Εξαγωγή «απελευθέρωσης» γυπών ετοιμάζει η Κρήτη - Ο λόγος

Το καλοκαίρι του 2023 όλοι σχεδόν οι Κρήτικοί είδαν μία εικόνα που έτεινε να γίνει ρουτίνα.

Η έλλειψη νερού αναδεικνύεται σε σημαντικό πρόβλημα τους καλοκαιρινούς μήνες καθώς οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν λόγω της κλιματικής αλλαγής.Αυτό είχε ως αποτέλεσμα εξαντλημένοι γύπες, όρνια, να πέφτουν κυριολεκτικά στη μέση του δρόμου ή μέσα στη θάλασσα και αναζητούσαν λίγο νερό και τροφή. Πολλοί δέχονταν τη φροντίδα του κόσμου και συνέρχονταν ενώ αρκετοί χρειάστηκαν περίθαλψη.

Με αφορμή αυτό το φαινόμενο, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία σε συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, εγκατέστησαν στη Γέργερη έναν ειδικά διαμόρφωμένο κλωβό για την προσαρμογής και την ενδυνάμωση των  γυπώπ.

Εγκατεστημένος σε έκταση παραχωρημένη από τον Δήμο Γόρτυνας, ο κλωβός αποτελεί τη μεγαλύτερη και πιο εξειδικευμένη σχετική υποδομή στην Ελλάδα και η λειτουργία του θα αναβαθμίσει σε πολύ σημαντικό βαθμό τις ενέργειες για την προστασία των απειλούμενων αυτών πουλιών.

Σκοπός του κλωβού είναι η μεταφορά και παραμονή -σε κατάλληλες συνθήκες- γυπών που εντοπίζονται τραυματισμένοι ή/και αδύναμοι και δεν χρήζουν εντατικής ιατρικής φροντίδας, καθώς και γυπών που πρόκειται να επανενταχθούν μετά από φροντίδα σε κέντρο περίθαλψης.

Ο βιολόγος κ. Αποστόλης Καλτσής της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, αναφέρει στο Cretalive «Η Κρήτη είναι η πιο σημαντική περιοχή της Ελλάδας για τους γύπες, τα όρνια, φιλοξενεί το 85% του πληθυσμού τους στη χώρα μας», για να προσθέσει «Τους θερινούς μήνες του 2023, λοιπόν, λόγω του καύσωνα, είχαμε τουλάχιστον 70 με 80 περιπτώσεις νεαρών γυπών που βρέθηκαν αφυδατωμένοι, ταλαιπωρημένοι ή τραυματισμένοι γιατί έκαναν αδέξιες κινήσεις στις πτήσεις τους» σημειώνεται πως εκείνη την περίοδο, κυρίως τον μήνα Ιούλιο, οι νεαροί γύπες ξεκινούν τις πρώτες τους πτήσεις.

Συνήθως, όταν χρειάζεται περίθαλψη, μεσολαβεί το ΜΦΙΚ για να βρεθεί ο γύπας σε κάποιο ειδικό κέντρο εκτός Κρήτης. Υπάρχουν και περιπτώσεις, όμως, που η κατάστασή τους δεν είναι τόσο σοβαρή και δεν υπάρχει λόγος το πουλί να μεταφερθεί με πλοίο στην Αθήνα. Για αυτές τις περιπτώσεις, λοιπόν, δημιουργήθηκε ο συγκεκριμένος κλωβός, όπου τα πουλιά θα μεταφέρονται για ενδυνάμωση και φροντίδα πριν την απελευθέρωσή τους.

 Θα τον διαχειρίζεται το ΜΦΙΚ και οι άνθρωποι του μουσείου θα πηγαίνουν τροφή στους γύπες σε τακτικά διαστήματα. Όπως πολλά άγρια ζώα, τα πουλιά αυτά δεν είναι σαν εμάς να έχουν ανάγκη να τρώνε δύο με τρεις φορές την ημέρα: επειδή η εύρεση τροφής στη Φύση δεν είναι εύκολη υπόθεση, μπορούν να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε φαγητό και αν φάνε μία φορά σε 7 - 10 ημέρες. Νερό διαθέσιμο θα υπάρχει πάντα στον κλωβό, σε ειδική δεξαμενή.

Για όλες αυτές τις κινήσεις, υπάρχει συνεννόηση με τις αρμόδιες αρχές, θα ακολουθούνται οι κατευθύνσεις της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας, ενώ οι επιστήμονες συνεργάζονται και με βοσκούς. 

Ο κ. Καλτσής επισημαίνει πως η νομοθεσία προβλέπει όλα τα παραπάνω για λόγους διατήρησης των πληθυσμών των αρπακτικών και των γυπών. Υπάρχουν, δηλαδή, σημεία και στην Κρήτη, κυρίως σε ορεινές και προστατευόμενες περιοχές, όπου επιτρέπεται να τοποθετούνται νεκρά ζώα, με συγκεκριμένα πρωτόκολλα, ώστε να τρέφονται οι γύπες.

Ο βιολόγος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας εξηγεί πως, φυσικά, οι γύπες είναι σε θέση να αναζητήσουν μόνοι τους τροφή, η δράση έχει υποβοηθητικό χαρακτήρα, σε καμία περίπτωση οι γύπες δεν είναι… οικόσιτα ζώα.

Ο κλωβός λειτουργεί, λοιπόν, για την ενδυνάμωσή τους, σε περίπτωση που υπάρχουν γύπες εξαντλημένοι, μέχρι να αποκατασταθεί πλήρως η υγεία τους, ακόμα και όταν επιστρέφουν από ένα κέντρο περίθαλψης, πριν την απελευθέρωσή τους στο φυσικό τους περιβάλλον.

Έχει τη δυνατότητα να καλύψει τις ανάγκες ως 30 πουλιών. Σημειώνουμε πως δεν πρόκειται για ένα απλό… κλουβί, έχει μεγάλο μέγεθος (24  x 8 μέτρα) και περιλαμβάνει κατασκευές από ξύλο που προσομοιάζουν στα σημεία, όπου τα πουλιά συνηθίζουν να κουρνιάζουν στα βράχια. Είναι προσαρμοσμένος, δηλαδή, κατάλληλα ώστε οι γύπες να αισθάνονται όσο το δυνατόν λιγότερο περιορισμένοι και να μην στρεσάρονται.

Σημειώνεται πως η ολική ανακατασκευή και επέκταση του κλωβού χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE IP 4 NATURA (www.edozoume.gr) μέσω της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, που αποτελεί εταίρο του συγκεκριμένου προγράμματος ενώ η υλοποίηση των εργασιών έγινε από τοπικές επιχειρήσεις του Ηρακλείου υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση του ΜΦΙΚ (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και της Ορνιθολογικής, φορείς οι οποίοι θα έχουν και την ευθύνη λειτουργίας και διαχείρισης του χώρου.
Η κατασκευή του κλωβού προβλέπεται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΕΣΔ) για τα πτωματοφάγα είδη ορνιθοπανίδας (γύπες), το οποίο θεσμοθετήθηκε με την Υπουργική Απόφαση (ΥΑ 68086/2149, ΦΕΚ Β’ 3663/9.8.2021) και υλοποιείται μέσω του Προγράμματος LIFE IP 4 NATURA. 

Εξαγωγή… γιατί;

Στην Κρήτη ζουν 370 ζευγάρια γυπών, όσα δηλαδή είναι σε ηλικία αναπαραγωγής, και αν υπολογίσει κανείς και τα νεαρά άτομα, κάτω των 5 ετών, συνολικά έχουμε περισσότερους από 1000 γύπες στο νησί.

Κάποιοι γύπες, μετά από μία σύντομη περίοδο αποκατάστασης και ενδυνάμωσης, θα μεταφέρονται για απελευθέρωση στην ηπειρωτική Ελλάδα. Ο λόγος είναι πως κρίθηκε απαραίτητο να ενισχυθεί ο πληθυσμός τους σε περιοχές εκτός Κρήτης, σύμφωνα με τις επιστημονικές κατευθύνσεις του Προγράμματος LIFE.

Ο κ. Καλτσής εξηγεί πως στο πλαίσιο του προγράμματος το ΜΦΙΚ πραγματοποίησε σχετική μελέτη σκοπιμότητας και διαπιστώθηκε πως, δεδομένου του πληθυσμού που έχουμε στην Κρήτη, υπάρχουν τα περιθώρια ώστε να στέλνονται κάθε χρόνο περίπου 10 με 20 νεαρά άτομα (που να μην έχουν ακόμη ζευγαρώσει) για την ενίσχυση του πληθυσμού στην ηπειρωτική Ελλάδα. 

Επισημαίνει πως αυτή η απόφαση δεν ελήφθη «ελαφρά τη καρδία» αλλά μετά από επιστημονική ανάλυση. Μάλιστα, υπάρχουν περιπτώσεις, όπου η Ισπανία έχει κάνει… εξαγωγή γυπών σε χώρες των Βαλκανίων. Στη δική μας περίπτωση, όμως, θεωρήθηκε σκόπιμο αυτή η μετακίνηση να γίνει ανάμεσα στην Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα, όπου είναι πιο συγγενικοί οι πληθυσμοί, ενώ ταυτόχρονα θα γίνεται διαρκής επαναξιολόγηση της διαδικασίας.

Τι γίνεται με τους γυπαετούς;

Ο κ. Καλτσής αναφέρει πως, όσο αφορά στους γυπαετούς, η Κρήτη είναι η μοναδική περιοχή στην Ελλάδα όπου υπάρχει αυτό το περήφανο πουλί.

«Ο γυπαετός έχει επιβιώσει μονάχα στην Κρήτη, όπου υπάρχουν 9 με 10 ζευγάρια», αναφέρει.

Επειδή όσοι δεν είναι ειδικοί, συχνά μπερδεύουν τα δύο είδη (προφανώς, λόγω ονομασίας), ο επιστήμονας της Ορνιθολογικής αναφέρει χαρακτηριστικά πως «πιθανώς ακόμη και το 90 % των ανθρώπων στην Κρήτη, εκτός των βοσκών ή ορειβατών και φυσιολατρών, είτε δε θα έχουν δει, είτε δύσκολα θα έχουν αναγνωρίσει έναν γυπαετό».

Ο λόγος είναι πως τους συναντά κανείς κυρίως σε μεγάλο υψόμετρο, στα βουνά της Κρήτης. Πρόκειται για ένα μοναχικό ζώο που κάνει επικράτειες, όταν φωλιάζει δε θέλει άλλους γυπαετούς κοντά του, σε μία μεγάλη ακτίνα, εκτός από το ταίρι του.

Αντίθετα, τα όρνια (γύπες, σκάρες ή καναβοί στην κρητική διάλεκτο) είναι πιο κοινωνικά και ζουν σε αποικίες. Αυτός είναι και ο λόγος που μπορούν να συνυπάρχουν στον κλωβό, δεν είναι κάτι αντίθετο της φύσης τους. Όρνια συναντάμε σε όλη την Κρήτη, τον Ψηλορείτη, τα Αστερούσια, τη Δίκτη, το Κουρταλιώτικο φαράγγι και αλλού.