Η εξέλιξη της Eliza σε ChatGPT - Γιατί η τεχνητή νοημοσύνη «ξόδεψε» 60 χρόνια

Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να μιλήσουν σε υπολογιστές για όσο καιρό κατασκεύαζαν υπολογιστές. Για δεκαετίες ήμασταν πεπεισμένοι ότι αυτό ήταν το κόλπο: «Να ανακαλύψουμε τον τρόπο να μιλάμε στους υπολογιστές όπως μιλάμε στο ανθρώπινο είδος. Έτσι, θα καταφέρναμε οι υπολογιστές να πράττουν το ίδιο και θα τους κάναμε ευκολότερους στην κατανόηση, στη λειτουργία και πιο διασκεδαστικούς στον χρήστη».

Το ChatGPT και η τρέχουσα «επανάσταση» σε εφαρμογές που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη, είναι στην πραγματικότητα μόνο η πιο πρόσφατη έκδοση της τάσης αυτής, η οποία φτάνει μέχρι τη δεκαετία του '60. Τότε ήταν που ο Joseph Weizenbaum, καθηγητής στο MIT, δημιούργησε ένα chatbot με το όνομα Eliza.

Τι ήταν η Eliza

Η Eliza ήταν το πρώτο bot πρώιμης τεχνητής νοημοσύνης. Ένα πρόγραμμα υπολογιστών επεξεργασίας φυσικής γλώσσας.

Ο Weizenbaum έγραψε σε ακαδημαϊκό περιοδικό το 1966 ότι η Eliza «καθιστά δυνατά ορισμένα είδη φυσικής γλωσσικής συνομιλίας μεταξύ ανθρώπου και υπολογιστή». Έστησε το bot για να λειτουργεί ως ψυχοθεραπευτής, κάτι σαν μια «δεξαμενή» στην οποία οι άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να «πετάξουν» τα προβλήματα και τις σκέψεις τους. 

Η τεχνολογία πίσω από την Eliza ήταν απίστευτα «πρωτόγονη»: Οι χρήστες πληκτρολογούσαν ένα κείμενο και το bot επέλεγε από μια δέσμη προκαθορισμένων απαντήσεων με βάση τις λέξεις-κλειδιά.

Όταν δεν ήξερε τι να πει, απλώς θα επαναλάμβανε τα λόγια σου. Για παράδειγμα θα έλεγες «ο πατέρας μου είναι το πρόβλημα» και θα απαντούσε «ο πατέρας σου είναι το πρόβλημα». Αλλά λειτούργησε! Ο Weizenbaum έγραψε σε άλλη εφημερίδα ένα χρόνο αργότερα, πως ήταν δύσκολο να πείσει τους ανθρώπους ότι «δεν υπήρχε άνθρωπος στην άλλη πλευρά της συνομιλίας τους».

Ποιος ήταν ο προάγγελος του ChatGPT

Το πρόγραμμα Eliza.

Αυτό που έδειξε η Eliza και από εκεί ορμώμενοι εργάστηκαν προγραμματιστές και μηχανικοί τις επόμενες έξι δεκαετίες, είναι ότι αντιμετωπίζουμε τις ηλεκτρονικές συσκευές διαφορετικά όταν τις σκεφτόμαστε ως έμψυχα αντικείμενα που μοιάζουν με ανθρώπους.

Και είμαστε εξαιρετικά πρόθυμοι να αντιμετωπίσουμε τις συσκευές μας με αυτόν τον τρόπο.

«Έχετε νιώσει ποτέ άσχημα για την ηλεκτρική σκούπα-ρομπότ καθώς τριγυρνάει στο σαλόνι σας ή ευχαριστήσατε την Alexa για κάτι που έκανε για σας;» Είναι στην ανθρώπινη φύση να μορφοποιεί τα αντικείμενα και να τα εμποτίζει με ανθρώπινες ιδιότητες ακόμα και όταν δεν έχουν.

Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, είμαστε πιο ευγενικοί με τα αντικείμενα, πιο υπομονετικοί και συνεργαζόμαστε μαζί τους απολαμβάνοντας τη χρήση τους.

Που πρωτοείδαμε την τεχνητή νοημοσύνη

Σε πολλές ταινίες του σινεμά οι υπολογιστές σκέφτονταν, μιλούσαν και καταλάβαιναν.

Τα πρώιμα παραδείγματα για το πως έμοιαζε η τεχνητή νοημοσύνη τα βλέπαμε παντού. Στο «Star Trek», σε μια κλασική έμπνευση για τη σύγχρονη Silicon Valley, ο Πάτρικ Στιούαρτ ζητούσε συνεχώς «Tea-Earl Grey-Hot».

Ανάλογο είναι το περιβάλλον ΑΙ της Σκάρλετ Γιόχανσον στην ταινία «Her» και ο αλγόριθμος «HAL 9000» στο «2001: A Space Odyssey». Ιστορίες εμπνευσμένες από το μέλλον, όπως και το WOPR από το «WarGames».

Ποιο ήταν το πρόβλημα με τα πρώτα bot

Δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πράγματα.

Ένα ρομπότ όπως η Eliza μπορούσε να δημιουργήσει μια κάπως πειστική συζήτηση, αλλά η ικανότητά της έφτανε μόνο μέχρι εκεί. Τις περισσότερες φορές η δουλειά του υπολογιστή είναι να κάνει πράγματα και τα πρώτα chatbot δεν ήταν ποτέ πολύ καλά στον ρόλο αυτό.

Πάντα υπήρχαν άνθρωποι που δούλευαν πάνω στο πρόβλημα: Μια ομάδα στο Xerox PARC τη δεκαετία του '70 κατασκεύασε ένα chatbot που μπορούσε να κλείσει αεροπορικά εισιτήρια, αλλά ήταν δύσκολο, αργό και εξαιρετικά ακριβό.

Με την πάροδο των ετών υπήρξαν περισσότερες εκδόσεις ανάλογων εργαλείων. Άλλα πρώιμα chatbot ήταν ο Dr. Sbaitso, ο Parry και η Alice. Στην αρχή της νέας χιλιετίας, υπήρχε το SmarterChild, το «ασεβές» ρομπότ του AOL Instant Messenger και του Windows Live Messenger που «φύτεψε τον σπόρο» σε πολλούς εφήβους της εποχής, «ότι ο υπολογιστής μπορεί να δώσει απαντήσεις».

Αργότερα ήρθε η εποχή των φωνητικών βοηθών, στην οποία όλοι πίστευαν ότι το Siri, η Alexa, η Cortana, το Bixby και αμέτρητα άλλα εργαλεία θα άλλαζαν τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τις ηλεκτρονικές συσκευές.

Γενιά με τη γενιά, ερχόμασταν λίγο πιο κοντά σε έναν υπολογιστή που θα μπορούσε να μιλήσει, αλλά τίποτα δεν έφτασε ως εκεί. Άλλωστε πότε ήταν η τελευταία φορά που ζητήσαμε από τον βοηθό της Google να μας κλείσει θέσεις σε μια πτήση;

Που βρίσκεται σήμερα η τεχνητή νοημοσύνη

Σήμερα κυριαρχούν το ChatGPT και το Gemini της Google, η εξέλιξη του Bard.

Είμαστε στην αρχή μιας νέας εποχής στα chatbots, που πολλοί στον τομέα της τεχνολογικής βιομηχανίας πιστεύουν ότι αυτά μπορούν να τελειώσουν τη δουλειά. Εργαλεία όπως το ChatGPT, το Gemini και τα υποκείμενα γλωσσικά μοντέλα που τα τροφοδοτούν, είναι πολύ πιο ικανά τόσο στην κατανόηση όσο και στη δημιουργία: Μπορούν να κάνουν αυτό ακριβώς που τους ζητάμε.

Η Microsoft στοιχηματίζει ότι το Copilot θα είναι ο σύντροφός σας στην τεχνητή νοημοσύνη κάθε μέρα - όλη μέρα στη δουλειά. Αυτά τα εργαλεία δεν έχουν ακόμα τελειοποιηθεί, αλλά είναι πολύ κοντά στο να δημιουργούν πράγματα.

Άλλες φορές παρεξηγούν, καταρρέουν και περιστασιακά τα... χάνουν, αλλά είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε δει σε έναν υπολογιστή συνομιλίας. Του μιλάς όπως θα μιλούσες σε έναν άνθρωπο και εκείνος ανταποκρίνεται με υψηλή ακρίβεια.

Πως πρέπει να χρησιμοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη

Οι απόψεις διίστανται. Πολλοί πιστεύουν ότι οι υπολογιστές πρέπει να λειτουργούν σαν τους ανθρώπους. Άλλοι πάλι τονίζουν ότι κάτι τέτοιο θα τους έκανε ενοχλητικούς και λιγότερο αποτελεσματικούς.

Η άνοδος των ισχυρών bot με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης διχάζει και εγείρει πολλά ερωτήματα. Είναι ωραίο να πιστεύεις ότι ένας υπολογιστής μπορεί να χωρέσει στη ζωή σου όπως ένας βοηθός ή ένας φίλος.

Ποια είναι τα ερωτήματα για τα bot

Μήπως είναι τρομακτικά; Πόσο μπορούμε να βασιστούμε πραγματικά στις μηχανές; Υπάρχει στ' αλήθεια κάτι όμορφο στη σχέση της με τον άνθρωπο;

Στο μεταξύ, ποτέ δεν καταφέραμε να μάθουμε γιατί τα ρομπότ δεν ήταν αρκετά καλά ώστε να αντιπαρατεθούν με όλους τους τρόπους που αλληλεπιδρούμε με τις ηλεκτρονικές μας συσκευές και με τους άλλους ανθρώπους.

Τώρα είμαστε κοντά, ή τουλάχιστον πολύ πιο κοντά. Έτσι θα μπορέσουμε να μάθουμε αν ο Joseph Weizenbaum είχε δίκιο σε ό,τι έλεγε πριν από πολλά χρόνια, ότι «η συνομιλία με τους υπολογιστές είναι το μέλλον».

Το chatbot, τελικά, ήταν το μέλλον των υπολογιστών από τον καιρό που φτιάχτηκαν οι υπολογιστές και τώρα ήρθε η στιγμή του!