Νευροεπιστήμη: Νικήστε την κατάθλιψη - Εκεί βρίσκεται η δύναμη του εγκεφάλου μας
Πόσο ενοχλητικό βρίσκετε το γεγονός να εξιστορείτε ένα συμβάν στους φίλους σας και κάποιος που έτυχε να είναι παρών, σας διακόπτει για να σας πει ότι τα πράγματα δεν συνέβησαν όπως ακριβώς τα περιγράφετε; Πολύ, έτσι δεν είναι; Ίσως, όμως, ο φίλος σας να μην είναι αγενής, αλλά απλώς να έχει ερμηνεύσει διαφορετικά τα γεγονότα.
«Όλοι ζούμε μέσα στο δικό μας ''κουτί'' αντίληψης», εξηγεί η Δρ Heather Berlin, νευροεπιστήμονας, κλινική ψυχολόγος και αναπληρώτρια κλινική καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Νευροεπιστήμης στην Ιατρική Σχολή Icahn στο Mount Sinai της Νέας Υόρκης. Η Berlin πήρε το διδακτορικό της από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ενώ έχει δύο Master, στη Δημόσια Υγεία από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και στην Ψυχολογία από το New School for Social Research.
«Σωματικά μιλώντας, κάθε ανθρώπινος εγκέφαλος είναι μοναδικός και διαμορφώνεται καθόλη τη διάρκεια της ζωής με βάση τις εμπειρίες μας. Και παρόλο που μπορεί να έχουμε ομοιότητες, υπάρχουν διαφορές που δημιουργούν το δικό μας ''κουτί'' μέσα από το οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο».
Συνδυάζοντας την εμπειρία της στη νευρολογία και την ενσυνειδητότητα, η καθηγήτρια εξηγεί λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός μας δημιουργεί αυτές τις μοναδικές αντιλήψεις με την πάροδο του χρόνου, καθώς και πως μπορούμε να τις επανασυνδέσουμε και να τις διαμορφώσουμε προς το καλύτερο.
Τα συναισθήματα χειραγωγούν τις εμπειρίες
Ο τρόπος που αισθανόμαστε έχει σημαντική επίδραση στη γνωστική διαδικασία, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας μνήμης, της σκέψης, της επίλυσης των προβλημάτων και της αντίληψης. «Αυτό που συνειδητοποιείς ανά πάσα στιγμή μπορεί να επηρεάσει αυτό που αντιλαμβάνεσαι», αποκαλύπτει η Heather. «Εάν βρίσκεστε σε χώρο με αρνητική ενέργεια, θα αρχίσετε να αντιλαμβάνεστε περισσότερα αρνητικά πράγματα. Αντίθετα, αν βρίσκεστε σε ''θετικό'' περιβάλλον, θα αντιληφθείτε την κατάσταση με θετική ενέργεια.»
Ακόμη και η παραμικρή ένδειξη μελαγχολίας μπορεί να προσαρμόσει με τρόπο αρνητικό την αντίληψή σας. Επιστημονική μελέτη έδειξε ότι οι άνθρωποι που άκουγαν «καταθλιπτική» μουσική πίστευαν ότι οι καταστάσεις που είχαν να ξεπεράσουν ήταν δυσκολότερες απ' ότι στην πραγματικότητα.
«Μπορείτε να επιλέξετε να εστιάσετε στις θετικές σκέψεις αντί να στρέφετε την προσοχή σας στις αρνητικές», λέει η νευροεπιστήμονας, προσθέτοντας: «Όταν είσαι προσεκτικός σημαίνει ότι ο εγκέφαλος ελέγχει ό,τι παρακολουθείς, αυτά που λαμβάνεις, αλλά και την αντίδρασή σου στον κόσμο».
Ο όγκος δεδομένων που επεξεργάζεται ο εγκέφαλος
Αν και ο εγκέφαλος είναι σε θέση να επεξεργαστεί τεράστιες ποσότητες πληροφοριών -ο μέσος άνθρωπος μπορεί να επεξεργαστεί έως και 74 gigabytes δεδομένων την ημέρα- είναι απλά αδύνατο να απορροφήσει και να αποθηκεύσει κάθε κομμάτι που βρίσκεται στο διάβα μας. Θα ήταν πολύ κουραστικό να θυμόμαστε κάθε μικρή λεπτομέρεια, ειδικά όταν οι περισσότερες δεν μας χρειάζονται πουθενά.
«Είναι ευκολότερο να κατηγοριοποιήσουμε τα πράγματα, έτσι ώστε να αναπτύξουμε αυτά τα σχήματα», εξηγεί η Heather. «Αλλά το πρόβλημα είναι ότι παρόλο που, κατά μέσο όρο, κάτι μπορεί να είναι αλήθεια, αυτό δεν σημαίνει ότι έτσι συμβαίνει και στην πραγματικότητα. Ας υποθέσουμε, σύμφωνα με την προκατάληψη ότι οι γυναίκες ήταν νοικοκυρές και οι άνδρες βρίσκονται στο χώρο εργασίας. Αν στη συνέχεια βλέπαμε τη φωτογραφία μιας γυναίκας και ενός άνδρα και σε ρωτούσαν ποιος εργάζεται στο γραφείο, θα ήταν πιο πιθανότερο να πεις τον άνδρα λόγω των συμβόλων που έχουν χαραχτεί στο νου».
«Πρέπει να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της κατάστασης που μας βοηθά να αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα στον κόσμο και της αποφυγής των κάπως υπερβολικών υποθέσεων», λέει η καθηγήτρια. «Παρατηρώ πολλές σύγχρονες διαφημίσεις για απορρυπαντικά πλυντηρίων ρούχων όπου ο άνδρας είναι στο σπίτι κάνοντας δουλειές, κάτι που μου αρέσει γιατί αυτό αποτελεί την απόδειξη του ''επαναπρογραμματισμού'' του εγκεφάλου για την αντιμετώπιση των προκαταλήψεων. Αν μπορέσουμε να βρούμε τρόπους να επεκτείνουμε αυτό το ''κουτί'' στο οποίο ζούμε, τότε είμαστε σε πλεονεκτική θέση για να συνδεθούμε με ανώτερες προοπτικές».
Η προσαρμοστική ικανότητα του εγκεφάλου
Κανείς μας δεν είναι παγιδευμένος στον τρόπο σκέψης του. Όσο ακραία κι αν είναι μια αντίληψη, υπάρχει πάντα ένας τρόπος να επαναφέρουμε τις σκέψεις μας προς το καλύτερο. «Είμαστε όλοι ένα εν εξελίξει έργο μέχρι και την τελευταία μας πνοή και υπάρχει πάντα χώρος για αλλαγή», εξηγεί η Heather.
Οι θεραπευτικές συνεδρίες της καθηγήτριας για το άγχος, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και του ελέγχου των παρορμήσεων αποτελούν δυναμικές ασυνείδητες διαδικασίες και επικεντρώνονται στη βοήθεια των ανθρώπων για να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους μέσω βαθιάς εξερεύνησης των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών τους. «Είχα ανθρώπους που έλαβαν για πρώτη φορά τη θεραπεία στα 70 τους χρόνια και μου αναφέρουν ότι έχουν κατάθλιψη σε όλη τους τη ζωή. Απλώς δεν θέλουν να πεθάνουν χωρίς να έχουν βιώσει το συναίσθημα της χαράς».
Δυστυχώς, τα αρνητικά βιώματα επηρεάζουν τις αντιλήψεις μας περισσότερο από τα θετικά. Αλλά η κατανόηση των αρνητικών σκέψεων στην αρχή και κατόπιν η αποδοχή της, αποτελούν όλα κομμάτι της ίδιας αλλαγής. «Η ζωή είναι γεμάτη πόνο και αυτό είναι μέρος του ταξιδιού».
«Αλλά μπορούμε όλοι να εμπλουτίσουμε και να πλαισιώσουμε αυτό το ταξίδι με θετικά κομμάτια. Γνωρίζοντας ότι η αντίληψη και η αίσθηση του εαυτού μας είναι απλώς μια ψευδαίσθηση, με την έννοια ότι είναι μια κατασκευή του εγκεφάλου μας, μας δίνει την ευκαιρία να έχουμε τον έλεγχο στο πως εκείνος αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Εκεί βρίσκεται η δύναμη».
