«Πρώτη φορά τόση ηρεμία»: Σαν σήμερα έπεσε αυλαία σε έναν πόλεμο που κανείς δεν κατάλαβε γιατί έγινε
Ήταν η 28η Ιουνίου του 1919 όταν έπεσαν οι υπογραφές για να τερματιστεί και επίσημα ο «Μεγάλος Πόλεμος».
Οι άνθρωποι στέκονταν πάνω σε έπιπλα για να κοιτάξουν μέσα στην ασφυκτικά γεμάτη Αίθουσα των Κατόπτρων, για να ξεκλέψουν μια ματιά από τη μεγάλη στιγμή. Σαν σήμερα, στις 28 Ιουνίου 1919, μέσα στο πιο επιβλητικό δωμάτιο του παλατιού του Λουδοβίκου ΙΔ’, υπογράφηκε η συνθήκη των Βερσαλλιών -η συνθήκη που αποτελούσε και τυπικά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Είχαν περάσει ακριβώς πέντε χρόνια από την ημέρα που ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος, επίδοξος διάδοχος στον αυστροουγγρικό θρόνο και η σύζυγός του Σοφία, είχαν δολοφονηθεί στο Σαράγεβο από τον Σερβοβόσνιο Γκαβρίλο Πρίντσιπ. Το γεγονός αυτό είχε πυροδοτήσει τον καταστροφικό πόλεμο που ακολούθησε. Δεν είναι έκπληξη πως έμεινε γνωστός από τους ανθρώπους της εποχής ως ο «Μεγάλος Πόλεμος». Τον ξεπέρασε μόνο ο επόμενος...
Τόσο η τοποθεσία όσο και η ημερομηνία είχαν επιλεγεί με μεγάλη προσοχή. Η τελετή έλαβε χώρα στην Αίθουσα των Κατόπτρων διότι εκεί, το 1871, οι Γάλλοι είχαν αναγκαστεί να αναγνωρίσουν τη γέννηση μίας ενωμένης Γερμανίας. Ήταν ένας καλός τρόπος να δώσουν έμφαση στο γεγονός πως οι ρόλοι είχαν αντιστραφεί. Όσο για την 28η Ιουνίου, αυτή ήταν η ημερομηνία δολοφονίας του αρχιδούκα και της συζύγου του.
Αναπάντητα ερωτήματα ακόμα και έναν αιώνα μετά
Γιατί όμως η δολοφονία του Αυστριακού διαδόχου στο Σαράγεβο πυροδότησε έναν παγκόσμιο πόλεμο που κράτησε τέσσερα χρόνια και είχε τίμημα εκατομμύρια νεκρούς; Μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί οριστική απάντηση. Κάποιοι δίνουν έμφαση στις μακροχρόνιες εντάσεις μεταξύ των «μεγάλων δυνάμεων» της Ευρώπης, άλλοι σε πιο βραχυπρόθεσμα σχέδια και παρεξηγήσεις.
Κάποιοι αποδίδουν το φταίξιμο εξ ολοκλήρου στις φιλοδοξίες της Γερμανίας. Η συνθήκη των Βερσαλλιών περιλάμβανε και το άρθρο 231 «Περί Πολεμικής Ενοχής», το οποίο όριζε πως «η Γερμανία αποδέχεται την ευθύνη της Γερμανίας και των συμμάχων της για κάθε απώλεια και ζημία που υπέστησαν οι συμμαχικές κυβερνήσεις και οι πολίτες τους... ως συνέπεια του πολέμου που υπέστησαν από τις επιθετικές ενέργειες της Γερμανίας και των συμμάχων της». Άλλοι, πάλι, είτε ρίχνουν το φταίξιμο αλλού είτε σε κανέναν. Ακόμα και τώρα, έναν αιώνα αργότερα, σύμπνοια δεν έχει επιτευχθεί.
Αυτό που σήμερα εξακολουθεί να φαντάζει ειρωνεία είναι ότι την άνοιξη του 1914 κανείς δεν περίμενε όσα επρόκειτο να συμβούν. Μάλιστα ένας ανώτερος Βρετανός αξιωματούχος είχε σχολιάσει πως, από τότε που υπηρετούσε στο Υπουργείο Εξωτερικών, ποτέ δεν είχε ξαναδεί να επικρατεί «τέτοια ηρεμία».
