Σαν σήμερα: Όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσισαν την ελευθερία της Ελλάδας

Μία ημέρα, σαν σήμερα, στις 6 Ιουλίου του 1827, σχεδόν 200 χρόνια πριν, έπεσαν οι υπογραφές σε μία συνθήκη που έμελλε να καθορίσει το μέλλον της Ελλάδας.

Ο λόγος, φυσικά, για τη Συνθήκη του Λονδίνου, ένα κρίσιμο διπλωματικό κείμενο που υπογράφηκε στη βρετανική πρωτεύουσα, με το οποίο οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής (Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) αποφάσισαν να παρέμβουν στην Ελληνική Επανάσταση, μπλοκάροντας την προσπάθεια των Οθωμανών να αποκαταστήσουν το status quo διά της βίας.

Τι προέβλεπε η Συνθήκη του Λονδίνου

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 προσπαθούσε να επιβιώσει με νύχια και με δόντια εν μέσω εσωτερικής αστάθειας (να ‘ναι καλά οι πολιτικοί της εποχής), σημαντικών απωλειών στο μέτωπο και της πίεσης που ασκούσε ο μεγάλος στρατός του Ιμπραήμ Πασά.

Ήταν η ώρα να παρθεί μία απόφαση από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Θα άφηναν την Επανάσταση των Ελλήνων να «πνιγεί στο αίμα» ή θα βοηθούσαν στον σχηματισμό ενός νέου κράτους; Τον Ιούνιο του 1827, οι τρεις ευρωπαϊκές δυνάμεις τα βρήκαν και έκαναν τη μεγάλη ανακοίνωση: Είτε ο Σουλτάνος θα έκανε κατάπαυση του πυρός και θα παραχωρούσε (αρχικά) αυτονομία στους Έλληνες, είτε θα επενέβαιναν οι ίδιοι για να υπάρξει ειρήνευση στην περιοχή, κάνοντας και χρήση στρατιωτικών μέσων αν χρειαζόταν.

Βασικά σημεία της Συνθήκης

• Κάλεσμα για άμεση κατάπαυση του πυρός και έναρξη διαπραγματεύσεων.

• Η προτεινόμενη λύση: Η Ελλάδα να παρέμενε μέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οθωμανικό κτήμα έχοντας όμως αυτονομία, καταβάλλοντας φόρο.

• Αν αποτύγχανε η ειρήνευση σε ένα μήνα, οι Μεγάλες Δυνάμεις θα υποστήριζαν εμπορικά και στρατιωτικά την Ελλάδα.

Ο Σουλτάνος, από την πλευρά του, απέρριψε κατηγορηματικά τη Συνθήκη, «αναγκάζοντας» ουσιαστικά τις εξελίξεις να «τρέξουν».

Η μάχη που άλλαξε τα δεδομένα

Η απόρριψη της συνθήκης αποδείχθηκε καθοριστική. Τον Οκτώβριο του 1827, οι ρωσό-γαλλο-βρετανικές δυνάμεις νίκησαν με εμφατικό τρόπο τον οθωμανικό και αιγυπτιακό στόλο, στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, εξασφαλίζοντας ουσιαστικά την ανεξαρτησία της Ελλάδας.

Η ναυμαχία αυτή θεωρείται ως η καθοριστική μάχη για τη δημιουργία ενός ελληνικού κράτους — όπως προέβλεπε και η Συνθήκη του Λονδίνου.

Τι ακολούθησε

Η Συνθήκη του 1827 δεν επαρκούσε για πλήρη ανεξαρτητοποίηση. Ακολούθησαν κάποια επιπλέον πρωτόκολλα το 1828 και το 1829 που καθόριζαν τα σύνορα και τη μορφή διακυβέρνησης, με την Ελλάδα να διαμορφώνεται ως ένα νέο ανεξάρτητο κράτος υπό την κοινή εποπτεία των Μεγάλων Δυνάμεων.

Τελικά, στις 3 Φεβρουαρίου του 1830, η Τρίτη Πρωτόκολλη Συνθήκη ανακηρύσσει την απόλυτη ανεξαρτησία της Ελλάδας, ένα έργο που είχε ξεκινήσει με τη Συνθήκη του Λονδίνου το 1827.

Ιστορική σημασία

Η Συνθήκη του Λονδίνου του 1827 σηματοδοτεί μια από τις πρώτες φορές που η ευρωπαϊκή κοινότητα επέλεξε τη στρατιωτική παρέμβαση υπέρ ενός επαναστατικού κινήματος. Ήταν η νίκη του φιλελληνισμού, της διεθνούς νομιμότητας αλλά και των γεωπολιτικών ισορροπιών — ανάμεσα στον Οθωμανικό κόσμο και τα ανερχόμενα κράτη.