Έχετε σύνδρομο απατεώνα και δεν το ξέρετε; Διάσημοι όπως Μισέλ Ομπάμα και Τομ Χανκς το παραδέχτηκαν

Ακούς την ονομασία του Συνδρόμου και το μυαλό σου τρέχει σε κλοπές και οργανωμένα εγκλήματα. Το «Σύνδρομο του απατεώνα» όμως, δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Το βασικό του χαρακτηριστικό, εξηγεί μέσω του Flash.gr, η κυρία Βασιλένα Σταυροπούλου, ψυχολόγος- συστημική ψυχοθεραπεύτρια, είναι ένα μόνιμο αίσθημα ανεπάρκειας, που μπορεί να αισθάνονται άνδρες ή γυναίκες, σε διάφορους ρόλους της ζωής τους. Ως επαγγελματίες, σύζυγοι, φίλοι ή γονείς…

«Είναι ένα υπαρκτό ψυχολογικά φορτισμένο βίωμα κατά το οποίο ένα άτομο νιώθει ότι παρά τις επιτυχίες και τις ικανότητές του δεν αξίζει τη θέση του, ότι είναι ψεύτικο δηλαδή. Ότι σύντομα θ’ αποκαλυφθεί. Ότι υπάρχει μια απατεωνιά, όπως ορίζει και το όνομά του συνδρόμου, που ξεγέλασε τους άλλους και δεν είναι πραγματικά ικανό ως άτομο.
Είναι ένα ύπουλο συναίσθημα που μας ψιθυρίζει ότι δεν ανήκουμε πραγματικά εκεί που είμαστε. Ότι κάνουμε κάτι λάθος κι ακόμα δεν το έχουν καταλάβει οι άλλοι, γι αυτό και δεν έχει απολυθεί για παράδειγμα αυτός ο άνθρωπος που το αισθάνεται. Μπορεί να έχει πετύχει, να έχει αναγνωριστεί, ωστόσο μέσα του νιώθει «πλαστός». Σαν να παίζει ένα ρόλο και κάποια στιγμή θα ξεσκεπαστεί.»

Το Σύνδρομο αυτό δεν είναι σπάνιο, δεν κάνει διακρίσεις και σίγουρα δεν έχει να κάνει τόσο πολύ με την αυτοεκτίμηση, όσο με την τελειομανία και με το τι πιστεύει το ίδιο το άτομο για τα επιτεύγματά του. Συναισθήματα που δεν το αφήνουν να χαρεί τις παροντικές τους νίκες, συμπληρώνει η κυρία Σταυροπούλου...

«Εμφανίζεται και σε άνδρες και σε γυναίκες με την ίδια τυπολογία. Απλά πιο συχνά παρατηρούμε ερευνητικά, ότι αναφέρεται από γυναίκες. Επίσης, αναφέρεται από άτομα τα οποία εισέρχονται σε απαιτητικά ή ελιτίστικα περιβάλλοντα και εδώ έχει μία σημασία να πούμε ότι άτομα από μειονότητες που έχουν καταφέρει πράγματα στη ζωή τους, που κάπως νιώθουν ότι υστερούν κοινωνικά ή στο παρελθόν εν πάση περιπτώσει υστερούσαν κοινωνικά ή μορφωτικά, όταν εισέρχονται σε απαιτητικά περιβάλλοντα π.χ. πολυεθνικών εταιριών ή πανεπιστήμια ή επιστημονικές κοινότητες, το εμφανίζουν όλο και συχνότερα. Και εκεί το πρώτο τυπικό κομμάτι στη σκέψη και στη συμπεριφορά, είναι το ότι ήμουν απλώς τυχερός ή τυχερή και μου χαρίστηκαν. Γι αυτό και υπάρχει μια αποφυγή ανάληψης μεγαλύτερης ευθύνης για να μην εκτεθούν.»

Αυτό είναι το καμπανάκι που σας προειδοποιεί - Η διαφορά με τους ανασφαλείς

Η σταθερότητα στο ανικανοποίητο που έρχεται ως «τιμωρία» αυτής της τελειομανίας, είναι το μεγαλύτερο καμπανάκι σύμφωνα με τους επιστήμονες. Γιατί ακόμα κι αν υπάρχουν τα διαπιστευτήρια ότι κάποιος πετυχαίνει, είτε μέσα από τις ανταμοιβές που μπορεί να έχει, τις οικονομικές απολαβές ή από τις περγαμηνές και την κοινωνική αναγνώριση, το ίδιο το άτομο έχει μια εσωτερικευμένη αίσθηση ότι όλο αυτό δεν του αξίζει, τονίζει η κυρία Βασιλένα Σταυροπούλου… 

«Σαν καμπανάκι, αυτό που μπορούμε να ορίσουμε είναι το ό,τι κάνω ποτέ δεν είναι αρκετό. Όσο για τη διαφορά με έναν άνθρωπο ο οποίος πλήττεται από το Σύνδρομο του απατεώνα, με έναν άλλο άνθρωπο ο οποίος είναι ανασφαλής, για παράδειγμα, είναι το εκ του αποτελέσματος. Έγκειται δηλαδή στο ότι ο άνθρωπος που πλήττεται από το σύνδρομο αυτό, είναι στην πραγματικότητα αποτελεσματικός. Ο ανασφαλής δεν είναι πάντα αποτελεσματικός. Μπορεί να μην αποφέρει αποτελέσματα ή μπορεί λόγω του φόβου του, λόγω φόβου απόρριψης ή αποτυχίας, να μην δοκιμάζει καν.»

Η πρώην Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ, μέχρι και αστέρες του Χόλυγουντ υποφέρουν από το «Σύνδρομο του απατεώνα»

Το «Σύνδρομο του απατεώνα», όπως προαναφέραμε, δεν κάνει διακρίσεις. Στα δίχτυα του μπορεί να «πέσει» ο καθένας. Ακόμα και άτομα με τεράστια καριέρα κι αναγνώριση. Από κορυφαίους σταρ του Χόλυγουντ με πολλά «χρυσά αγαλματίδια» στο βιογραφικό τους, διακεκριμένους συγγραφείς, επαγγελματίες που έχουν ξεχωρίσει, μέχρι και μια πρώην Πρώτη Κυρία της Αμερικής. Η λίστα είναι μεγάλη. Ακολουθούν ενδεικτικά, μερικά από τα πρόσωπα που έχουν μιλήσει γι αυτό δημόσια:

Michelle Obama: Η πρώην Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ έχει μιλήσει ανοιχτά για το «impostor syndrome», ιδιαίτερα κατά την περιοδεία της για την προώθηση του βιβλίου της «Becoming». Σε ομιλία της στο Λονδίνο, είχε δηλώσει: «Ξέρω πώς νιώθει κάποιος όταν πάσχει από το Σύνδρομο του απατεώνα. Ξέρω ότι το νιώθουν και πολλά νεαρά κορίτσια. Π.χ. το αισθάνεται όταν περπατάς σε μια αίθουσα και αναρωτιέσαι αν ανήκεις εκεί. Εγώ το ένιωσα αυτό. Ακόμη και όταν ήμουν στη Σχολή Νομικής του Χάρβαρντ.»
Μάλιστα η Μισέλ Ομπάμπα έχει πει ανοιχτά, ότι το ένιωθε σε κάθε στάδιο της ζωής της. Ως φοιτήτρια, ως επαγγελματίας, ακόμη και ως Πρώτη Κυρία!

Maya Angelou (συγγραφέας και ποιήτρια): Έλεγε ότι ακόμα και μετά από πολλά βραβεία και βιβλία, πάντα φοβόταν ότι θα την «πιάσουν» και θα ανακαλύψουν ότι είναι «απατεώνας».

Meryl Streep: Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός έχει παραδεχτεί σε συνεντεύξεις ότι κατά καιρούς ένιωθε σαν να μην αξίζει την επιτυχία της. Μάλιστα έχει δηλώσει χαρακτηριστικά: «Δεν ξέρω πώς να παίξω. Γιατί να θέλουν εμένα για αυτόν τον ρόλο;»

Tom Hanks: Σε πολλές συνεντεύξεις του έχει πει πως παρότι έχει τεράστια καριέρα, μερικές φορές αισθάνεται ότι όλα ήταν θέμα τύχης και κάποια στιγμή θα καταλάβουν ότι δεν αξίζει τη φήμη του.

Lady Gaga: Έχει δηλώσει δημόσια ότι πάλευε με σκέψεις πως δεν αξίζει την επιτυχία και ότι ένιωθε «απατεώνας» ακόμα και στα μεγαλύτερα ορόσημα της καριέρας της.

Natalie Portman: Παρά το ότι είναι βραβευμένη με Όσκαρ και απόφοιτος του Χάρβαρντ, έχει πει πως ένιωθε πως δεν ανήκει στον ακαδημαϊκό κόσμο και ότι ξεγέλασε όσους τη δέχτηκαν.

Emma Watson: Έχει δηλώσει ότι ένιωθε ότι δεν άξιζε την επιτυχία της μετά το «Harry Potter», και ότι κάποια στιγμή όλοι θα καταλάβαιναν ότι δεν είναι αρκετά καλή ηθοποιός.

Sheryl Sandberg (COO του Facebook): Στο βιβλίο της «Lean In» περιγράφει πως συχνά ένιωθε ότι δεν αξίζει τη θέση της και ότι δεν ήταν «αρκετά καλή».

Υπάρχουν μάλιστα στοιχεία που μαρτυρούν ότι ακόμα και ο κορυφαίος Γερμανός επιστήμονας, Albert Einstein, ο οποίος βραβεύτηκε με το Νόμπελ Φυσικής το 1921, μπορεί να είχε βιώσει συναισθήματα που ευθυγραμμίζονται με αυτό το σύνδρομο. Λέγεται ότι είχε πει σε φίλο του πως «Η υπερβολική εκτίμηση με την οποία διατηρείται το έργο της ζωής μου με κάνει να νιώθω πολύ άβολα. Νιώθω την ανάγκη να θεωρώ τον εαυτό μου “ακούσιο απατεώνα”»,σύμφωνα με Whitepaper του Henley Business School.

Πώς μπορείτε να το αντιμετωπίσετε

Ποια είναι τα βήματα λοιπόν που οφείλει να κάνει κάποιος που καταβάλλεται από αυτά τα συναισθήματα; Σίγουρα δεν πρέπει να τα αγνοήσει, μας λέει η έμπειρη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια…

«Θεωρώ ότι το πρώτο βήμα είναι να το αναγνωρίσει ένας άνθρωπος. Να καταλάβει ότι μάλλον πάσχει από αυτό το σύνδρομο. Σιγά σιγά να αμφισβητήσει τις αρνητικές σκέψεις, γιατί είναι σκέψεις και όχι αποδείξεις και να συζητήσει με ανθρώπους που εμπιστεύεται, γι αυτό το θέμα. Επίσης, η ψυχοθεραπεία σίγουρα βοηθά στη βαθύτερη ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και τη διαχείριση της τελειομανίας.

-Συνεπώς δεν είναι κάτι το οποίο πρέπει να το αγνοήσει κάποιος;
Σε καμία περίπτωση.  Επιδεινώνεται, κλιμακώνεται. Δεν είναι κάτι το οποίο θα περάσει. Ίσα ίσα είναι πολύ επίμονη η κατάσταση στη ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου, που βλέπουμε ότι υπάρχει μια συννοσηρότητα. Δηλαδή θα εξελιχθεί σε αγχώδη διαταραχή με μαθηματική ακρίβεια. Το άτομο αυτό θα οδηγηθεί σε burnout, γιατί μέρος όλης αυτής της αέναης κατάστασης που πρέπει κάτι να κυνηγάει, σίγουρα τον δυσκολεύει στα επίπεδα του χρόνιου άγχους, αλλά και σε περιορισμό των επαγγελματικών και προσωπικών του επιλογών. Δηλαδή στην ουσία ένας άνθρωπος που το βιώνει, δεν μπορεί να εξελιχθεί. Έχει ένα ταβάνι. Και αυτό γιατί δεν τολμά.»

Το πιο παράδοξο όμως από όλα αυτά, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ότι όσοι νιώθουν έτσι δεν είναι ποτέ απατεώνες. Συνήθως είναι άνθρωποι που νοιάζονται πολύ, που δουλεύουν σκληρά, που είναι αυθεντικοί. Απλά το βάρος αυτής τους της τελειομανίας και της αυθεντικότητας, γίνεται ασήκωτο.