Γιατί εξαφανίστηκε η σάτιρα στην Ελλάδα

Είμαι σίγουρος πως η πρώτη σκέψη που κάνατε είναι ότι η σάτιρα υπάρχει στη ζωή μας μέσω των social media και δεν εξαφανίστηκε. Τα Memes, τα τρολ αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες με τα σχόλιά τους σατιρίζουν όσο μπορούν την πραγματικότητα και την καθημερινότητα.

[caption id="attachment_1685913" align="alignnone" width="600"] Χθες 14 Σεπτεμβρίου 2020 τα παιδιά πήραν στα χέρια τους τη σάτιρα. Αφορμή οι λάθος μεγέθους μάσκες που μοιράστηκαν στα σχολεία[/caption] Τυπικό παράδειγμα η χθεσινή μέρα όπου οι υπερμεγέθεις μάσκες στα πρόσωπα μικρών παιδιών κατέκλυσαν το διαδίκτυο και προκάλεσαν μίνι κυβερνητική κρίση. Όμως σε τηλεόραση ραδιόφωνα και εφημερίδες ποτέ άλλοτε όσο σήμερα δεν υπήρχε τόσο έντονη η απουσία σάτιρας. Και δεν μιλώ για την απλή κωμωδία ή τη stand up κωμωδία για να το φέρω στα σημερινά μέτρα, που σαν βασικό και ίσως μοναδικό της στόχο έχει το γέλιο και τη διασκέδασή του κοινού, αλλά για τη σάτιρα. Αυτήν την «πικρή» την πολιτική, που γεννά προβληματισμό και επικρίνει, τον συντηρητισμό και τα κακώς κείμενα σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο. Που ξεκινά από την πολιτική και δεν την αφήνει σαν υποσημείωση ή την αγνοεί για μην την αγγίξει. Μπορεί ο όρος σάτιρα να είναι λατινογενής, όμως ζούμε στην πατρίδα του Αριστοφάνη του Αρχίλοχου αλλά και του Σούτσου του Λασκαράτου του Ροΐδη του Σουρή του Καρυωτάκη. Ξένοι μελετητές και σημαντικά πανεπιστήμια εκτιμούν ότι η Αθηναϊκή Δημοκρατία αναπτύχθηκε σε υψηλότερα επίπεδα στην εποχή της λόγω και της κοινωνικής και πολιτικής σάτιρας μέσα από τα θεατρικά έργα Αριστοφάνη. Για να το γράψω απλά. Παράλληλα με τον Περικλή υπήρχε και δημιουργούσε ο Αριστοφάνης ο οποίος κατά τη διάρκεια της άνθησης της αθηναϊκής δημοκρατιας έγραψε 46 κωμωδίες εκ των οποίων το ένα τέταρτο σώζεται ως σήμερα ακέραιο. Βέβαια μετέπειτα ο Κλέωνας κυνήγησε τον Αριστοφάνη. Για παράδειγμα σε αγαστή συνεργασία με τον αντίζηλο του Αριστοφάνη, ποιητή Εύπολι κίνησαν εναντίον του «παππού της κωμωδίας» «γραφήν ξενίας», δηλαδή ζήτησαν να χαρακτηριστεί ο Αριστοφάνης ξένος και να πάψει να έχει δικαιώματα Αθηναίου πολίτη. Τρεις φορές κινήθηκε τέτοια διαδικασία, μα ο Αριστοφάνης και στις τρεις κέρδισε και παρέμεινε Αθηναίος πολίτης. Και πάντως τα έργα του σώζονται και λατρεύονται από το κοινό ως τις μέρες μας. Μπορεί θα μου πείτε ελλείψει νέων, να τα... προσαρμόσει στην σημερινή πραγματικότητα π.χ ο Δημήτρης Λιγνάδης αλλά δεν το θεωρώ ιδιαίτερα πιθανό.  Ας μιλήσουμε λοιπόν με ονόματα. Τον Αρκά τον απήγαγαν οι εξωγήινοι όπως θα έλεγαν και οι Τζίμης Πανούσης και Χάρυ Κλυν οι οποίοι δυστυχώς πέθαναν. Ο Λάκης Λαζόπουλος εξαφανίστηκε από την τηλεόραση. Το ίδιο και οι Ράδιο Αρβύλα του Αντώνη Κανάκη.  Οι δε 30άρηδες Stand up Comedians ακόμα χειρότερα, ενώ έχουν βήμα και επιρροή στη νεολαία  μέσω του διαδικτύου, περιορίζονται στα αθλητικά και σε λίγη ανώδυνη πλακίτσα με το «παλιό ΠΑΣΟΚ το ορθόδοξο». Ακόμα και όταν χτύπησαν και συνέλαβαν έναν συνάδελφο τους, τον Αλέξανδρο Τιτκώβ τον Ιούλιο, ίσα που ψέλλισαν δυο λόγια υποστήριξης που πάντως δεν έφτασαν στο ευρύ κοινό. Συγκρίνετε για παράδειγμα τον Γιώργο Μητσικώστα της δεκαετίας του 90' με έναν σύγχρονο και επίσης χαρισματικό stand up comedian και μίμο τον Αλέξανδρο Τσουβέλα. Θα μου πείτε μπορεί οι φωνές του Κυριάκου Μητσοτάκη ή του Αλέξη Τσίπρα να μην προσφέρονται όπως εκείνες του Κωνσταντίνου Καραμανλή του Ανδρέα Παπανδρέου ή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Είναι όμως αυτή η αληθινή αιτία παντελούς έλλειψης πολιτικής σάτιρας στο ρεπερτόριο των σύγχρονων σατιρικών κωμικών; Το πρόβλημα της απουσίας πολιτικής σάτιρας έχει τρεις διαστάσεις. Η μία είναι των ίδιων των καλλιτεχνών ή εκπροσώπων της, που λογοκρίνονται και δεν αντιδρούν σκληρά ή αυτολογοκρίνονται. Αν το ζήτημα είναι οικονομικό, η ιστορία έχει δείξει ότι όσοι τόλμησαν να σπάσουν τα όποια δεσμά ανταμείφθηκαν από το κοινό. Η ατζέντα των ιδιοκτητών των μέσων αποτελεί μία δικαιολογία αλλά δεν επαρκεί. Η δεύτερη και πολύ σημαντική είναι ημών των πολιτών. Θα πάρουν οι απλοί άνθρωποι τη σάτιρα στα χέρια τους; Δεν γεννήθηκαν όλοι με αυτό το ταλέντο και μία ολόκληρη γενιά κινδυνεύει να μεγαλώσει χωρίς την σάτιρα αν συνεχίσουμε έτσι. Όποιοι έζησαν το... unboxing στις χρωματιστές κασέτες του Χάρρυ Κλυνν με κατανοούν. Σε αυτήν βέβαια την δεύτερη διάσταση θα μπορούσε κάποιος να επισημάνει ότι, καθώς η φύση και η ζωή απεχθάνονται τα κενά, ένα ποστ, μία σατιρική ατάκα,  ένα MEMES  ή  μια φωτοσοπιά ασκεί σάτιρα. Δεν το υποτιμώ. Ενδεχομένως και να επαρκεί. Θα κριθεί στον χρόνο. Η τρίτη είναι της ίδιας της εξουσίας. Γιατί για να εξαφανίστηκε στην Ελλάδα η σάτιρα ή οι κατέχοντες την εξουσία είναι τέλειοι και δεν δίνουν δικαιώματα ή ζήλεψαν το κλέος του Κλέωνος.