Η «αθώα» λέξη που λέτε κάθε μέρα και σας φέρνει γρουσουζιά - Έρευνες αποκαλύπτουν

Είναι μια λέξη τόσο κοινή, τόσο ενσωματωμένη στην καθημερινή μας ομιλία, που σπάνια σκεφτόμαστε το βάρος της. Τη χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε πράγματα, καταστάσεις, ακόμα και τον ίδιο μας τον εαυτό. Κι όμως, σύμφωνα με ειδικούς της ψυχολογίας και της αυτοβελτίωσης, αυτή η φαινομενικά αθώα λέξη μπορεί να σαμποτάρει υποσυνείδητα την επιτυχία μας, να ενισχύει την αρνητική σκέψη και, εν τέλει, να φέρνει… γρουσουζιά στην καθημερινότητά μας.

Ποια είναι λοιπόν αυτή η ύπουλη λέξη που πολλοί από εμάς εκφέρουμε άκριτα, μέρα με τη μέρα; Δεν είναι κάποια βρισιά, ούτε κάποια λέξη-ταμπού. Είναι η λέξη… «προσπαθώ».

Γιατί το «προσπαθώ» είναι εχθρός της επιτυχίας;

Με την πρώτη ματιά, το «προσπαθώ» μοιάζει να δηλώνει προσπάθεια, θέληση, αγώνα. Στην πραγματικότητα, όμως, κρύβει μέσα της τη δυνατότητα της αποτυχίας, την αμφιβολία και την έλλειψη δέσμευσης.

Έρευνες στην ψυχολογία της κινητοποίησης έχουν δείξει ότι η γλώσσα που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τους στόχους μας επηρεάζει άμεσα την πιθανότητα επίτευξής τους. Όπως υποστηρίζουν μελέτες στον τομέα της Γνωσιακής Ψυχολογίας, όταν λέμε "θα προσπαθήσω να κάνω κάτι", ουσιαστικά αφήνουμε ένα παραθυράκι ανοιχτό στην αποτυχία. Υποσυνείδητα, ο εγκέφαλός μας λαμβάνει το μήνυμα ότι υπάρχει η πιθανότητα να μην τα καταφέρουμε, και αυτό μπορεί να μειώσει την αποφασιστικότητά μας και την αυτοπεποίθησή μας. Είναι σαν να δίνουμε στον εαυτό μας την άδεια να αποτύχει, προτού καν ξεκινήσει.

Σκεφτείτε το:

• Αντί να πείτε «Θα προσπαθήσω να χάσω κιλά», πείτε «Θα χάσω κιλά».
• Αντί για «Θα προσπαθήσω να τελειώσω τη δουλειά μέχρι το βράδυ», πείτε «Θα τελειώσω τη δουλειά μέχρι το βράδυ».
• Αντί για «Θα προσπαθήσω να έρθω στο ραντεβού», πείτε «Θα έρθω στο ραντεβού».

Η διαφορά είναι λεπτή αλλά καθοριστική. Η πρώτη διατύπωση υπονοεί αμφιβολία, ενώ η δεύτερη δείχνει δέσμευση και αποφασιστικότητα.

Η δύναμη της γλώσσας και η αυτοεκπληρούμενη προφητεία

Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε διαμορφώνει όχι μόνο τον τρόπο που επικοινωνούμε με τους άλλους, αλλά και τον τρόπο που σκεφτόμαστε και λειτουργούμε εμείς οι ίδιοι. Μελέτες στον τομέα της Νευρογλωσσολογίας και της Ψυχολογίας της Αυτο-αποτελεσματικότητας (Self-Efficacy) έχουν τονίσει επανειλημμένα τη σημασία της θετικής και αποφασιστικής γλώσσας στη διαμόρφωση των νευρωνικών οδών στον εγκέφαλο. Όπως αναφέρει μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Personality and Social Psychology, οι λέξεις μας δεν είναι απλοί ήχοι. Είναι εργαλεία που χτίζουν την πραγματικότητά μας. Όταν χρησιμοποιούμε λέξεις που υποδηλώνουν αμφιβολία ή αδυναμία, ενισχύουμε τις αντίστοιχες πεποιθήσεις στον εγκέφαλό μας, οδηγώντας συχνά σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες.

Δηλαδή, αν συνεχώς λέμε ότι «προσπαθούμε» αλλά δεν είμαστε σίγουροι ότι θα τα καταφέρουμε, είναι πολύ πιθανό όντως να μην τα καταφέρουμε. Το υποσυνείδητό μας αποδέχεται αυτή την αμφιβολία ως πιθανή έκβαση και δεν ενεργοποιεί όλους τους απαραίτητους μηχανισμούς για την επίτευξη του στόχου. Έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ έχει αναδείξει πώς η πεποίθηση στην ικανότητά μας να πετύχουμε έναν στόχο (η αυτο-αποτελεσματικότητα) επηρεάζεται άμεσα από τον εσωτερικό μας διάλογο και τις λέξεις που χρησιμοποιούμε.

Πώς να αντικαταστήσετε το «προσπαθώ» και να αλλάξετε τη μοίρα σας

Η αλλαγή αυτής της συνήθειας απαιτεί συνειδητή προσπάθεια, αλλά τα αποτελέσματα μπορούν να είναι εντυπωσιακά:

1. Αποφύγετε το «προσπαθώ» όταν αναφέρεστε σε στόχους και δράσεις: Αντί να το χρησιμοποιήσετε, αντικαταστήστε το με εκφράσεις που δείχνουν δέσμευση. Αντί για «Θα προσπαθήσω να γυμναστώ», πείτε «Θα γυμναστώ» ή «Θα κάνω γυμναστική». Αντί για «Θα προσπαθώ να είμαι θετικός», πείτε «Θα είμαι θετικός».
2. Χρησιμοποιήστε το μόνο όταν είναι απόλυτα απαραίτητο: Υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις όπου το «προσπαθώ» είναι δικαιολογημένο, όπως όταν αναφέρεστε σε κάτι που είναι εντελώς εκτός του ελέγχου σας (π.χ., «Θα προσπαθήσω να κοιμηθώ, αν και έχω άγχος»). Αλλά ακόμα και τότε, προσπαθήστε να εστιάσετε στην προσπάθεια και όχι στην αμφιβολία.
3. Εστιάστε στη δράση και όχι στο αποτέλεσμα: Αντί να λέτε «θα προσπαθώ να πετύχω», πείτε «θα εργαστώ σκληρά για να πετύχω». Η έμφαση μετατοπίζεται από την αμφιβολία για την επιτυχία στην ίδια την προσπάθεια και τη δέσμευση.
4. Αυτοπαρατήρηση: Γίνετε παρατηρητές του δικού σας λόγου. Κάθε φορά που πιάνετε τον εαυτό σας να λέει «προσπαθώ», σταματήστε και αναδιατυπώστε την πρόταση. Με την επανάληψη, αυτή η νέα συνήθεια θα ενσωματωθεί.

Αυτή η φαινομενικά μικρή αλλαγή στη γλώσσα μας μπορεί να ξεκλειδώσει τεράστια αποθέματα θέλησης και αυτοπεποίθησης. Η «γρουσουζιά» δεν είναι παρά η αντανάκλαση των περιοριστικών πεποιθήσεων που καλλιεργούμε μέσα μας. Ήρθε η ώρα να απελευθερωθούμε από αυτές, ξεκινώντας από μια και μόνο λέξη.