Οι παγκόσμιοι χάρτες απεικονίζουν με λάθος τρόπο το μέγεθος της Αφρικής: Χαρτογράφοι εξηγούν γιατί

Η Αφρικανική Ένωση έχει υποστηρίξει την εκστρατεία #CorrectTheMap, μια έκκληση προς τα Ηνωμένα Έθνη και την ευρύτερη παγκόσμια κοινότητα να χρησιμοποιήσουν ένα διαφορετικό είδος παγκόσμιου χάρτη. Η εκστρατεία έχει συγκεντρώσει μέχρι στιγμής πάνω από 4.500 υπογραφές.

Όπως επισημαίνει το Conversation, ο χάρτης που χρησιμοποιείται πιο συχνά ονομάζεται προβολή Mercator. Οι χαρτογραφικές προβολές είναι ο τρόπος με τον οποίο οι χαρτογράφοι (δημιουργοί χαρτών) απεικονίζουν επίπεδα την τρισδιάστατη Γη σε έναν δισδιάστατο χάρτη. Η προβολή Mercator δημιουργήθηκε πριν από 450 χρόνια, σχεδιασμένη για αποικιακές εξερευνήσεις και θαλάσσιο εμπόριο. Ωστόσο, με την πάροδο των αιώνων, έχει γίνει μια «πολυχρηστική» προβολή για πολλές κυβερνήσεις, εκπαιδευτικούς και εταιρείες.

Αυτό το επίπεδο σχέδιο μεγεθύνει το μέγεθος των χωρών που βρίσκονται πιο κοντά στον Βόρειο ή Νότιο Πόλο. Υπερτονίζει την έκταση της Βόρειας Αμερικής και της Ευρασίας, ενώ υποεκτιμά το μέγεθος μεγάλου μέρους της Νότιας Αμερικής και της Αφρικής. Ως η μεγαλύτερη ήπειρος στον παγκόσμιο νότο, η Αφρική είναι θύμα αυτής της χαρτογραφικής ανισότητας.

Η εκστρατεία #CorrectTheMap ζητά τη μετάβαση στην προβολή Equal Earth, που αναπτύχθηκε το 2018 από μια διεθνή ομάδα χαρτογράφων. Αντιμετωπίζει τις παραμορφώσεις που εντοπίζονται στην προβολή Mercator.

Οι αντιπαραθέσεις σχετικά με τις χαρτογραφικές προβολές δεν είναι καινούργιες. Από τη δεκαετία του 1970, οι χαρτογράφοι συζητούν πώς ορισμένες προβολές παραμορφώνουν την εικόνα της Γης και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι φαντάζονται τη θέση τους σε αυτόν τον κόσμο.

Στο επίκεντρο των συζητήσεων σχετικά με τους χάρτες βρίσκονται οι εντάσεις σχετικά με το είδος της δύναμης που έχουν οι χάρτες στον κόσμο.

Για την Αφρικανική Ένωση, η αλλαγή στις χαρτογραφικές προβολές δεν αφορά μόνο τη διόρθωση ενός τεχνικού ελαττώματος. Αποτελεί επίσης μια ευκαιρία να επηρεαστεί ο τρόπος με τον οποίο οι τρέχοντες και μελλοντικοί χρήστες χαρτών βλέπουν, μιλούν και εκτιμούν την Αφρική.

Η έκκληση είναι ένα αίτημα των Αφρικανών να εκπροσωπούνται με τους δικούς τους όρους, και όχι μέσω χαρτογραφικών παραδόσεων που έχουν από καιρό μειώσει την κλίμακα και τη σημασία τους.

Ως χαρτογράφοι, δίνουμε προσοχή στην κοινωνική και επικοινωνιακή δύναμη των χαρτών. Δεδομένου ότι οι χάρτες συμβάλλουν στη διαμόρφωση του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, οι πιο απλές αποφάσεις που λαμβάνονται κατά τη δημιουργία ενός χάρτη μπορούν να έχουν σημαντικές γεωπολιτικές συνέπειες.

Οι χάρτες δεν είναι ουδέτεροι

Υπάρχουν πάνω από 200 σημαντικές προβολές του παγκόσμιου χάρτη. Κάθε μία παραμορφώνει την εικόνα της Γης με διαφορετικούς τρόπους, καθιστώντας την επιλογή της προβολής μια σημαντική και περίπλοκη απόφαση και όχι μια ουδέτερη.

Για παράδειγμα, η προβολή Dymaxion, που αναπτύχθηκε από τον Αμερικανό μηχανικό Buckminster Fuller, σχεδιάστηκε για να αμφισβητήσει τις ιδέες του βορρά και του νότου. Άλλες, όπως η προβολή Lambert conformal conic, χρησιμοποιούνται ευρέως στην αεροπορία για να βοηθήσουν στον σχεδιασμό των πτήσεων.

Οι χάρτες είναι μια μορφή αφήγησης, καθώς και πηγή πληροφοριών. Ακόμη και οι γραμμές, τα χρώματα, τα σύμβολα και το μέγεθος των περιοχών που απεικονίζονται στους χάρτες μεταδίδουν κοινωνικό νόημα. Εκπαιδεύουν με διακριτικό αλλά ισχυρό τρόπο τους ανθρώπους, από μαθητές μέχρι ηγέτες του κόσμου, σχετικά με το ποιος και τι έχει σημασία.

Το πρόσφατο ενδιαφέρον του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για την αγορά της Γροιλανδίας από τις ΗΠΑ, επικαλούμενος το μεγάλο μέγεθός της, πιθανότατα επηρεάστηκε από την παραμόρφωση του χάρτη. Η προβολή Mercator δείχνει τη Γροιλανδία σχεδόν στο ίδιο μέγεθος με την Αφρική, ενώ στην πραγματικότητα η Αφρική είναι περίπου 14 φορές μεγαλύτερη.

Άλλες προβολές αποδίδουν καλύτερα το πραγματικό μέγεθος των ηπείρων. Ορισμένες προβολές είναι καλύτερες από άλλες για αυτό το συγκεκριμένο σκοπό. Για παράδειγμα, η προβολή Gall-Peters έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν ως εναλλακτική λύση της προβολής Mercator.

Η χαρτογραφία ως εργαλείο ελέγχου

Η χαρτογραφία υπήρξε ένα ισχυρό εργαλείο ελέγχου σε όλη την ιστορία της Αφρικής. Οι τοπογράφοι και οι γεωμέτρες συμμετείχαν στην ευρωπαϊκή κατάκτηση και αποικιοποίηση της Αφρικής, συνοδεύοντας τακτικά τις στρατιωτικές εκστρατείες. Οι χαρτογράφοι στην Ευρώπη παρουσίαζαν την Αφρική ως ένα τοπίο προς εκμετάλλευση, γεμίζοντας τους χάρτες με εμπορικές οδούς, πόρους και κενά σημεία έτοιμα για ανάπτυξη – αγνοώντας συχνά τις χαρτογραφικές παραδόσεις και τις γεωγραφικές γνώσεις των αυτόχθονων Αφρικανών.

Η Διάσκεψη του Βερολίνου του 1885, όπου συγκεντρώθηκαν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις χωρίς καμία αφρικανική εκπροσώπηση, ήταν ένα από τα αποκορύφωμα αυτής της χαρτογραφικής και αποικιακής κατάληψης και διαίρεσης της ηπείρου.

Γιατί είναι δύσκολο να αλλάξει ο παγκόσμιος χάρτης

Η πραγματοποίηση αλλαγών δεν θα είναι εύκολη.

Πρώτον, η παραγωγή παγκόσμιων χαρτών δεν διέπεται από μία μόνο αρχή. Ακόμη και αν τα Ηνωμένα Έθνη υιοθετούσαν την προβολή Equal Earth, οι παγκόσμιοι χάρτες θα μπορούσαν να συνεχίσουν να σχεδιάζονται με άλλες προβολές. Οι χαρτογράφοι συχνά αναλαμβάνουν να ενημερώνουν τους παγκόσμιους χάρτες ώστε να αντικατοπτρίζουν αλλαγές σε ονόματα και σύνορα. Ωστόσο, οι αλλαγές δεν γίνονται πάντα γρήγορα αποδεκτές.

Η νοητική εικόνα που έχει ένα άτομο για τον κόσμο σταθεροποιείται σε νεαρή ηλικία. Τα αποτελέσματα της μετάβασης στην προβολή Equal Earth μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να υλοποιηθούν. Προηγούμενες προσπάθειες απομάκρυνσης από την προβολή Mercator, όπως αυτή των Δημόσιων Σχολείων της Βοστώνης το 2017, προκάλεσαν την αντίδραση τόσο των χαρτογράφων όσο και των γονέων.