Αρχαιολογικός χώρος η Πολύαιγος - Από τη νεολιθική εποχή κατοικείτο ο θησαυρός των Κυκλάδων

Κάπου ανάμεσα στην Κίμωλο, τη Μήλο, τη Σίφνο και τη Φολέγανδρο βρίσκεται κρυμμένο ένα πραγματικό διαμάντι του κυκλαδικού αρχιπελάγους. Ένα τοπίο μοναδικού φυσικού κάλλους, που ανακηρύχθηκε ως αρχαιολογικός χώρος από το υπουργείο Πολιτισμού. 

Ο λόγος για την Πολύαιγο, τη μοναδικής φυσικής ομορφιάς νησίδα των Κυκλάδων, η οποία -σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων- διαπιστώθηκε ότι κατοικείτο από τη νεολιθική περίοδο.

Όπως αναφέρει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων: 

«Η κήρυξη ολόκληρης της νήσου Πολυαίγου ως αρχαιολογικού χώρου από το Υπουργείο Πολιτισμού μετά από την θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου είναι μια σπουδαία είδηση για την προστασία της φυσιογνωμίας του κυκλαδικού αρχιπελάγους.

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στήριξε την εισήγησή της για την κήρυξη της Πολυαίγου στα αποτελέσματα του αρχαιολογικού προγράμματος Έρευνα Κυκλαδικών Νησίδων (ΕΚΥΝΗ-Small Cycladic Islands Project), το οποίο σχεδίασε και υλοποίησε η Εφορεία σε συνεργασία με το The Norwegian Institute At Athens και το Carleton College, εξερευνώντας 90 ακατοίκητες και δυσπρόσιτες νησίδες των Κυκλάδων.

Η έρευνα στην Πολύαιγο ανέδειξε εκτεταμένη ανθρώπινη παρουσία στο νησί, από τη Νεολιθική περίοδο έως και τα νεότερα χρόνια. Χρονολογικά, με βάση την κεραμική, εκπροσωπούνται όλες οι περίοδοι, με κυρίαρχες την προϊστορική, τη ρωμαϊκή, τη βυζαντινή και τα νεότερα χρόνια».

Αυστηρά προστατευμένος θησαυρός των Κυκλάδων

Με αφορμή πρόσφατα δημοσιεύματα εξάλλου, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει ξεκαθαρίσει ότι η νήσος Πολύαιγος παραμένει αυστηρά προστατευμένος φυσικός τόπος και δεν επιτρέπεται σε καμία περίπτωση η κατασκευή κατοικιών ή τουριστικών καταλυμάτων.

Συγκεκριμένα:

• Η Πολύαιγος έχει χαρακτηριστεί από το 2000 (Απόφαση ΔΠΑ/9389/2000, ΦΕΚ Β΄1176) ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους.
• Εντάσσεται στο δίκτυο Natura 2000 (GR4220006 και GR4220030), αποτελώντας Ζώνη Ειδικής Προστασίας για τα πουλιά και Ειδική Ζώνη Διαχείρισης οικοτόπων. Παράλληλα, έχει αναγνωριστεί ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (IBA).
• Η περιοχή καλύπτεται από δύο Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) – για τις περιοχές Natura του Νοτίου Αιγαίου και για το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες, η οποία βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση έως τις 22 Σεπτεμβρίου 2025.
• Και στις δύο μελέτες, η Πολύαιγος χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Προστασίας της Φύσης, κάτι που σημαίνει αυστηρά περιορισμένες χρήσεις γης, χωρίς καμία δυνατότητα ανέγερσης οικημάτων ή ξενοδοχείων.

Το υπουργείο υπογραμμίζει ότι, βάσει του ισχύοντος νομικού πλαισίου, η Πολύαιγος θα συνεχίσει να αποτελεί καταφύγιο βιοποικιλότητας και αναπόσπαστο κομμάτι του φυσικού πλούτου των Κυκλάδων, διασφαλίζοντας ότι το παρθένο τοπίο της θα παραμείνει ανέγγιχτο.

Το ακατοίκητο νησί-διαμάντι των Κυκλάδων

Η Πολύαιγος, γνωστή και ως Υπόληβος ή Πόληβος, δεσπόζει στις Δυτικές Κυκλάδες, μόλις 1,1 ναυτικά μίλια από την Κίμωλο και λίγα μίλια από τη Μήλο, τη Σίφνο και τη Φολέγανδρο. Με έκταση περίπου 18 τ.χλμ., το νησί εμφανίζεται σχεδόν ακατοίκητο τις τελευταίες δεκαετίες, αν και η απογραφή του 2011 κατέγραψε δύο μόνιμους κατοίκους – ένα ζευγάρι κτηνοτρόφων. Τη δεκαετία του ’50 είχε ακόμη 14 κατοίκους, ενώ παλαιότερα φιλοξενούσε πάνω από 170 ψυχές.

Το όνομα «Πολύαιγος» μαρτυρά και τη χρήση του: βοσκότοπος γεμάτος κατσίκες. Σήμερα, περίπου το 90% της έκτασής του ανήκει στο «Κληροδότημα Ιωάννου Σταύρου Λογοθέτη Ιερού Ναού Οδηγήτριας Κιμώλου».

Η ανθρώπινη παρουσία στο νησί άφησε σημάδια: από το 1898 λειτουργεί φάρος στο ακρωτήρι Μάσκουλα, σε υψόμετρο 138 μέτρων, ενώ στο βορειοδυτικό τμήμα δεσπόζουν τα ερείπια της Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που χτίστηκε το 1622 ως βασιλική με τρούλο. Εκεί βρίσκονται και δύο παλιά λατομεία τραχείτη, πετρώματος που χρησιμοποιούνταν για μυλόπετρες.

Σήμερα, η Πολύαιγος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους βιότοπους του Αιγαίου. Ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000, έχει χαρακτηριστεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας για τον σπάνιο Μαυροπετρίτη (Falco eleonorae), ενώ στις σπηλιές της βρίσκει καταφύγιο η απειλούμενη μεσογειακή φώκια Monachus monachus.