Επιτροπή Ανταγωνισμού: Με χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου η ακτοπλοΐα - Δύο όμιλοι ελέγχουν τα δρομολόγια
Οι ακτοπλοϊκές γραμμές συγκεντρώνονται σε προσοδοφόρους προορισμούς αφήνοντας με ελάχιστα δρομολόγια απομακρυσμένα νησιά.
Σε κλαδική έρευνα για την ελληνική ακτοπλοΐα προχώρησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού , επικαλούμενη τον ζωτικό ρόλο του κλάδου στην οικονομία και στην κοινωνική συνοχή των νησιών. Με απόφασή της, η οποία επικυρώθηκε χθες, ανοίγει ο δρόμος για εις βάθος ανάλυση της δομής της αγοράς, των τιμών εισιτηρίων και των συνθηκών ανταγωνισμού, βάσει του άρθρου 40 του ν. 3959/2011.
Το «δίλημμα» δημόσιας υπηρεσίας vs. επιχειρηματική βιωσιμότητα
Η ακτοπλοΐα, ως αποκλειστικό μεταφορικό μέσο για τα περισσότερα νησιά, θεωρείται υπηρεσία κοινής ωφέλειας, ωστόσο λειτουργεί από ιδιωτικούς ομίλους, γεγονός που συχνά συγκρούεται με την ανάγκη διατήρησης βιώσιμων οικονομικών όρων. Καθώς η ζήτηση παρουσιάζει έντονη εποχικότητα και πολλά νησιά είναι δυσπρόσιτα, η παροχή αξιόπιστης σύνδεσης κοστίζει ακριβά – τόσο στους φορείς όσο και στον δημόσιο προϋπολογισμό.
Ολιγοπώλιο και ελλείψεις
Σύμφωνα με την προκαταρκτική χαρτογράφηση της αγοράς, δύο όμιλοι ελέγχουν σήμερα το 60 % του στόλου στα δρομολόγια μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων. Παρά την άρση του καμποτάζ από το 2002, δεν έχει ενισχυθεί ο ανταγωνισμός ούτε έχει ανανεωθεί ο στόλος σε ικανοποιητικό βαθμό, ενώ πολλές λιγότερο τουριστικές γραμμές παραμένουν υποβαθμισμένες.
Το πλαίσιο «ελεύθερης» δρομολόγησης, χωρίς αυστηρούς κανόνες σχεδιασμού δικτύου, επιτρέπει στα πλοία να συγκεντρώνονται σε προσοδοφόρες γραμμές, αφήνοντας απομακρυσμένα νησιά με ελάχιστες συνδέσεις. Ως αποτέλεσμα, οι συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας – που επωμίζεται το κράτος – έχουν εκτοξευτεί από 10 εκατ. ευρώ το 2001 σε 152 εκατ. ευρώ το 2024, ανάγοντας την ανάγκη τους σε βασικό «διόρθωμα» των αδυναμιών της ελεύθερης αγοράς.
Στρατηγική «αστέρα» με «κάθετη» εμμονή στον Πειραιά
Το σημερινό δίκτυο ακολουθεί αυτό που οι ειδικοί χαρακτηρίζουν «star network»: όλες οι γραμμές καταλήγουν στον Πειραιά ως κόμβο–μαμούθ. Η εστίαση σε έναν μόνο μεγάλο λιμένα, σε συνδυασμό με χρόνια ελλείμματα σε υποδομές μικρότερων λιμένων, εμποδίζει τη βελτίωση της ποιότητας υπηρεσιών και τη μείωση κόστους.
Ασταθές ρυθμιστικό τοπίο
Η συνεχής αναδιάρθρωση των εποπτικών αρχών, με μετακινήσεις αρμοδιοτήτων και πιθανές επικαλύψεις, δημιουργεί ένα θολό πλαίσιο λειτουργίας. Η Επιτροπή σημειώνει ότι η έλλειψη μόνιμης, συνεκτικής ρυθμιστικής πολιτικής δυσχεραίνει περαιτέρω τις επενδύσεις και την ανάπτυξη.
Τι ακολουθεί
Μέσω της κλαδικής έρευνας, που θεωρείται πλήρως ανεξάρτητη από τις τρέχουσες υποθέσεις τυχόν παραβάσεων του ν. 3959/2011 ή της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ (μετά τους αιφνίδιους ελέγχους σε Σεπτέμβριο 2024 και Μάρτιο 2025), θα αξιολογηθούν σε βάθος οι στρεβλώσεις της αγοράς. Στόχος είναι η υποβολή προτάσεων για την ενίσχυση του ανταγωνισμού και τη διασφάλιση πιο ποιοτικών, όσο το δυνατόν φθηνότερων ακτοπλοϊκών υπηρεσιών.
