Κομισιόν: «Όχι» σε παράταση του Ταμείου Ανάκαμψης μετά το 2026 – Κίνδυνος απώλειας κονδυλίων

Επί ποδός βρίσκονται πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να απορρίψει το αίτημα για παράταση του Ταμείου Ανάκαμψης μετά την πανδημία, ύψους 650 δισεκατομμυρίων ευρώ, πέραν του 2026. Η επίσημη ανακοίνωση της απόφασης, που αναμένεται να προκαλέσει έντονη απογοήτευση σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Πολωνία και η Πορτογαλία, έχει προγραμματιστεί για τις 4 Ιουνίου.

Σύμφωνα με πηγές του politico.com, η Κομισιόν θα δηλώσει ότι δεν υπάρχει νομική βάση για επέκταση της ισχύος του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, παρά τις έντονες πιέσεις από ορισμένα κράτη μέλη. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι οποιαδήποτε αλλαγή των κανόνων απαιτεί ομοφωνία, κάτι που θεωρείται ανέφικτο λόγω της σταθερής αντίθεσης χωρών όπως η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες.

Οι καθυστερήσεις στις πληρωμές του Ταμείου αποδίδονται σε πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των πολύπλοκων απαιτήσεων και των φιλόδοξων στόχων του προγράμματος. Επιπλέον, η ενεργειακή κρίση και ο πληθωρισμός που ακολούθησαν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανάγκασαν πολλές χώρες να αναπροσαρμόσουν τα αρχικά τους σχέδια, προσθέτοντας νέα εμπόδια στην απορρόφηση των κονδυλίων.

Διαφορετικές προσεγγίσεις των κρατών μελών

Η ιταλική κυβέρνηση, υπό την πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, παραμένει σταθερή στην επιμονή της για επέκταση του προγράμματος, με τον Υπουργό Οικονομικών, Τζανκάρλο Τζορτζέτι, να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια.

Αντιθέτως, η Πολωνία έχει ήδη αναζητήσει και βρει εναλλακτικές λύσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανακατεύθυνση δανείων ύψους 6 δισεκατομμυρίων ευρώ σε αμυντικά έργα «διπλής χρήσης», τα οποία θα διαχειρίζεται η αναπτυξιακή τράπεζα Gospodarstwa Krajowego. Αυτή η κίνηση δείχνει μια προσαρμοστική στρατηγική εν όψει της μη παράτασης του Ταμείου.

Η Κομισιόν προσφέρει «χρόνο», όχι παράταση

Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν προτίθεται να δώσει παράταση, δηλώνει πρόθυμη να προσφέρει περισσότερη ευελιξία εντός του υφιστάμενου πλαισίου. Σκοπεύει να επιταχύνει την αξιολόγηση των αιτήσεων και να δώσει περισσότερο χρόνο στις χώρες για να αποδείξουν ότι έχουν τηρήσει τους στόχους, χωρίς να παραβιάζονται οι υφιστάμενοι κανόνες.

Η προθεσμία για την υποβολή αιτήσεων λήγει στις 31 Αυγούστου 2026, με τα κεφάλαια να πρέπει να έχουν εκταμιευθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026. Μέχρι σήμερα, έχουν εκταμιευθεί 315 δισεκατομμύρια ευρώ από τα συνολικά 648 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια.

Με το χρονικό περιθώριο να στενεύει, η Κομισιόν φαίνεται πρόθυμη να διευκολύνει τις διαδικασίες ώστε να μην επιστραφούν αδιάθετα κεφάλαια. Ωστόσο, η απορρόφηση κονδυλίων μετά το 2026, χωρίς αλλαγή των υφιστάμενων κανόνων, δεν προβλέπεται, δημιουργώντας ένα κρίσιμο χρονικό παράθυρο για τις χώρες που δεν έχουν ακόμη απορροφήσει σημαντικά ποσά.

Ελλάδα: Πρωταθλήτρια στις εκταμιεύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά πίσω στις δαπάνες

Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ η Ελλάδα κατέχει ηγετική θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά τις εκταμιεύσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat αποκαλύπτουν μια διαφορετική εικόνα στις δαπάνες. Αυτή η δυσαναλογία σημαίνει πως οι δημόσιοι μηχανισμοί καλούνται να επιταχύνουν δραματικά τους ρυθμούς τους μέσα στους επόμενους 15 μήνες, προκειμένου να διασφαλιστεί η πλήρης απορρόφηση των επιχορηγήσεων και η ολοκλήρωση των έργων.

Μέχρι το τέλος του 2024, η χώρα μας είχε εισπράξει 8,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 47,1% των συνολικών κονδυλίων που της αναλογούν. Ωστόσο, από αυτά τα εκταμιευμένα ποσά, τα 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ, ή περίπου το 40,6%, παρέμεναν αχρησιμοποίητα.

Οι λόγοι πίσω από τις καθυστερήσεις

Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, η καθυστέρηση αυτή οφείλεται σε διάφορους παράγοντες:

• Όγκος κονδυλίων και αδυναμίες της Δημόσιας Διοίκησης: Ένας βασικός λόγος είναι ο τεράστιος όγκος των διαθέσιμων κονδυλίων, ο οποίος δημιουργεί δυσκολίες στην ταχεία διοχέτευσή τους στην ελληνική οικονομία από τη δημόσια διοίκηση. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται και σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, ιδίως σε όσα έχουν εξασφαλίσει υψηλή χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης σε σχέση με το ΑΕΠ τους – όπως ακριβώς και η Ελλάδα. Ωστόσο, στην ελληνική περίπτωση, παίζουν ρόλο και οι χρόνιες αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης.
• Οπισθοβαρές πρόγραμμα: Ένας ακόμη σημαντικός λόγος είναι ο οπισθοβαρής χαρακτήρας του ελληνικού προγράμματος. Μέχρι σήμερα, έχουν εκπληρωθεί μόλις 139 από τα 394 ορόσημα του ελληνικού Προγράμματος Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0». Αυτό σημαίνει πως απομένουν μόλις 15 μήνες για την ολοκλήρωση του 65% του προγράμματος.

Κρίσιμη περίοδος και αναθεώρηση σχεδίου

Τα παραπάνω καθιστούν την τρέχουσα περίοδο την πιο κρίσιμη για το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης. Γι' αυτόν τον λόγο, η Ελλάδα – όπως και οι περισσότερες χώρες της ΕΕ – έχει καταθέσει αναθεώρηση του σχεδίου της, με στόχο να διασφαλίσει ότι δεν θα χαθούν πολύτιμα κονδύλια.

Πού κατευθύνονται τα χρήματα

Όσον αφορά την κατανομή των δαπανών, τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι το 85% των επιχορηγήσεων που δαπανήθηκαν μέχρι το τέλος του 2024 κατευθύνθηκαν σε φορείς εκτός κεντρικής κυβέρνησης για τη χρηματοδότηση επενδύσεων. Το 10% υπολογίζεται ότι έχει αξιοποιηθεί για επενδύσεις από την κεντρική κυβέρνηση, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό έχει διατεθεί για τρέχουσες δαπάνες.

Η αποτελεσματική αξιοποίηση των υπολοίπων κονδυλίων αποτελεί πλέον κορυφαία προτεραιότητα για την ελληνική κυβέρνηση, καθώς ο χρόνος πιέζει και το μέλλον του προγράμματος «Ελλάδα 2.0» εξαρτάται από την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα των ενεργειών.