Όσα πρέπει να γνωρίζετε για το πώς ξεκίνησε και πού οφείλεται η σύρραξη Ινδίας - Πακιστάν

Στην κόψη του ξυραφιού βρίσκονται οι σχέσεις ανάμεσα σε Ινδία και Πακιστάν μετά τις τελευταίες θανατηφόρες επιθέσεις που εξαπολύθηκαν στην περιοχή του Κασμίρ. Μια περιοχή που αποτελεί μήλον της έριδος και για τις δυο χώρες εδώ και δεκαετίες.

Από την πλευρά του, το ινδικό υπουργείο Άμυνας δήλωσε ότι οι επιδρομές, οι οποίες φέρουν την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Sindoor», ήταν μέρος μιας «δέσμευσης» να θεωρηθούν «υπεύθυνοι» όσοι προκάλεσαν την επίθεση της 22ας Απριλίου, η οποία άφησε πίσω 25 νεκρούς Ινδούς και έναν Νεπαλέζο υπήκοο.

Ωστόσο, το Πακιστάν, το οποίο έχει αρνηθεί οποιαδήποτε εμπλοκή, χαρακτήρισε τις επιθέσεις ως «απρόκλητες», με τον πρωθυπουργό Σεχμπάζ Σαρίφ να ξεκαθαρίζει ότι «η αποτρόπαια πράξη επιθετικότητας δεν θα μείνει ατιμώρητη». Πριν από λίγες ώρες μάλιστα, ο πακιστανικός στρατός ανέφερε ότι κατέρριψε πέντε ινδικά αεροσκάφη και ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος. Αποτέλεσμα ήταν να χάσουν τη ζωή τους 8 άμαχοι πακιστανικής καταγωγής ενώ η Ινδία κατηγορεί το Ισλαμαμπάντ ότι από την επίθεση στο ινδικό Κασμίρ σκοτώθηκαν 3 άμαχοι.

Ο βίαιος ιστορικός χωρισμός

Ωστόσο, οι τελευταίες εξελίξεις έχουν πυροδοτήσει έντονη ανησυχία καθώς πρόκειται για δυο πυρηνικές δυνάμεις, η εχθρότητα των οποίων εντοπίζεται στο 1947 και στον ιστορικό διαχωρισμό των δυο κρατών μετά την αποχώρηση της βρετανικής αποικιοκρατίας. 

Έχοντας χάσει τη δυναμική της μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η άλλοτε Μεγάλη Βρετανία, που αποτελούσε μια από τις σημαντικότερες Μεγάλες Δυνάμεις, αναγκάστηκε να αποχωρήσει από τις υπερπόντιες κτίσεις της λόγω οικονομικών δυσκολιών Η πρώτη αποχώρηση από αποικιακά εδάφη έγινε το 1947 στην Ινδία. Ωστόσο, σε αυτό το αχανές κράτος, ζούσαν θρησκευτικές μειονότητες οι οποίες ζητούσαν να μπουν στην ινδική Βουλή.

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1930, ο Μοχάμεντ Αλ Τζίνα, κοσμικός ηγέτης του Πανινδικού Μουσουλμανικού Συνδέσμου, ήλπιζε ότι η ηγεσία του Κόμματος του Κογκρέσου θα ικανοποιούσε τις ανησυχίες των Μουσουλμάνων για μια ινδουιστική προκατάληψη στην ανώτατη διοίκησή του. Καταγράφοντας όσο το δυνατόν περισσότερα περιστατικά σε εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν το 1939, ο σύνδεσμος ήλπιζε να δείξει πώς τα υπουργεία του Κογκρέσου ήταν αδιάφορα στις μουσουλμανικές απαιτήσεις ή εκκλήσεις για θέσεις εργασίας, καθώς και στην αντιμετώπιση των παραπόνων τους, και είχαν δείξει μεροληψία προς την ινδουιστική πλειοψηφία. 

Στα μέσα του 1945, καθώς τα διακυβεύματα αυξάνονταν, ξέσπασαν οι εντάσεις μεταξύ Ινδουιστών και Μουσουλμάνων. Ο Τζίνα ζήτησε μια «ημέρα άμεσης δράσης» στις 16 Αυγούστου 1946, η οποία εξελίχθηκε σε κοινοτικές ταραχές που άφησαν χιλιάδες νεκρούς σε αυτό που αργότερα ονομάστηκε η «Μεγάλη Σφαγή της Καλκούτας». Το γεγονός αντιμετωπίστηκε λίγο αργότερα με αντίποινα σε μια διχασμένη Βεγγάλη. Ο κύκλος βίας εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα σε άλλες επαρχίες.

Γνωρίζοντας τις εντάσεις, η βρετανική ηγεσία κλήθηκε να αντιμετωπίσει την κατάσταση, όμως αποχώρησε ατάκτως αφήνοντας την περιοχή να φλέγεται. Μόλις η Ινδία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της, οι δύο χώρες χωρίστηκαν βάσει θρησκευτικών κριτηρίων, με το Πακιστάν να γίνεται κυρίως μουσουλμανικό και την Ινδία να επιλέγει την κοσμική δημοκρατία για τον ως επί το πλείστον ινδουιστικό πληθυσμό της. 

Η χάραξη νέων συνόρων από τους Βρετανούς ξερίζωσε σχεδόν 14 εκατομμύρια ανθρώπους και οδήγησε σε θρησκευτική βία που προκάλεσε τον θάνατο τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου ανθρώπων. Έκτοτε, οι δυο χώρες έχουν εμπλακεί σε αρκετούς πολέμους, δύο εκ των οποίων μόνο για το Κασμίρ.

Μήλον της έριδος το Κασμίρ

Την εποχή της διχοτόμησης η Ινδία και το Πακιστάν προσπάθησαν να πείσουν τα διάφορα βασίλεια της υποηπείρου - τα οποία κυβερνούσαν έμμεσα οι Βρετανοί - να ενωθούν με τα νεοσύστατα έθνη τους. Ο ινδουιστής μαχαραγιάς Χάρι Σινγκ του Τζαμού και Κασμίρ, μιας περιοχής με έκταση περίπου μιάμιση φορά εκείνη της Ελλάδας (220.000 τ.χλμ) και με πληθυσμό σήμερα περίπου 12 εκατομμυρίων και ως επί το πλείστον μουσουλμανικό, έπαιξε το παιχνίδι των καθυστερήσεων θεωρώντας ότι έτσι θα μπορούσε να διατηρήσει την ανεξαρτησία του Κασμίρ.

Το Πακιστάν υποστήριξε μια εισβολή από άτακτους μαχητές, η Ινδία παρενέβη και οι δύο χώρες συγκρούστηκαν στη διάρκεια του 1948 με τον πόλεμο να τερματίζεται με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών, με κατάπαυση του πυρός που τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 1949. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, η Ινδία και το Πακιστάν καθόρισαν μια γραμμή κατάπαυσης του πυρός μήκους 740 χιλιομέτρων, μια από τις πιο στρατιωτικοποιημένες ζώνες στον κόσμο, γνωστή ως «Γραμμή Ελέγχου». Η περιοχή περιλαμβάνει επίσης δύο περιοχές που ελέγχονται από την Κίνα και διεκδικούνται από την Ινδία.

Το Νέο Δελχί κατηγορεί το Ισλαμαμπάντ ότι χρηματοδοτεί μαχητές που δραστηριοποιούνται στο Κασμίρ, ενώ το Πακιστάν λέει ότι η κυβέρνηση της Ινδίας κακομεταχειρίζεται τους μουσουλμάνους του Κασμίρ και έχει χαρακτηρίσει τους αντάρτες ως μαχητές της ελευθερίας.

Η κυβέρνηση της Ινδίας λέει ότι έχουν εκπαιδευτεί και χρηματοδοτηθεί από τον στρατό του Πακιστάν και ότι οι ηγέτες τους συνεχίζουν να ζουν στο Πακιστάν. Το 2019, το Νέο Δελχί κινήθηκε για να ενισχύσει τον έλεγχό του στο Κασμίρ, ανακαλώντας τις συνταγματικές εγγυήσεις και κατακλύζοντας την περιοχή με περισσότερα στρατεύματα.

«Ο πόλεμος του νερού»

Σε μια πιο ανησυχητική εξέλιξη η Ινδία προχώρησε στην αναστολή της Συνθήκης για τα Ύδατα του Ινδού ποταμού, την οποία αμφότερες οι χώρες έχουν τηρήσει από το 1960, παρά τους τρεις πολέμους και τις συγκρούσεις που έχουν ξεσπάσει μεταξύ τους, ένα βήμα που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα σοβαρό αντίκτυπο για το Πακιστάν.

Η συνθήκη αυτή αφορά στην κατανομή των υδάτων έξι ποταμών που ρέουν από τα Ιμαλάια και αποτελούν σημαντικές πηγές για την άρδευση εύφορων γαιών και στις δύο χώρες και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Χρειάστηκε σχεδόν μια δεκαετία για να επισημοποιηθεί η συνθήκη τη δεκαετία του 1960 με τη μεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η συνθήκη εκχωρεί σε κάθε μια από τις δύο χώρες τη χρήση τριών ποταμών βάσει λεπτομερούς χάρτη για το πώς η μία χώρα μπορεί ή δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τους πόρους της άλλης.

Μετά την ανακοίνωση από την Ινδία της αναστολής της συνθήκης η ροή του νερού μειώθηκε σχεδόν κατά 90% σε σύγκριση με τον συνήθη όγκο υδάτων, που διέρχονται στο Πακιστάν, σύμφωνα με τον Μουχάμαντ Χαλίντ Ιντρέες Ράνα, εκπρόσωπο της Αρχής Συστήματος του Ποταμού Ινδού. Οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη εκτροπή των υδάτων θα μπορούσε να καταστρέψει τη γεωργία στο βόρειο Πακιστάν.

Η δυνατότητα του Νέου Δελχί να ανακατευθύνει το νερό είναι προς το παρόν περιορισμένη, καθώς δεν διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές. Ωστόσο, με την αναστολή της συνθήκης, η Ινδία θα μπορούσε να κατασκευάσει μικρής κλίμακας έργα στις όχθες του ποταμού, τα οποία διαφορετικά θα απαιτούσαν την έγκριση του Πακιστάν. Για να διαταράξει σοβαρότερα τις ροές νερού προς το Πακιστάν, η Ινδία θα έπρεπε να δαπανήσει δισεκατομμύρια δολάρια για να ενισχύσει την αποθηκευτική της ικανότητα.

Το Πακιστάν έχει δηλώσει ότι η συνθήκη είναι δεσμευτική και ότι θα απαντήσει με «πλήρη ισχύ» στις παραβιάσεις της. Σε περίπτωση διαφοράς ή παραβίασης της συνθήκης, και οι δύο χώρες μπορούν να ζητήσουν εξωτερική μεσολάβηση, έναν «ουδέτερο εμπειρογνώμονα» ή να προσφύγουν σε διαιτητικό δικαστήριο.