Μόρια: Το χρονικό οι αιτίες και οι ευθύνες

Όταν το Φθινόπωρο του 2013 σε ένα παλιό εγκαταλελειμμένο στρατόπεδο, η Ελληνική Αστυνομία δημιουργούσε ένα Κέντρο Ταυτοποίησης προσφύγων και μεταναστών έβαζε τα θεμέλια ενός μνημείου ανθρώπινου πόνου.

[caption id="attachment_1683620" align="alignnone" width="911"] Μάιος 2014. Ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς περιοδεύει προεκλογικά  στη Μυτιλήνη συναντώντας κυρίως αγρότες και αποφεύγοντας τους Δημοσιογράφους οι οποίοι σε ένδειξη διαμαρτυρίας εγκαταλείπουν την κάλυψη της επίσκεψής του. Η κατάσταση στη Μόρια έπρεπε να μείνει και τότε «κάτω από το χαλί»[/caption]

Η αστάθεια που είχε δημιουργηθεί ήδη στη Βόρεια Αφρική από την "αραβική Άνοιξη", ο πόλεμος στη Συρία και η άγρια φτώχεια στην υποσαχάρια Αφρική ώθησε και ωθεί χιλιάδες ανθρώπους να αναζητήσουν άσυλο ή νόμιμη παραμονή στην Ευρώπη μέσω Ιταλίας ή  Ελλάδας για μία αξιοπρεπέστερη διαβίωση.

Το 2015 ήταν η χρονιά που ο πόλεμος στη Συρία κορυφώθηκε. Το Χαλέπι ισοπεδώθηκε. Και ενώ όλος ο πλανήτης συζητούσε για την καταστροφή του ναού του Βαάλ Σαμίν στην αρχαία ελληνορωμαϊκή Παλμύρα η σύγχρονη Ελλάδα δέχονταν ένα προσφυγικό τσουνάμι συνεπεία του πολεμικού σεισμού που ισοπέδωνε τη μαρτυρική χώρα.

[caption id="attachment_1683647" align="alignnone" width="1009"] 2015 Χαλέπι Συρίας. Μία εικόνα, χίλιες λέξεις[/caption]

Η κυβέρνηση δεν κλείνει τα μάτια στο πρόβλημα. Όμως η, κυρίως ανθρωπιστικού χαρακτήρα, προσέγγιση του ζητήματος από την ηγεσία του τότε νεότευκτου υπουργείου μεταναστευτικής πολιτικής (καθυστερήσαμε τουλάχιστον 20 χρόνια για την δημιουργία του) για ιδεολογικούς καθαρά λόγους δεν ήταν η ενδεδειγμένη.

[caption id="attachment_1683630" align="alignnone" width="1024"] Ιούλιος 2015 Ο πρώην πρωθυπουργός μεταβαίνει στη Μυτιλήνη μαζί με τον αυστριακό καγκελάριο Βέρνερ Φάιμαν, στο πλαίσιο της αναζήτησης καλύτερου τρόπου διαχείρισης των προσφυγικών ροών[/caption]

Το δε Λιμενικό Σώμα που είχε έναν κρίσιμο ρόλο το προηγούμενο διάστημα, πελαγοδρομούσε υπό νέα ηγεσία σε ένα επίσης νεότευκτο υπουργείο που τον Ιανουάριο ήταν μέρος μίας μαξιμαλιστικής συγχωνεύσης στο νέο Υπερυπουργείο οικονομίας, υποδομών, Ναυτιλίας και τουρισμού.  Καθόλου τυχαία αυτή η Βαβέλ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους διαλύθηκε και το «Ναυτιλίας» επανασυστάθηκε ως αυτόνομο υπουργείο. Δεν θα αναφερθώ σε πρόσωπα δεδομένου ότι φράσεις και αντιλήψεις τους για το προσφυγικό και το μεταναστευτικό είναι γνώστες.

Μόνο για την ιστορία θα πω, ότι τα περίφημα «λιάζονται» ή «εξαφανίζονται» ως απάντησεις στο «τι κάνουν και που πηγαίνουν οι πρόσφυγες» πάνω στο οποίο εργάστηκε προπαγανδιστικά για τουλάχιστον μία τετραετία η τότε αντιπολίτευση ήταν στην πραγματικότητα η απροθυμία αποκάλυψης του δημιουργηθέντος εκείνη την περίοδο Βαλκανικού διαδρόμου μέσω του οποίου  χιλιάδες πρόσφυγες έβρισκαν προορισμό στην Δυτική και Βόρεια Ευρώπη. Μέχρι τις αρχές του 2016 ο βαλκανικός διάδρομος λειτούργησε και αποσυμφόριζε την Ελλάδα. Μέχρι που οι χώρες της κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης ξύπνησαν ή σκλήρυναν (διαλέξτε ρήμα) και έκλεισαν τα σύνορά τους. Σήκωσαν συρματοπλέγματα με αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό σημαντικού αριθμού προσφύγων στην Ελλάδα με πρώτη εικόνα των μελλούμενων τύπου Μόριας, τα γεγονότα της Ειδομένης.

[caption id="attachment_1683649" align="alignnone" width="1024"] Οι κ.κ Χριστοδουλοπούλου και Δρίτσας διετέλεσαν υπουργοί μεταναστευτική πολιτικής και ναυτιλίας αντίστοιχα την επίμαχη περίοδο[/caption]

Τότε πέσαμε οριστικά στην παγίδα της συμφωνίας του Δουβλίνου που δεσμεύει τις χώρες πρώτης εισόδου όπως η Ιταλία και η Ελλάδα.

Οι Γερμανοί και οι άλλοι βόρειοι την περίοδο της λειτουργίας του βαλκανικού διαδρόμου απορρόφησαν σημαντικό αριθμό προσφύγων και μεταναστών. Ακόμα και μετανάστες που ήταν πολλά χρόνια ήδη στην Ελλάδα  προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση και να φύγουν από τη χώρα εκείνη την περίοδο. Ενδεικτικά αναφέρω πως πλούσιες οικογένειες προσπαθούσαν να κρατήσουν τις οικιακές του βοηθούς που ξαφνικά "ήθελαν Γερμανία".

Με τον φόβο όμως της ανόδου της ακροδεξιάς και την φέρουσα ικανότητα κυρίως της Γερμανίας να εξαντλείται προκρίθηκε ως πολιτική επιλογή η  Κοινή Δήλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016.

Με αυτή την συμφωνία πορευόμαστε έκτοτε. Αυτή προέβλεπε τη δέσμευση της Τουρκίας πώς θα εμπόδιζε μετανάστες και πρόσφυγες να αναχωρήσουν για την Ελλάδα λαμβάνοντας παράλληλα πακτωλό χρηματοδότησης από την ΕΕ για την (με ποια προοπτική αλήθεια;) φιλοξενία όλων αυτών των ταλαιπωρημένων ανθρώπων. Στην πραγματικότητα η Ευρώπη υπέδειξε στην Τουρκία πώς να εργαλειοποίησει το προσφυγικό.

[caption id="attachment_1683653" align="alignnone" width="1024"] Συνάντηση Μέρκελ Ερντογάν τον Σεπτέμβριο του 2016 στο πλαίσιο των G20 στην Κίνα.[/caption]

Βάσει της συμφωνίας όσοι  άνθρωποι παρόλα αυτά προσπαθούσαν και κατάφερναν να φτάσουν στην Ελλάδα θα αντιμετωπίζονταν ως παράνομες αφίξεις και όσων οι αιτήσεις θα απορρίπτονταν θα γύριζαν υποχρεωτικά στην Τουρκία.

Για κάθε πρόσφυγα που θα επέστρεφε στην Τουρκία, ένας άλλος θα επανεγκαθίστατο απευθείας στην Ευρωπαική Ένωση.

Δύσκολα πράγματα και μη εφαρμόσιμα αν λάβει υπόψη του κάνεις  τη συνέπεια και το ήθος του καθεστώτος Ερντογάν αλλά και την πλαδαρότητα των ευρωπαϊκών ανακτοβουλίων. Έτσι λοιπόν σε ότι αφορά τη χώρα μας, οι αιτούντες άσυλο θα έπρεπε να παραμείνουν στα ελληνικά νησιά για να έχει εφαρμογή η συμφωνία. Η μετέπειτα ηγεσία του υπουργείου μεταναστευτικής πολιτικής προσπάθησε να διαμοιράσει στην ενδοχώρα πρόσφυγες και μετανάστες τόσο για την αποσυμφόρηση των νησιών όσο για την μελλοντική ενσωμάτωση κάποιων εξ αυτών. Οι Τούρκοι όμως είχαν εσωτερική πληροφόρηση από τα κέντρα υποδοχής  των νησιών και για όσους έφευγαν για την ενδοχώρα έστελναν αντίστοιχο αριθμό νέων αφίξεων στα νησιά.

Η Μόρια και όχι μόνο αυτή, άρχισε να στενάζει. Τον Σεπτέμβριο του 2016 κάηκε για πρώτη φορά. Τότε φιλοξενούσε περίπου 6000 άτομα.  Άνθρωποι πέθαιναν από το κρύο στα τέλη του 2016 και τις αρχές του 2017. Εκείνο το αρχικό  κέντρο ταυτοποίησης, από 3.000 ανθρώπους έφτασε να στοιβάζει πάνω από 18.000. Τον Αύγουστο του 2018 ντοκιμαντέρ του BBC χαρακτηρίζει τη Μόρια  ως το χειρότερο στρατόπεδο προσφύγων του κόσμου.

Οι υποσχέσεις της Νέας Δημοκρατίας που το καλοκαίρι του 2019 ανέλαβε τις τύχες της χώρας, για ταχύτερες διαδικασίες χορήγησης ασύλου, περισσότερες απελάσεις και κλειστά προαναχωρησιακά κέντρα επακούμβησαν κάποια στιγμή στην πραγματικότητα. Προκάλεσαν μάλιστα στο νησί και την άφιξη ακροδεξιών και φασιστών που κατέφτασαν για να «καθαρίσουν» με τη βία.

Ανθρώπινα δικαιώματα, διεθνείς συνθήκες και οι ενστάσεις των γαλάζιων αυτοδιοικητικών που είχαν υποσχεθεί στους ψηφοφόρους τους  «σκούρες μπλε λύσεις» διαμόρφωναν ένα εκρηκτικό σκηνικό. Ως ομπρέλα όλων αυτών των παραμέτρων βάλτε και τη φαεινή ιδέα της κατάργησης του υπουργείου μεταναστευτικής πολιτικής στις 8 Ιουλίου του 2019 το οποίο και επανασυστάθηκε κακήν κακώς στις 15 Ιανουαρίου του 2020.

Οι παλινωδίες αυτές έφεραν και μεγάλες συγκρούσεις όταν ανακοινώθηκε η πρόθεση δημιουργίας νέων κλειστών κέντρων στα νησιά. Τότε που κάποιοι Χιώτες έμπαιναν στα δωμάτια ξενοδοχείων και δεν αστυνομικούς οι οποίοι με τη σειρά τους αναχωρώντας για τον Πειραιά έσπασαν τα αυτοκίνητα των ντόπιων. Και μετά; Μετά ήρθε ο κορονοϊός. Η κυβέρνηση επαναπαύτηκε στις δάφνες του Lock down και της αποτροπής ενός βάπτισθέντος ως υβριδικού πολέμου στα  χερσαία σύνορα το τριήμερο της καθαράς Δευτέρας. Όμως η Μόρια έβραζε ήδη 7 χρόνια.

[caption id="attachment_1683673" align="alignnone" width="1024"] Ο Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου τον Σεπτέμβριο του 2019. Ο τίτλος προφητικός[/caption]

Το δεύτερο κύμα της πανδημίας και η επιλογή της λογικής του σφραγίσματος των δομών έφερε την έκρηξη. Είναι άλλο να επιβάλεις lockdown στον αστικό ιστό  με sms για ποδήλατο, τζόκινγκ και βόλτα με το σκύλο και άλλο να κλειδώνεις τον άνθρωπο στην κόλαση. Γιατί κόλαση ήταν η ζωή στη Μόρια. Γιατί αυτή η διαχείριση μετά τα 35 κρούσματα σε περίπου 2000 τεστ κορονοϊού έφερε την έκρηξη και την φωτιά.

Σημειώστε πάντως ότι «Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα»  μέχρι και τον περασμένο Ιούλιο διέθεταν κλινική αντιμετώπισης κρουσμάτων Covid, την λειτουργία της οποίας ωστόσο αναγκάστηκαν να τερματίσουν όταν στην οργάνωση επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους 60.000 ευρώ για πολεοδομικές παραβάσεις (!), γεγονός που επιβάρυνε σημαντικά τη δυνατότητα διαχείρισης της πανδημίας στον καταυλισμό.

[caption id="attachment_1683615" align="alignnone" width="1018"] Το κέντρο υγείας εγκαινιάστηκε στις 20 Αυγούστου από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, παρουσία του υπουργού Μετανάστευσης.[/caption]

Το νέο Κέντρο Υγείας, εγκαινιάστηκε αλλά δεν λειτούργησε ποτέ. Την Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου υπεγράφη σύμβαση για εργασίες ύψους 854.390,86 ευρώ προκειμένου να δημιουργηθεί η νέα κλειστή δομή της Μόριας η οποία θα λειτουργούσε στις 2 Νοεμβρίου. Μία εβδομάδα μετά (9/9/2020) ξέσπασε η πυρκαγιά.

Από χθες το πρωί σενάρια επί σεναρίων έβλεπαν το φως της δημοσιότητας. Ψύχραιμα ο πρωθυπουργός δεν διολίσθησε σε σενάρια λέγοντας επί λέξει στο μήνυμα του:

«Εκφράζω τη λύπη μου για τα χθεσινά γεγονότα στη Μόρια. Αναγνωρίζω τις δύσκολες συνθήκες. Τίποτα ωστόσο δεν μπορεί να γίνεται άλλοθι για βίαιες αντιδράσεις σε υγειονομικούς ελέγχους και πολύ περισσότερο για τέτοιας έκτασης ταραχές. Η κατάσταση στη Μόρια δεν μπορεί να συνεχιστεί γιατί αποτελεί ταυτόχρονα ζήτημα Δημόσιας Υγείας ανθρωπισμό αλλά και Εθνικής ασφάλειας [...]»

[caption id="attachment_1683686" align="alignnone" width="605"] Μυτιλήνη Φεβρουάριος 2016. Ο μετέπειτα πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέπτεται τα κέντρα υποδοχής προσφύγων – μεταναστών στο Καρά Τεπέ και στη Μόρια[/caption]

Που σημαίνει ότι «οι αντιδράσεις σε υγειονομικούς έλεγχους» «στυλ Χαρδαλιά» προσθέτουμε εμείς προκάλεσαν την ζημιά. Αυτή είναι η επίσημη εκδοχή. Τώρα όμως το πρόβλημα είναι κάτι παραπάνω από εκρηκτικό. 10.000 άνθρωποι κοιμούνται στην άσφαλτο. Η ελληνοτουρκική κρίση είναι στην κορύφωση της. Ο κορονοϊός επίσης. Ο επίλογος αναγκαστικά πλέον θα περιέχει τις έννοιες, σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, ενσωμάτωση στην Ελληνική κοινωνία. Οι «σκληροί» που επικράτησαν καλλιεργώντας λάθος προσδοκίες και ποντάρουν μόνο στην λέξη «Απέλαση» είναι οι ίδιοι που βλέπουν το «Oruc Reis» να κάνει βόλτες και το βυθίζουν κάθε μέρα από το πληκτρολόγιό τους, ή ποδοπατούν τις μάσκες στο Σύνταγμα. Η κατάσταση απαιτεί τεράστιο οικονομικό και πολιτικό κόστος για να συμμαζευτεί.