Στροφή Χαφτάρ για παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο: «Κλείνει το μάτι» στην Άγκυρα με πιθανή αναγνώριση

Μια νέα, πολυσύνθετη εξέλιξη ανατρέπει τα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς σύμφωνα με το Libya Review, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης, με έδρα τη Βεγγάζη, που συνδέεται με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, αποφάσισε να συστήσει τεχνική επιτροπή για τη μελέτη και πιθανή έγκριση του τουρκολιβυκού μνημονίου οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών. Η ενέργεια αυτή έχει ευρείες γεωπολιτικές, νομικές και διπλωματικές προεκτάσεις, προκαλώντας έντονες ανησυχίες.

Από την πλευρά του ο τουρκικό μέσο TR Haber κάνει λόγο για «βαρύ πλήγμα» στις ελληνικές διεκδικήσεις, χαρακτηρίζοντας τις ελληνικές θέσεις περί θαλάσσιας δικαιοδοσίας «επεμβατικές και φανταστικές», και υποστηρίζει ότι έρχονταν σε σύγκρουση με το διεθνές δίκαιο. Παρουσιάζει δε την εν λόγω συμφωνία ως δικαίωση της Τουρκίας και της Λιβύης στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το ιστορικό και η νομική αμφισβήτηση του μνημονίου

Το επίμαχο μνημόνιο υπογράφηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019 μεταξύ της Τουρκίας και της τότε Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, υπό τον Φαγέζ αλ Σαράζ. Ο πρωταρχικός στόχος του ήταν η οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, με την καθιέρωση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) και την προώθηση ενεργειακής συνεργασίας.

Ωστόσο, η συμφωνία αμφισβητήθηκε έντονα από πολλές πλευρές ως παράνομη, καθώς θεωρήθηκε ότι παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Συγκεκριμένα, αγνοεί την ύπαρξη ελληνικών νησιών, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης, και επηρεάζει αρνητικά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου.

Επιπλέον, η συμφωνία δεν είχε εγκριθεί από το λιβυκό κοινοβούλιο και τον  Χαφτάρ, γεγονός που αποτέλεσε βασικό επιχείρημα για την ακυρότητά της. Το Εφετείο της Λιβύης στην πόλη Al-Bayda την είχε ακυρώσει τον Νοέμβριο του 2019, ενώ η Βουλή του Τομπρούκ, υπό τον Χαφτάρ, είχε στο παρελθόν αποκηρύξει το μνημόνιο ως παράνομο.

Πολιτική στροφή και ενίσχυση των σχέσεων με την Τουρκία

Η απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων να εξετάσει την έγκριση του μνημονίου σηματοδοτεί μια σημαντική πολιτική στροφή, δεδομένου ότι μέχρι πρότινος διατηρούσε αρνητική στάση απέναντι σε αυτό. Η αλλαγή αυτή συνδέεται άμεσα με τις εντεινόμενες διπλωματικές επαφές ανάμεσα στην Τουρκία και την Ανατολική Λιβύη.

Στις 4 Απριλίου του 2025, ο γιος του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, αντιστράτηγος Σαντάμ Χαλίφα Χαφτάρ, επισκέφθηκε την Άγκυρα κατόπιν πρόσκλησης του αρχηγού των τουρκικών χερσαίων δυνάμεων. Νωρίτερα, ο άλλος γιος του, Μπελκασέμ Χαφτάρ, είχε επίσης επισκεφθεί την Τουρκία ως γενικός διευθυντής του Ταμείου Ανάπτυξης της Λιβύης, εκφράζοντας την ικανοποίησή του για την πρόοδο στον ενεργειακό τομέα.

Η Τουρκία, μέσω του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του υπουργού Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, έχει καταστήσει σαφές ότι η Λιβύη αποτελεί βασικό στόχο για γεωτρήσεις και ενεργειακή συνεργασία, ενισχύοντας έτσι τη στρατηγική της παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σε επιφυλακή η ελληνική διπλωματία - Νέο γεωπολιτικό σκηνικό στην Αν. Μεσόγειο

Εν μέσω των τελευταίων εξελίξεων στη Λιβύη, ο Έλληνας πρέσβης στην Τρίπολη, Νίκος Γαριλίδης, συναντήθηκε πρόσφατα με τον Λίβυο υπουργό Εξωτερικών, Αλ Τάχερ Αλ Μπαούρ. Η συνάντηση, σύμφωνα με λιβυκά ΜΜΕ, είχε ως στόχο την ανασκόπηση των διμερών σχέσεων και τη στήριξη των προσπαθειών για πολιτική σταθερότητα στη χώρα, λίγο πριν την κρίσιμη απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων σχετικά με το τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Η πιθανή έγκριση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ θα μπορούσε να νομιμοποιήσει μια συμφωνία που μέχρι σήμερα θεωρείται νομικά ανυπόστατη. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα μια σημαντική αλλαγή των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας περαιτέρω την τουρκική επιρροή σε μια περιοχή με έντονους ανταγωνισμούς για τους ενεργειακούς πόρους.

Η στροφή αυτή της Ανατολικής Λιβύης, η οποία μέχρι πρότινος θεωρείτο σύμμαχος της Ελλάδας στον περιορισμό της τουρκικής επιρροής, δημιουργεί νέα δεδομένα και περιπλέκει ακόμη περισσότερο τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών.
Δοκιμασία για την Ελληνική Διπλωματία

Η απόφαση για τη σύσταση τεχνικής επιτροπής και η πιθανή επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης συνιστούν μια σημαντική ανατροπή στην πολιτική της χώρας, με ευρείες συνέπειες για την ασφάλεια, την ενέργεια και τις διεθνείς σχέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η εξέλιξη αυτή:

• Ενισχύει την τουρκική γεωπολιτική παρουσία και διεκδίκηση στην περιοχή.
• Θέτει υπό αμφισβήτηση τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και το Δίκαιο της Θάλασσας.
• Ανοίγει νέο πεδίο έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
• Προκαλεί αναθεώρηση των στρατηγικών συμμαχιών στη Λιβύη, με την Ανατολική Λιβύη να προσεγγίζει την Άγκυρα.
• Αναδεικνύει την ανάγκη για ενισχυμένη διπλωματική και νομική αντίδραση από την Ελλάδα και τους διεθνείς συμμάχους της.
  

Ανησυχία από ΠΑΣΟΚ

Για έντονη ανησυχία που προκαλείται από την πρόθεση της Βουλής των Αντιπροσώπων στην Ανατολική Λιβύη για ενδεχόμενη αναγνώριση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, κάνει λόγο ο υπεύθυνος ΚΤΕ Εξωτερικών του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, Δημήτρης Μάντζος σε δήλωση του.

Συγκεκριμένα αναφέρει:

«Έντονη ανησυχία και ερωτηματικά προκαλεί η χθεσινή ανακοίνωση της Βουλής των Αντιπροσώπων στην Ανατολική Λιβύη για την επεξεργασία και ενδεχόμενη αναγνώριση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου που υπογράφηκε το 2019 ανάμεσα στην Άγκυρα και την Προσωρινή Κυβέρνηση της Λιβύης, και με το οποίο ”διαγράφονται” από τον χάρτη η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου, κατά προφανή παραβίαση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας.

Η χθεσινή εξέλιξη, εφόσον ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, απειλεί να προκαλέσει σοβαρή αποδυνάμωση του διπλωματικού αποτυπώματος της χώρας μας στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς το καθεστώς Χαφτάρ της Ανατολικής Λιβύης -όπως, άλλωστε, και η κυβέρνηση της Αιγύπτου- εμφανίζονταν και προβάλλονταν συστηματικά από την ελληνική κυβέρνηση ως φίλιες δυνάμεις και παράγοντες εξισορρόπησης της τουρκικής επιρροής στην ευρύτερη περιοχής.

Καλούμε την κυβέρνηση να καταβάλει πραγματικές προσπάθειες ενίσχυσης της παρουσίας της Ελλάδας στη Λιβύη -σε Τρίπολη και Βεγγάζη-, και να ακολουθήσει μια συνεπή και προνοητική πολιτική που θα διασφαλίσει τα εθνικά συμφέροντα της χώρας ιδίως στη σημερινή συγκυρία της αύξησης των μεταναστευτικών ροών από το Τομπρούκ, της διαφαινόμενης αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης στην Τρίπολη, αλλά και της γενικότερης γεωπολιτικής ανασφάλειας σε Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή».