Ντέπη Ρίζου: Ο φόβος του κορονοϊού επηρέασε σημαντικά την ψυχική υγεία των Ελλήνων
Η Ντέπη Ρίζου είναι πτυχιούχος Γερμανικής Λογοτεχνίας και Κλινικής Ψυχολογίας με εκπαίδευση στην Βραχεία Δυναμική Ψυχοθεραπεία και στην θεραπεία τραύματος EMDR. Είναι μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων και τακτικό μέλος του Συνδέσμου Γερμανών Ψυχολόγων. Προσφέρει επίσης τις υπηρεσίες της ως Διευθύντρια Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στην εταιρία «Ψυχολογία Τέχνη» και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στο πρόγραμμα «Θεραπεία μέσω Τέχνης με έμφαση στα Εικαστικά». Το μη κερδοσκοπικό σωματείο Vision Network Athens τη συνάντησε και μίλησε μαζί της.
Τι ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ακολουθείτε στη δουλειά σας;
Εκπαιδεύτηκα σχεδόν παράλληλα με τις σπουδές μου σε ψυχοθεραπεία ψυχοδυναμικής κατεύθυνσης (Βραχεία Δυναμική Ψυχοθεραπεία). Με έχει όμως καθορίσει ως ψυχοθεραπεύτρια η τελευταία ερώτηση που απάντησα λάθος στις προφορικές πτυχιακές μου εξετάσεις στην Κλινική Ψυχολογία στο Ελεύθερο Παν/μιο του Βερολίνου: «Τί ορίζει στον θεραπευτή την επιλογή της ψυχοθεραπευτικής κατεύθυνσης;» Η σωστή απάντηση ήταν: η σχέση που θέλει να έχει με τον ασθενή/πελάτη – ακόμα και η επιλογή του όρου ποικίλει, εγώ προτιμώ το «θεραπευόμενος». Η εμπνευσμένη καθηγήτριά μου, Anna Auckenthaler, είχε προβλέψει από τότε, τέλη δεκαετίας ’90, ότι το μέλλον της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης είναι ο εκλεκτικισμός: Ξεκινάμε με μία κατεύθυνση βάσης και προσθέτουμε στο μέλλον ό,τι εργαλείο χρειαζόμαστε, προκειμένου να παρέχουμε το μέγιστο εύρος βοήθειας. Η Θεραπεία Τραύματος στην οποία πρόσφατα εκπαιδεύτηκα έχει γνωσιακή-συμπεριφορική βάση, η δε Θεραπεία Ζεύγους και Οικογενείας που εκπαιδεύομαι τώρα στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Συμβουλευτικής Ψυχοθεραπείας έχει συνθετική προσέγγιση. Η Ψυχοθεραπεία είναι εξ ορισμού δία βίου μάθηση.
Πως είναι το τοπίο της ψυχοθεραπείας στην Ελλάδα σήμερα; Πως θα το περιγράφατε;
Ευελπιστώ ότι το θολό τοπίο της ψυχοθεραπείας σήμερα στην Ελλάδα ξεκαθαρίζει όλο και περισσότερο. Καταρχάς έχει σημασία να γνωρίζουμε ότι στην ψυχοθεραπεία μπορεί να εκπαιδευτεί και ο ψυχίατρος, και ο ψυχολόγος, και ο σύμβουλος ψυχικής υγείας (coach). Οι διαφορετικές βασικές σπουδές ορίζουν και το θεραπευτικό εύρος που δεοντολογικά τους επιτρέπεται, αν τα όρια είναι ευκρινή και διακριτά, υπάρχει χώρος δράσης για όλους. Είμαι όμως αρκετά επιφυλακτική με τις απευθείας σπουδές ψυχοθεραπείας από μηδενική βάση σπουδών. Η ενασχόληση με την ψυχική υγεία προϋποθέτει χρόνια σπουδών, πρακτικής και προσωπικής ανάλυσης, και είναι καταρχάς θέμα προσωπικής ευθύνης. Από την πλευρά των Ψυχολόγων, η Εθνική Επιτροπή Ψυχολογίας, την οποία έχουν συστήσει ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων (ΣΕΨ) και η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία (ΕΛΨΕ), φροντίζουν άοκνα να εξασφαλιστεί η σωστή βάση των σπουδών ψυχολογίας, ώστε να ακολουθήσει με τον ασφαλέστερο τρόπο η περαιτέρω εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία.
Ο Έλληνας πηγαίνει εύκολα στον ψυχολόγο/ψυχοθεραπευτή; Πως το βλέπετε;
Από την προσωπική μου εμπειρία παρατηρώ σταδιακή αύξηση στην προσέλευση με αποκορύφωμα τους μήνες της πανδημίας. Η αναγκαστική εσωτερικότητα που επέφερε ο εγκλεισμός της καραντίνας, ο περιορισμός των υγειών (ή μη) περισπασμών, η δραματική μείωση της κοινωνικότητας, καθώς και ο διάχυτος, παγκοσμιοποιημένος φόβος λόγω κορωνοϊού επηρέασαν σημαντικά την ψυχική υγεία των Ελλήνων. Πέρα από την συγκεκριμένη συγκυρία όμως, θεωρώ ότι εκλείπει όλο και περισσότερο το ταμπού που εκφράζεται με φράσεις τύπου: «δεν είμαι τρελός ώστε να χρειάζομαι ψυχολόγο» ή «αφού έχω φίλους, δεν χρειάζομαι ψυχολόγο». Γίνεται σιγά σιγά «της μόδας» η ψυχοθεραπεία με όλα τα θετικά και αρνητικά που αυτό συνεπάγεται. Γι’ αυτό και συστήνω στον κόσμο να διερευνά και να ρωτά τους ειδικούς στους οποίους απευθύνεται για τις σπουδές και την επάρκεια τους.
Από την εμπειρία σας στο εξωτερικό διαπιστώνετε διαφορές με το αντίστοιχο τοπίο εκεί;
Η εμπειρία μου αφορά στην Γερμανία: Εκεί το επάγγελμα του ψυχολόγου-ψυχοθεραπευτή είναι απόλυτα σταθμισμένο. Η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος αποκτάται μετά το μεταπτυχιακό (π.χ. στην Κλινική Ψυχολογία, την Εργασιακή-Οργανωσιακή Ψυχολογία κλπ) ώστε να μπορεί να λέγεται κάποιος Ψυχολόγος. Για την δε εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία προϋποτίθεται δίπλωμα (Diplom=Bachelor+Master) στην ψυχολογία (με μεταπτυχιακό ειδικά στην κλινική ψυχολογία) ώστε να μπορεί να ξεκινήσει η τουλάχιστον τριετής εκπαίδευση που καταλήγει στον τίτλο «ψυχολογικός ψυχοθεραπευτής». Εννοείται ότι ο Γερμανός είναι ήδη εξοικειωμένος με την αναζήτηση βοήθειας για την ψυχική του υγεία. Πιστεύω ότι το συλλογικό τραύμα που κληρονομήθηκε στην μεταπολεμική γενιά έφερε στο φως ήδη από την δεκαετία του ’70 την ανάγκη της ψυχοθεραπείας.
Τι θα προτείνατε σε κάποιον που αυτή την περίοδο βιώνει πίεση και άγχος;
Πρώτα απ’ όλα, να μην θεωρήσει το όποιο ψυχικό βάρος σαν μία ενόχληση από την οποία πρέπει να απαλλαγεί το ταχύτερο και με «μαγικό» τρόπο και να το δει ως ευκαιρία αυτοπαρατήρησης-αυτογνωσίας. Κατόπιν, να ξεκινήσει από τα βασικά: Να ξεκουράζεται, να τρέφεται και να κοιμάται σωστά, να μην υπερβάλλει στην κατανάλωση αλκοόλ, να απέχει από ψυχότροπες ουσίες. Παράλληλα, να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητές του, να αναρωτηθεί για την ποιότητα και την αυθεντικότητα των σχέσεών του και να αναζητήσει τους τρόπους με τους οποίους αντιμετώπισε επιτυχώς αντίστοιχες καταστάσεις στο παρελθόν του. Αν οι προσπάθειες αυτές δεν αποδώσουν να ζητήσει βοήθεια από έναν σωστά καταρτισμένο ειδικό ψυχικής υγείας.
Σχολιάστε μας τη σχέση ψυχοθεραπείας και τέχνης.
Η Τέχνη σε όλες της τις εκφάνσεις είναι ένας πολυεπίπεδος τρόπος έκφρασης των εσώτερων πτυχών του ανθρώπου με απώτερο σκοπό την κάθαρση, τόσο του δημιουργού, όσο και του θεατή/ακροατή/αναγνώστη. Αυτό δεν την τοποθετεί αυτομάτως κοντά στην θεραπεία;
Υπάρχει επομένως μία άμεση συγγένεια μεταξύ τέχνης και ψυχικής υγείας, εξ’ου π.χ. και η Θεραπεία μέσω Τέχνης (Art Therapy) με έμφαση στα Εικαστικά, η οποία υπερβαίνει συμπληρωματικά την ψυχοθεραπεία μέσω λόγου δίνοντας πεδίο έκφρασης στο άρρητο. Επαναπροσδιορίζει το εικαστικό δημιούργημα μέσω των μεθόδων της, ως μέσο έκφρασης μίας συμβολικής επικοινωνίας μεταξύ θεραπευόμενου και θεραπευτή. Κάθε άνθρωπος – και εδώ δεν χρειάζεται κανένα «ταλέντο» - μπορεί να δημιουργήσει τέχνη και να προβάλει μέσω των εικαστικών δημιουργημάτων του ασυνείδητο υλικό, το οποίο γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας υπό την μη παρεμβατική εποπτεία του Εικαστικού Θεραπευτή.
Η εκπαίδευση αυτή είναι συνήθως τετραετής και παρέχεται από πιστοποιημένους φορείς. Προπαρασκευαστικά – εισαγωγικά, από τον περασμένο χρόνο και μέσω των Προγραμμάτων Ψυχικής και Κοινοτικής Υγείας του ΚΕΔΙΒΙΜ του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε συνεργασία με την Επιστημονική Εταιρεία "Ψυχολογία - Τέχνη" προσφέρουμε με επιτυχία ένα ετήσιο πρόγραμμα 436 ωρών "Θεραπεία μέσω τέχνης με έμφαση στα εικαστικά".
Συνεργασία flash.gr με μη κερδοσκοπικό σωματείο Vision Network Athens
