Κάποιες περιοχές της Ελλάδας κουβαλούν μεγάλο βάρος της ιστορίας στην πλάτη τους. Μία από αυτές είναι και το Μεσόβουνο, ένα χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 840 μέτρων, που σήμερα ανήκει στον δήμο Εορδαίας.

Το Μεσόβουνο του νομού Κοζάνης, ήταν ένα χωριό προσφύγων από την περιοχή της Νικόπολης του Πόντου και τα γερμανικά στρατεύματα προσπάθησαν δύο φορές να αφανίσουν το χωριό από το χάρτη. Στην πράξη αυτή συνεργάστηκαν και Έλληνες της διοίκησης.

Είναι γεγονός ότι οι θηριωδίες των γερμανικών δυνάμεων κατοχής υπήρξαν φρικτές σε ολόκληρη την Ελλάδα. Αλλά οι μαζικές σφαγές από τους Ναζί και τους συμμάχους τους ήταν ιδιαίτερα σκληρές στη δυτική Μακεδονία. Όλα ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 1941 από τον διορισμένο νομάρχη Κοζάνης, ο οποίος ήταν στην ίδια θέση επί Μεταξά. Ο Νομάρχης είχε πολιτική αντιπαλότητα με κάποιους κατοίκους ήδη πριν από τον πόλεμο. Επρόκειτο για μια μικρή ομάδα κομμουνιστών τους οποίους το καθεστώς Μεταξά είχε εξορίσει στην Ανάφη.

Με την κήρυξη του πολέμου οι εξόριστοι κατάφεραν να δραπετεύσουν και να επιστρέψουν στα σπίτια τους, αποκτώντας επιρροή και εξουσία στο κοινοτικό συμβούλιο του Μεσόβουνου. Ο κατοχικός νομάρχης Γεωργαντάς ενημέρωσε το υπουργείο Εσωτερικών για την απειθαρχία του κοινοτικού συμβουλίου, διορίζοντας δικό του πρόεδρο στο χωριό ο οποίος υποστήριζε ανοιχτά την υποταγή των Μεσοβουνιωτών στις γερμανικές δυνάμεις της περιοχής.

Η αντιστασιακή ομάδα του χωριού προχώρησε στην εκτέλεση του διορισμένου προέδρου Π. Κωνσταντινίδη. Αυτό ήταν το πρόσχημα που αποζητούσαν οι Γερμανοί για να καταστείλουν την απείθαρχη περιοχή, αιματοκυλώντας το Μεσόβουνο. Οι κάτοικοί του εξάλλου ήταν από τους πρώτους που πήραν τα όπλα και αρνήθηκαν να παραδώσουν την αγροτική σοδειά τους στους Γερμανούς.

Ο νομάρχης Γεωργαντάς και η διοίκηση της Χωροφυλακής κάλεσαν τις γερμανικές Αρχές να τιμωρήσουν το χωριό και να αποκαταστήσουν την τάξη. Έτσι, την 23η Οκτωβρίου 1941 πολυπληθές απόσπασμα της Βέρμαχτ κατέφθασε στο χωριό, συγκέντρωσε όλους τους κατοίκους, διαχώρισε τους άντρες ηλικίας 16-69 χρόνων, εκτέλεσε 165 κατοίκους και πυρπόλησε το Μεσόβουνο.


2019: Γερμανοί και Έλληνες μαθητές φύτεψαν 100 δέντρα στο Αλσύλλιο Μνήμης, σε Μεσόβουνο & Πύργους για τα θύματα των ναζί

Τα περίπου 900 γυναικόπαιδα που επέζησαν, μεταφέρθηκαν σε δύο στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πτολεμαΐδα, όπου εγκαταλείφθηκαν προς παραδειγματισμό. Τραγικές συνέπειες των δύο στυγνών σφαγών ήταν το ξεκλήρισμα ολόκληρων οικογενειών, η εξορία κατοίκων σε άλλα χωριά, και πολλά παιδιά να μεγαλώσουν σε ορφανοτροφεία. Όμως το ψυχικό σθένος και η διαχρονική ανθεκτικότητα των κατοίκων κράτησε το Μεσόβουνο ζωντανό.