Economist: Η λέξη της χρονιάς είναι αρχαιοελληνική

΄Έχει γίνει παράδοση πλέον μέσα ενημέρωσης ή μεγάλοι τίτλοι λεξικών να δημοσιοποιούν κάθε Δεκέμβριο την λέξη που χαρακτηρίζει την χρονιά που απέρχεται. Ο Economist αιφνιδιάζει ευχάριστα με άρθρο που δημοσιεύει με τίτλο «Η λέξη της χρονιάς για τον Economist για το 2024» και υπότιτλο «Οι ΄Ελληνες ήξεραν πώς να μιλούν για την πολιτική και την εξουσία». Το επιδραστικό βρετανικό μέσο βουτά στην κυριολεξία στη μελέτη της κληρονομιάς των αρχαίων Ελλήνων για να περιγράψει το σκεπτικό του πριν καταλήξει στην επιλογή της λέξης που κατά την κρίση του ενσωματώνει την ουσία του αποτελέσματος που σημάδεψε το 2024 λίγο πριν εκπνεύσει. «Μερικές χρονιές είναι δύσκολο να ταυτοποιήσεις το κύριο γεγονός, πόσω μάλλον να το συνοψίσεις σε μία λέξη. Αυτό δεν συμβαίνει, όμως, με το 2024.

Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο ύστερα από τετραετή απουσία έχει εξαιρετικά κρίσιμες επιπτώσεις όχι μόνο για την ισχυρότερη χώρα του κόσμου αλλά και για τους γείτονές της και ολόκληρο τον κόσμο. Ποια λέξη μπορεί να συλλάβει το μείγμα έκπληξης, ενθουσιασμού, τρόμου και δέους που αισθάνονται οι άνθρωποι καθώς το Κίνημα MAGA (Σ.σ Make America Great Again) επιστρέφει στην εξουσία; », αναρωτιέται ο συντάκτης.

Η πολιτική σκέψη του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη

Και συνεχίζει: «Για τη λέξη που ορίζει τη χρονιά, βοηθά να πάει κανείς πίσω, πολλά χρόνια πριν. Η αγγλική γλώσσα έχει μια πληθώρα πολιτικών όρων που προέρχονται από την Ελληνική γιατί έχει πάρει μεγάλο μέρος από την πολιτική σκέψη της από τις σχολές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. ΄Ετσι, εάν διατρέξεις το λεξικό, (Σ.σ lexicon στο κείμενο, «και αυτή η λέξη ελληνική είναι», γράφει ο συντάκτης), προκύπτουν λίγες ρίζες λέξεων. Η αγγλική Arche (Σ.σ Αρχή, εξουσία) συναντάται σε λέξεις όπως monarchy, oligarchy και anarchy, η εξουσία του ενός, των λίγων και του κανενός, αντιστοίχως. Τα ελληνικά έχουν ακόμη μία ρίζα λέξης που αναφέρεται στην εξουσία, το –κρατία, η οποία είναι ακόμη πιο συνηθισμένη.

Απαντάται στις λέξεις democracy, gerontocracy, theocracy, plutocracy (Σ.σ δημοκρατία, γεροντοκρατία, θεοκρατία, πλουτοκρατία), όπως και στο meritocracy (Σ.σ αξιοκρατία, νεολογισμός της αγγλικής του Βρετανού ΄Αλαν Φοξ που το 1956 πάντρεψε μια λατινική ρίζα με μία ελληνική). Το Oxford English Dictionary είναι γεμάτο από σπανιότερες λέξεις όπως ochlocracy, gynaeocracy και thalassocracy (Σ.σ οχλοκρατία, γυναικοκρατία και θαλασσοκρατία, υπεροχή στη θάλασσα). Ακόμη δύο λέξεις με την ελληνική ρίζα –κρατία μοιάζουν κατάλληλες για την εκλογική χρονιά που τελειώνει. Η μία είναι το theatrocracy, η εξουσία από τους θαμώνες θεάτρου. Η θεατροκρατία έχει τις ρίζες της στον Πλάτωνα ο οποίος περιέγραψε εκείνους που με επιδεξιότητα υποδαυλίζουν τα συναισθήματα όσων παρακολουθούν θέατρο και τα μετουσιώνουν σε ισχυρή πολιτική δύναμη. Αυτό, εκ των υστέρων, θα ταίριαζε στον πρώην σταρ ριάλιτι με ταλέντο να χειραγωγεί τα πλήθη που εξελέγη πρόεδρος το 2016».

Ο Economist χτίζει το σκεπτικό και εξηγείται καταλήγοντας στο συμπέρασμά του: «Μετά την επανεκλογή του κ. Τραμπ στις 5 Νοεμβρίου, ο κόσμος παρακολουθούσε με ανυπομονησία καθώς άρχιζε να στελεχώνει τις κορυφαίες θέσεις. Ορισμένες επιλογές, όπως η συνετή Σούζι Γουάιλς για προσωπάρχης του Λευκού Οίκου και ο Μάρκο Ρούμπιο γερουσιαστής με μακρά θητεία για υπουργός Εξωτερικών, είχαν τα προσόντα και είναι ικανοί. Ένα κύμα αναθέσεων αρμοδιοτήτων, όμως, στην εβδομάδα που έληξε στις 15 Νοεμβρίου οδήγησε στην εκτόξευση των αναζητήσεων στο Google μιας άλλης λέξης με ρίζα το –κρατία. Ο Ματ Γκετζ που κατηγορείται για εγκλήματα που αφορούν σεξουαλική παρενόχληση και ναρκωτικά και ερευνάται από την Επιτροπή Δεοντολογίας της Βουλής ανακοινώθηκε ως υποψήφιος για την ανώτατη θέση εφαρμογής του νόμου στη χώρα. Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, ένας άνθρωπος με παλαβές απόψεις για τα εμβόλια προορίζεται να γίνει υπουργός Υγείας. Η Τούλσι Γκάμπαρντ, συνωμοσιολόγος που έχει καλά λόγια να πει για τους τυράννους της Συρίας και της Ρωσίας, θα είναι επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών. Και ο Πιτ Χέγκσεθ, παρουσιαστής του Fox News με τατουάζ που σχετίζονται με την ακροδεξιά (και ο οποίος έχει κατηγορηθεί για σεξουαλική παρενόχληση) αξιοποιήθηκε για τη θέση του υπουργού ΄Αμυνας».

Kakistocracy: Η λέξη που γκουγκλάρουν όλοι

΄Ετσι, λοιπόν, η λέξη που αναζητούν όλοι στο Google είναι kakistocracy, η εξουσία των χειρίστων. Την πρώτη ρίζα, «kakos», την βρίσκουμε και σε λίγες ακόμη λέξεις στα Αγγλικά. Η λέξη «kakistocracy» δεν αναφέρεται σε αρχαίες πηγές. Φαίνεται πως έχει επινοηθεί στα Αγγλικά ως σκόπιμο αντώνυμο της λέξης «aristocracy» (Σ.σ αριστοκρατία ) της οποίας η αρχική ερμηνεία είναι «εξουσία των καλύτερων (Σ.σ the best στο κείμενο)». ΄Εχοντας εκτοξευθεί στο Google Trends την ημέρα μετά την εκλογή του Τραμπ στις 5 Νοεμβρίου, το «kakistocracy» εκτοξεύθηκε στις αναζητήσεις για δεύτερη φορά στον απόηχο των ανακοινώσεων για την πλήρωση των θέσεων στην κυβέρνηση. Οι αναζητήσεις της λέξης έφθασαν στο απόγειο στις 21 Νοεμβρίου όταν ο κ. Γκετζ ανακοίνωσε πως αποσύρεται από την υποψηφιότητά του για τη θέση του υπουργού Δικαιοσύνης, υπονοώντας πως εθεωρείτο ως ο χειρότερος των χειρίστων. Ο όρος βρέθηκε να είναι διαιτέρως δημοφιλής στα προπύργια των Δημοκρατικών ΄Ορεγκον, Μασαχουσέτη και Μινεσότα.

Η πραγματικά εντυπωσιακή επιχειρηματολογία του Economist με βάση την αρχαία ελληνική γλώσσα, καταλήγει εξίσου εντυπωσιακά: «Πολλά μένει να εξεταστούν για τη νέα ΄-kratia’ του Τραμπ. Στην προηγούμενη θητεία του έκανε περισσότερες απολύσεις αξιωματούχων, περισσότερες ακόμη κι απ΄όλα τα ταξίδια των περισσότερων Προέδρων με το προεδρικό αεροσκάφος Air Force One. Πολλοί από όσους απολύθηκαν κατέληξαν σκληροί επικριτές του. Αυτή τη φορά, ωστόσο, έχει επιλέξει τους ανθρώπους του με βάση την αφοσίωσή τους πάνω απ΄όλα. Και πολλοί από τους υποστηρικτές του είναι ενθουσιασμένοι, βλέποντας στους διορισμούς που κάνει ένα συνεργείο κατεδάφισης που θα διαλύσει ένα βαθύ κράτος που απεχθάνονται. Η λέξη kakistocracy εμπεριέχει συνοπτικά τους φόβους της μισής Αμερικής και του μεγαλύτερου τμήματος του κόσμου και αυτό την καθιστά την λέξη μας για τη χρονιά».

Μια δική μας αναζήτηση στο λεξικό για την λέξη που δεν ξέραμε πως έχει εφευρεθεί οδηγεί στο λήμμα kakistocracy του Oxford Languages: «Κυβέρνηση από τους λιγότερο κατάλληλους ή ικανούς πολίτες ενός κράτους», «ένα κράτος ή κοινωνία που κυβερνάται από τους λιγότερο κατάλληλους ή ικανούς πολίτες».

Επιμέλεια: Βασιλική Κουκίου