Ο «γλυκατζής» Άγιος Φανούριος: Η παράδοση, η φανουρόπιτα και ο μονός αριθμός υλικών

Ο Άγιος Φανούριος, γνωστός και ως ο «γλυκατζής Άγιος», κατέχει ξεχωριστή θέση στη λαϊκή ευσέβεια των Ελλήνων. Η μορφή του συνδέθηκε με τη γλυκιά μυρωδιά της φανουρόπιτας, ενός εθίμου που πέρασε από γενιά σε γενιά, κουβαλώντας μαζί του παραδόσεις, ευχές και… μυστήριο.

Η παράδοση

Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα του Αγίου Φανουρίου βρέθηκε τον 14ο αιώνα στη Ρόδο, άθικτη μέσα σε ερείπια παλαιού ναού. Επάνω της, ο Άγιος απεικονιζόταν νέος, στρατιώτης και γενναίος, να κρατάει σταυρό. Το όνομά του «Φανούριος» συνδέθηκε με το ρήμα «φαίνω», δηλαδή αποκαλύπτω, φανερώνω. Έτσι ο λαός τον κατέστησε προστάτη όσων αναζητούν κάτι χαμένο: από αντικείμενα, μέχρι δουλειά, υγεία ή ακόμη και τον δρόμο της ζωής τους.

Το έθιμο της φανουρόπιτας

Κάπως έτσι γεννήθηκε και το έθιμο της φανουρόπιτας. Όποιος ήθελε τη βοήθεια του Αγίου, έταζε να φτιάξει μια πίτα και να τη μοιράσει σε γείτονες και φίλους, «για την ψυχή της μάνας του Αγίου», που σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία έφυγε αμετανόητη. Με τον τρόπο αυτό, η πίτα έγινε γέφυρα μεταξύ ευσέβειας και κοινωνικής αλληλεγγύης.

Κι εδώ μπαίνει το «μυστικό»: τα υλικά της φανουρόπιτας πρέπει να είναι σε μονό αριθμό – 7, 9 ή 11. Ο λόγος; Στην ορθόδοξη παράδοση οι μονές ποσότητες θεωρούνται δυνατές και συμβολικές. Το «7» παραπέμπει στα Μυστήρια και στις ημέρες της Δημιουργίας, το «9» στα αγγελικά τάγματα, ενώ το «11» φέρει τη σφραγίδα της υπέρβασης. Έτσι η πίτα αποκτά έναν επιπλέον, μυσταγωγικό χαρακτήρα.

Το τελετουργικό της φανουρόπιτας

Η διαδικασία δεν είναι απλώς μαγειρική – είναι μυσταγωγία.

• Η υπόσχεση: Ο πιστός που θέλει τη βοήθεια του Αγίου υπόσχεται ότι θα φτιάξει φανουρόπιτα.
• Η προετοιμασία: Τα υλικά συγκεντρώνονται με σεβασμό, σε μονό αριθμό.
• Το ψήσιμο: Η πίτα ψήνεται με προσευχή, συχνά με την οικογένεια να συμμετέχει στη διαδικασία.
• Η εκκλησία: Το ταψί μεταφέρεται στην εκκλησία, παραμονή ή ανήμερα της γιορτής (27 Αυγούστου). Εκεί η πίτα ευλογείται από τον ιερέα.
• Το μοίρασμα: Αφού ευλογηθεί, μοιράζεται σε γείτονες, συγγενείς και φίλους. Το μοίρασμα είναι το ουσιαστικό κομμάτι: δείχνει την αγάπη, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό στο έθιμο.

Τα υλικά της φανουρόπιτας

Ανάλογα με την τοπική παράδοση, η φανουρόπιτα μπορεί να έχει 7 ή 9 βασικά συστατικά. Τα πιο συνηθισμένα είναι:

• Αλεύρι
• Ζάχαρη
• Λάδι
• Χυμός πορτοκαλιού
• Σόδα ή μπέικιν
• Κανέλα
• Γαρύφαλλο
• Σταφίδες
• Καρύδια

Άλλες φορές προστίθεται και σουσάμι από πάνω, σαν ευλογία και αφθονία.

Έτσι, κάθε χρόνο στις 27 Αυγούστου, μικροί και μεγάλοι πηγαίνουν στην εκκλησία με ταψιά γεμάτα αρωματική φανουρόπιτα, την ευλογούν και τη μοιράζουν. Γιατί για τον «γλυκατζή» Άγιο, η χαρά δεν βρίσκεται μόνο στο να βρεις ό,τι έχασες, αλλά και στο να μοιράζεσαι.