Lalo Schifrin και Bullitt: Η μουσική που δεν χρειάστηκε να ακουστεί για να γίνει θρυλική

Για όσους δεν τον ήξεραν ο Lalo Schifrin (πέθανε σε ηλικία 93 ετών) ήταν Αργεντινοαμερικανός πιανίστας, συνθέτης, ενορχηστρωτής και μαέστρος. Ήταν περισσότερο γνωστός για τις πολλές κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μουσικές του από τη δεκαετία του 1950 και του 1960 που ενσωματώνουν τζαζ και λάτιν μουσικά στοιχεία παράλληλα με παραδοσιακές ενορχηστρώσεις.

Θέλοντας να πούμε το τελευταίο αντίο στον συνθέτη, βρήκαμε το έργο του που συνδυάζει το αυτοκίνητο με την μουσική. Μπορεί το soundtrack του Bullitt να είναι διακριτικό και να μην έχει τόσες κρυμμένες λεπτομέρειες όπως το Mission Impossible, όμως το θαυμάζουμε και το επιλέξαμε και για την… σιωπή και την χαμηλών τόνων… ένταση που εκφράζει.

Lalo Schifrin και Bullitt: Ο ήχος του Σαν Φρανσίσκο, χωρίς… ήχο

Μερικές φορές, η σιωπή λέει περισσότερα απ’ ό,τι η μουσική. Αυτό το κατάλαβε καλά ο Lalo Schifrin όταν πρότεινε να μην επενδυθεί μουσικά η θρυλική καταδίωξη του Bullitt (1968). Οι ήχοι των κινητήρων και των ελαστικών στα στενά του Σαν Φρανσίσκο και το μέταλλο που χτυπάει μετά τα άλματα στην άσφαλτο, έφταναν για να καθηλώσουν τον θεατή. Ο Schifrin, με τη μουσική του σοφία, επέλεξε να σιωπήσει εκεί που όλοι θα περίμεναν την κορύφωση.

Ο Αργεντινός συνθέτης Lalo Schifrin, με σπουδές στην τζαζ και κλασική μουσική, ήξερε πώς να δημιουργήσει χαρακτήρα με ήχο. Ο ίδιος ο Steve McQueen τού είχε ζητήσει να έχει στο μυαλό του ότι ο Frank Bullitt, ο ήρωας του φιλμ, είναι απλός άνθρωπος. «Θα του γράψω μια απλή μουσική», του απάντησε ο Schifrin. «Αλλά η βάση της θα είναι τα Blues».
Το αποτέλεσμα; Μία από τις πιο χαρακτηριστικές κινηματογραφικές μουσικές της δεκαετίας του ’60. Μια urban μπλουζ-τζαζ σύνθεση με έντονα ρυθμικά στοιχεία, που συνόδευε ιδανικά τόσο τις σκηνές δράσης όσο και τις πιο εσωτερικές στιγμές του ήρωα.

Η γέννηση του Bullitt

Ο Steve McQueen έψαχνε το επόμενο του project όταν έπεσε στα χέρια του το μυθιστόρημα Mute Witness (1963) του Robert Fish. Αγόρασε τα δικαιώματα, συνεργάστηκε με τους σεναριογράφους Alan Trustman και Henry Kleiner, και προσέλαβε για σκηνοθέτη τον Βρετανό Peter Yates, εντυπωσιασμένος από τη σκηνή καταδίωξης της προηγούμενης ταινίας του, Robbery.

Το όνομα της ταινίας άλλαξε σε Bullitt, και ο ήρωας βασίστηκε στον υπαρκτό επιθεωρητή Dave Toschi του αστυνομικού τμήματος του Σαν Φρανσίσκο —τον οποίο ο McQueen ακολούθησε για να καταλάβει την αστυνομική καθημερινότητα.
Η ταινία αφηγείται την προσπάθεια του Bullitt να προστατέψει έναν μάρτυρα-κλειδί από τη μαφία. Όταν εκείνος δολοφονείται, ο Bullitt ξεκινά μια έρευνα που οδηγεί σε μία από τις πιο εμβληματικές καταδιώξεις με αυτοκίνητο στην ιστορία του κινηματογράφου.

Η μουσική της πόλης

Η προσέγγιση του Schifrin ήταν χειρουργικά ακριβής. Δεν χρησιμοποίησε πολλαπλά θέματα, αλλά ένα μόνο μουσικό μοτίβο — το “Bullitt’s Theme”, το οποίο επεξεργαζόταν και μετέβαλλε ανάλογα με τη συναισθηματική κατάσταση και το περιβάλλον του ήρωα. Από το δυνατό τζαζ χτύπημα με φλάουτο και κιθάρα, μέχρι τρυφερές ενορχηστρώσεις με σαξόφωνο και έγχορδα, ο Schifrin χάραξε ηχητικά το ψυχολογικό τοπίο του ήρωα.

Τα όργανα που χρησιμοποίησε αποτύπωναν τη νευρώδη ενέργεια της πόλης: ηλεκτρική και ακουστική κιθάρα, μπάσο, πιάνο, όργανο, τρομπέτα, τρομπόνι, σαξόφωνα, φλάουτο, ντραμς και κάθε λογής κρουστά. Στιγμές όπως το “Shifting Gears” —το μουσικό προμήνυμα της καταδίωξης— χτίζουν αγωνία μέσα από συγχρονισμένες γραμμές μπάσου και ήχο από πνευστά.

Ακόμη και οι σκηνές ρομαντισμού, όπως στο “A Song for Cathy”, φιλτράρονται μέσα από μια ζεστή, ανθρώπινη απόδοση του βασικού θέματος, αναδεικνύοντας την τρυφερή πλευρά ενός αστυνομικού που ζει ανάμεσα σε βία και σύγκρουση.

Trivia – Γεγονότα που αξίζει να γνωρίζεις:

Η σκηνή της καταδίωξης δεν έχει καθόλου μουσική: μια τολμηρή απόφαση του Schifrin που τελικά έγινε «κλασική».

Το “Bullitt’s Theme” παίζεται με φλάουτο και κιθάρα αντί για σαξόφωνο, για να αποφευχθεί το κλισέ της εποχής.

Η ταινία κόστισε 5,5 εκατομμύρια δολάρια και έφερε πίσω πάνω από 7 φορές τα έξοδά της.

Κέρδισε Όσκαρ Καλύτερου Μοντάζ και προτάθηκε και για Ήχο

Ο Schifrin επανηχογράφησε τη μουσική χρόνια αργότερα, σε πιο εμπλουτισμένη μορφή, για την επανέκδοση της.

Ο χαρακτήρας του Bullitt ήταν από τους πρώτους «αστυνομικούς ήρωες» του κινηματογράφου που έδειχνε εσωτερική ζωή και ευαισθησία, κάτι που η μουσική του Schifrin ανέδειξε τέλεια.

Ο απόηχος

Ο Lalo Schifrin μετέτρεψε ένα αστυνομικό θρίλερ σε μουσική εμπειρία αστικής έντασης και εσωτερικής έντασης.

Η μουσική του Bullitt δεν είναι μόνο ήχος — είναι χαρακτήρας, είναι πόλη, είναι παλμός. Και με την απόφαση να σιωπήσει στη σκηνή που όλοι θα περίμεναν τη μουσική του, απέδειξε ότι ο πραγματικός συνθέτης ξέρει πότε να παίξει και πότε να αφήσει χώρο στη σιωπή.