Πώς θα μοιραστούν πάνω από 8 δισ. για περιβάλλον και ενέργεια - Τα τρία κρίσιμα ευρωπαϊκά ταμεία

Οικονομική «δύναμη πυρός» άνω των 8 δισ., με ευρωπαϊκούς πόρους και στόχο την απανθρακοποίηση και τη συγκράτηση των ενεργειακών τιμών, περιλαμβάνουν τα προγράμματα τα οποία παρουσίασε η κυβέρνηση σε διυπουργική συνέντευξη. 

Οι πόροι αυτοί θα προέλθουν από τρία ταμεία και πιο συγκεκριμένα από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το Ταμείο Εκσυγχρονισμού και το Ταμείο Απανθρακοποίησης Νησιών. Κοινός παρανομαστής και των τριών χρηματοδοτικών εργαλείων είναι πως θα αντλήσουν έσοδα από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων CO2.

Παράλληλα, περιλαμβάνουν ένα πολύ μεγάλο αριθμό δράσεων, ξεκινώντας από προγράμματα «Εξοικονομώ», για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης του κτιριακού τομέα και των μικρών επιχειρήσεων.

Επίσης, υπάρχουν δράσεις για τον εξηλεκτρισμό της θέρμανσης (π.χ. αντλίες θερμότητας) και των μεταφορών, όπως και για το μεταφορικό κόστος των νησιωτών.

Παράλληλα, υπάρχουν μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και του δημόσιου τομέα. Την ίδια στιγμή, προβλέπεται η επιχορήγηση επενδύσεων ενεργειακής μετάβασης, όπως για τη δημιουργία νησιωτικών ηλεκτρικών διασυνδέσεων και την εγκατάσταση ΑΠΕ με μπαταρίες.

1. Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο (€4,7 δισ. εκ των οποίων 25% αφορά σε εθνική συμμετοχή). Το χρονοδιάγραμμα ξεκινά του 2026 και απλώνεται έως το 2032. Προϋποθέτει κάλυψη έως 100% του προϋπολογισμού του κάθε έργου.

Δυνητικά ωφελούμενοι είναι 1,5 εκατομμύριο ενεργειακά και μεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά αλλά και πάνω από 75 χιλιάδες πολύ μικρές επιχειρήσεις. Θα προβλέπονται γεωγραφικά και κοινωνικά κριτήρια (π.χ. περιοχές με ειδικά μειονεκτήματα, περιοχές που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές, πολύτεκνες οικογένειες κ.τλ.). Στοχεύει σε:

• Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων
• Εκσυγχρονισμός ΜΜΜ & πράσινες μετακινήσεις
• Άμεση εισοδηματική στήριξη σε ευάλωτα νοικοκυριά

Τα προς ένταξη έργα

Κτίρια

• Ενεργειακή θωράκιση κτιρίων & αντικατάσταση συσκευών για μείωση ενεργειακού κόστους
• Δημιουργία Κοινωνικών Κατοικιών σε ακίνητα Δημοσίου /Δήμων, για χρήση και από δημόσιους λειτουργούς
• Νέο Ανακαινίζω-Νοικιάζω
• Ανακαίνιση Φοιτητικών Εστιών
• Υποστήριξη, εξυπηρέτηση ευάλωτων μέσω Κέντρων Κοινότητας Δήμων και Επιμελητηρίων

Μεταφορές

• Ηλεκτρικά λεωφορεία σε αστικά κέντρα
• Νέοι και αναβαθμισμένοι συρμοί μετρό
• Υποδομές προσβασιμότητας σε σταθμούς ΟΣΕ και ΜΜΜ
• Κατασκευή ποδηλατόδρομων και πεζοδρομίων
• Ανανέωση στόλου οχημάτων και φορτηγών

2.Ταμείο Εκσυγχρονισμού (€1,6 δισ. ποσό που μπορεί να ανέβει αν αυξηθούν οι τιμές δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων τα επόμενα χρόνια). Το χρονοδιάγραμμα εκτείνεται έως το 2030 και προβλέπεται κάλυψη 70-100% του προϋπολογισμού του έργου. Ωφελούμενοι είναι ιδιώτες, επιχειρήσεις και φορείς δημοσίου.

Προβλέπεται μεγάλο εύρος επιλεξιμότητας δράσεων:

• Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ΑΠΕ (παραγωγή εναλλακτικών πράσινων καυσίμων)
• Αναβάθμιση ενεργειακών δικτύων
• Εξηλεκτρισμός βιομηχανίας/ δημοσίων μεταφορών
• Απανθρακοποίηση ναυτιλίας

Ήδη εγκεκριμένα έργα (€208εκ)

• Αγορά 100 ηλεκτρικών και 50 αστικών λεωφορείων υδρογόνου - €93 εκ
• Εκσυγχρονισμός θέρμανσης / ψύξης θερμοκηπίων με αντλίες θερμότητας και Φ/Β - €100 εκ
• Αναβάθμιση 80 δημοτικών κολυμβητηρίων με αντικατάσταση λεβητών diesel / αερίου με αντλίες θερμότητας - €15 εκ

Περιλαμβάνει δράσεις για:

• ΑΠΕ & αναβάθμιση ενεργειακών δικτύων
• Εξηλεκτρισμός & βελτίωση ανταγωνιστικότητας ενεργοβόρωνεπιχειρήσεων, με
  έμφαση στη βιομηχανία
• Εκσυγχρονισμός ναυτιλίας

3. Ταμείο Απανθρακοποίησης Νήσων (€1,775 δισ που θα κινητοποιήσουν συνολικές επενδύσεις ύψους €4,4 δις σε βάθος 6ετίας -περισσότεροι πόροι εάν ανέβουν οι τιμές δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων τα επόμενα 2-3 έτη). Το χρονοδιάγραμμα είναι έως το 2032 (όχι ρητά οριζόμενο). Στοχεύει σε μείωση των εκπομπών CO2 κατά 24 εκατ. τόνους σε βάθος 25ετίας και ελάφρυνση του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ και μείωση των ΥΚΩ.

Πρόκειται για ad-hoc χρηματοδοτικό εργαλείο μόνο για την Ελλάδα και μόνο για τα νησιά. Οι κανόνες κατανομής πόρων προβλέπουν ελάχιστο 51% σε έργα ΑΠΕ και μέγιστο 40% σε έργα ηλεκτρικής διασύνδεσης. Οι δράσεις αφορούν σε:

• Ηλεκτρικές διασυνδέσεις νησιών
• Συστήματα ΑΠΕ για τη μείωση του ενεργειακού κόστους
• Υποδομές διαχείρισης υδάτων και φόρτισης οχημάτων και πλοίων

Τα νέα προγράμματα θα δίνουν χρηματοδοτήσεις από το 2026 έως το 2032, «γεγονός που αποτελεί και μια απάντηση στο ερώτημα τι θα γίνει όταν η χώρα στερηθεί τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης» δήλωσε χαρακτηριστικά ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης  «Είναι μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη για την ελληνική κοινωνία και είναι δική μας ευθύνη να τρέξουμε γρήγορα και αποτελεσματικά για την απορρόφηση και τη σωστή αξιοποίηση των κονδυλίων» ανέφερε, προσθέτοντας ότι τους τελευταίους μήνες, τα συναρμόδια υπουργεία συνεργάστηκαν και με την αντιπροεδρία. «Για εμάς όλους αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση το πακέτο αυτό να έχει θετική προστιθέμενη αξία στην κοινωνία μας».

Σταύρος Παπασταύρου: «Πιο φθηνή και προσιτή ενέργεια χωρίς να μένει κανένας πίσω»

Από την πλευρά του, ο υπουργός Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου  ανέφερε ότι το πρόγραμμα αφορά σε πιο φθηνή και προσιτή ενέργεια χωρίς να μένει κανένας πίσω. Στόχος είναι να υπάρξει μετάβαση με άρση των ανισοτήτων. Για το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο, ο κ. Παπασταύρου ανέφερε ότι έχει να κάνει με την πρόνοια της Ευρώπης να στηρίξει τους πιο ευάλωτους.

Η εφαρμογή θα γίνει από το 2027, αυτός είναι ο σχεδιασμός της ΕΕ. Από τις αρχές του 2026, άρα η Ευρώπη επιδιώκει με χρονοδιάγραμμα εξαετίας να βοηθήσει τους ενεργειακά και μεταφορικά ευάλωτους. Βασική έννοια είναι η περίμετρος των ευάλωτων ενεργειακά και μεταφορικά νοικοκυριών. Εκεί υπήρχε το κριτήριο των 25.000 ευρώ, όμως προστέθηκαν και κριτήρια απομακρυσμένων περιοχών, άτομα με αναπηρία, μονογονεϊκές οικογένειες.

Για το Ταμείο Εκσυγχρονισμού, ο κ. Παπασταύρου ανέφερε ότι η επόμενη περίοδος υποβολής είναι τον Σεπτέμβριο. Μέσω του Ταμείου θα υπάρχει ενίσχυση υποσταθμών δικτύου σε κορεσμένες περιοχές για εγκατάσταση ΑΠΕ, αναβάθμιση και ψηφιοποίηση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας κλπ.

Το τρίτο ταμείο, το Ταμείο Απανθρακοποίησης Νήσων είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα μας. Είναι ένα ad hoc διαπραγματευτικό εργαλείο. Έχει συναφθεί τον Νοέμβριο του 2024. Το χρονοδιάγραμμα είναι έως το 2032 και το ποσό με τη μόχλευση μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερο. Το Ταμείο θα αλλάξει την εικόνα στα νησιά, ενώ θα ολοκληρωθεί η διασύνδεση με μια σειρά από νησιά.

Χατζηδάκης: Προϋπολογισμός που αντιστοιχεί σε μισό Ταμείο Ανάπτυξης έως το 2032

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης δήλωσε: «Παρουσιάζουμε ένα νέο πακέτο που ισοδυναμεί με μισό ΕΣΠΑ ή μισό Ταμείο Ανάκαμψης, που θα υλοποιηθεί έως το 2032. Είναι ένα χρηματοδοτικό πακέτο που δεν εστιάζει μόνο στην ανάπτυξη αλλά και στην καθημερινότητα, την κοινωνική συνοχή, την προστασία του περιβάλλοντος, τον εκσυγχρονισμό των αστικών συγκοινωνιών, την προστασία του περιβάλλοντος, τη στήριξη της ενεργοβόρου βιομηχανίας, την προσαρμογή της ακτοπλοΐας στα νέα δεδομένα. Αλλά και τη στέγαση, τους ανάπηρους καθώς και δράσεις για τη στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών. Υπάρχει επίσης ειδικό πακέτο για τις νησιωτικές περιοχές που αφορά αποκλειστικά την Ελλάδα και το οποίο διαπραγματεύθηκε η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Όλα αυτά δεσμευόμαστε να τα τρέξουμε με τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα».

Ζαχαράκη: «Πρόγραμμα ασφαλούς μεταφοράς περίπου 10.000 μαθητών ειδικής αγωγής»

Η υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Σοφία Ζαχαράκη, δήλωσε: «Στεκόμαστε με σεβασμό και φροντίδα δίπλα στους νέους μας και τις οικογένειές τους, και κάνουμε πράξη τη δέσμευσή μας για την διαμόρφωση ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού τοπίου. Εφαρμόζοντας ένα Σχέδιο Δίκαιης Στήριξης της Φοιτητικής Στέγης, συνεχίζουμε να χορηγούμε το στεγαστικό επίδομα των φοιτητών που προέρχονται από κοινωνικά ευάλωτες οικογένειες και παράλληλα ανακαινίζουμε και δημιουργούμε σύγχρονες φοιτητικές εστίες, ώστε κάθε φοιτητής να απολαμβάνει ένα αξιοπρεπές στεγαστικό περιβάλλον. Επίσης, για πρώτη φορά σχεδιάζουμε ένα πιλοτικό πρόγραμμα ασφαλούς μεταφοράς περίπου 10.000 μαθητών ειδικής αγωγής με ηλεκτρικά σχολικά λεωφορεία και ένα ενιαίο πληροφοριακό σύστημα για την καλύτερη εξυπηρέτηση κάθε παιδιού. Γνωρίζω πολύ καλά πόσο σημαντικό είναι για τους γονείς να νιώθουν σιγουριά πως το παιδί τους φτάνει με ασφάλεια και φροντίδα στο σχολείο του. Γι’ αυτό και στόχος μας είναι να λειτουργήσουν όλα με υπευθυνότητα και ακρίβεια. Με πίστη σε ένα σχολείο που αγκαλιάζει όλα τα παιδιά και σε μια κοινωνία που δεν αποκλείει κανέναν, συνεχίζουμε να εργαζόμαστε μεθοδικά και αποφασιστικά. Μέσα από πράξεις και όχι λόγια, διασφαλίζουμε ίσες ευκαιρίες στη γνώση, στηρίζουμε τα παιδιά και τις οικογένειες που έχουν ανάγκη και επενδύουμε στο μέλλον της πατρίδας μας».

Θεοδωρικάκος: «Ενδυνάμωση παραγωγικών επενδύσεων στη βιομηχανία και την καινοτομία»

Ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος δήλωσε: «Στρατηγική προτεραιότητα του Υπουργείου Ανάπτυξης είναι η συμβολή στον παραγωγικό μετασχηματισμό και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, μέσα από την ενδυνάμωση παραγωγικών επενδύσεων στη βιομηχανία και την καινοτομία. Στο πλαίσιο αυτό, η αξιοποίηση των πόρων από το modernization fund και το Social Climate Fund είναι εξαιρετικής σημασίας για την επίτευξη αυτών των στόχων. Δρα ενισχυτικά και συμπληρωματικά στις προτεραιότητες του νέου αναπτυξιακού νόμου, τη μεταποίηση, τη βιομηχανία, τις νέες τεχνολογίες. Είναι σημαντικό ότι χρήματα που προέρχονται από τη βιομηχανία, επιστρέφουν στη βιομηχανία, για σημαντικές στρατηγικές επενδύσεις που συμβάλλουν στην ασφάλεια και την ενεργειακή αυτονομία της Ελλάδας και της Ε.Ε., σε κρίσιμους τομείς, με την εφαρμογή εξαιρετικά καινοτόμων τεχνολογιών.
Εξαιρετικής σημασίας είναι και το γεγονός ότι στηρίζονται και ενισχύονται και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις. Σε συνεργασία με τα επιμελητήρια, τον θεσμικό συνεργάτη του Υπουργείου Ανάπτυξης και της Ελληνικής Πολιτείας, θα συμβάλλουμε με συμβουλευτικές υπηρεσίες και εκπαίδευση στις δράσεις των μικρών επιχειρήσεων για την πράσινη μετάβαση, μέσα από την αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων και την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων τους και του εξοπλισμού τους».

Μιχαηλίδου: «5 στοχευμένες παρεμβάσεις 590 εκατ. ευρώ»

Η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Δόμνα Μιχαηλίδου δήλωσε: «Μέσα από 5 στοχευμένες παρεμβάσεις, ύψους 590 εκατ. ευρώ, αξιοποιούμε εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους για να δώσουμε ουσιαστικές λύσεις σε οικογένειες, ευάλωτα νοικοκυριά, νέους και άτομα με αναπηρία. Σχεδιάζουμε και υλοποιούμε ένα νέο, σύγχρονο μοντέλο κοινωνικής κατοικίας, που ανταποκρίνεται δυναμικά στις σημερινές ανάγκες στέγασης, με έντονο κοινωνικό και περιβαλλοντικό πρόσημο. Ενεργοποιούμε ανενεργά ακίνητα και επεκτείνουμε την επιδότηση ενοικίου σε εργαζόμενους, όπως εκπαιδευτικούς, γιατρούς κ.ά.., που υπηρετούν σε νησιωτικές και ορεινές περιοχές. Διευρύνουμε την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε μέσα υποβοηθούμενης κίνησης, εισάγοντας επιδότηση για ηλεκτρικά αμαξίδια, scooters και hand bikes. Η δράση, προϋπολογισμού 60 εκατ. ευρώ, για πρώτη φορά καλύπτει και ανασφάλιστα άτομα με υψηλό ποσοστό αναπηρίας. Αναβαθμίζουμε επίσης τα Κέντρα Κοινότητας, μετατρέποντάς τα σε σημεία ενιαίας εξυπηρέτησης. Στόχος μας είναι να καθοδηγούμε τους πολίτες –και ιδίως τους πιο ευάλωτους– σχετικά με τα διαθέσιμα προγράμματα στήριξης, αλλά και να παρέχουμε ενημέρωση για πρακτικές χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Η πράσινη μετάβαση δεν είναι προνόμιο των λίγων. Επενδύουμε σε λύσεις που συνδυάζουν κοινωνική συνοχή και περιβαλλοντική ευθύνη, για ένα μέλλον δίκαιο, βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς».

Κικίλιας: «Προτεραιότητα ο εκσυγχρονισμός του ακτοπλοϊκού στόλου και των λιμενικών υποδομών»

Ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Βασίλης Κικίλιας δήλωσε: «Ο εκσυγχρονισμός του ακτοπλοϊκού μας στόλου και των λιμενικών μας υποδομών αποτελεί εθνική προτεραιότητα, με επίκεντρο την πράσινη μετάβαση και την ενίσχυση της ασφάλειας και της ποιότητας των θαλάσσιων μεταφορών. Με 300 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Εκσυγχρονισμού, προχωράμε στη ναυπήγηση νέων πράσινων ακτοπλοϊκών πλοίων και ηλεκτρικών ferry boats, καθώς και στην ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων πλοίων, όλων των τύπων, που επρόκειτο να γίνει στα ελληνικά ναυπηγεία. Παράλληλα, θα δρομολογήσουμε την πράσινη αναβάθμιση των επαγγελματικών τουριστικών σκαφών, των ημερόπλοιων και των σκαφών αναψυχής, ενισχύοντας τον θαλάσσιο τουρισμό σε όλη τη χώρα. Σε αυτό το πλαίσιο, σχεδιάζουμε επενδύσεις σε υποδομές εναλλακτικών καυσίμων και γενικότερα πράσινων υποδομών στους λιμένες μας. Επιπλέον, με 28 εκατομμύρια ευρώ, προχωρούμε στην ουσιαστική αναβάθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων του Υπουργείου, των Σχολών του Λιμενικού και των Ακαδημιών Εμπορικού Ναυτικού. Τέλος, τόσο από το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο, όσο και από το Ταμείο Απανθρακοποίησης, θα χρηματοδοτηθούν δεκάδες δράσεις που αφορούν την νησιωτική οικονομία και κοινωνία, με στόχο την κοινωνική συνοχή της χώρας, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης νησιωτικής πολιτικής που έχουμε χαράξει».

Κυρανάκης: «Καταθέτουμε προτάσεις με πραγματικό κοινωνικό αποτύπωμα»

Ο αναπληρωτής υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κωνσταντίνος Κυρανάκης δήλωσε: «Καταθέτουμε προτάσεις με πραγματικό κοινωνικό αποτύπωμα για τους συμπολίτες μας που κινούνται με Μέσα Μεταφοράς. Με πόρους από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο, ολοκληρώνουμε την πλήρη ανανέωση του στόλου λεωφορείων με ηλεκτρικά οχήματα, την ενίσχυση της προσβασιμότητας σε μετρό σε όλες τις γραμμές της Αθήνας, αλλά και την έμπρακτη στήριξη των ΑΜΕΑ. Προχωράμε επίσης στην ανακαίνιση 38 σιδηροδρομικών σταθμών στο βασικό δίκτυο Αθήνα–Θεσσαλονίκη, ώστε να αποκτήσει ο σιδηρόδρομος υποδομές αντάξιες του ρόλου του. Ο στόχος μας είναι να μειώσουμε τα ρυπογόνα οχήματα στις πόλεις μας ώστε οι επόμενες γενιές να αναπνέουν περισσότερο καθαρό αέρα, αλλά και να κρατήσουμε χαμηλά το κόστος μετακινήσεων βελτιώνοντας την ποιότητα και τη συχνότητα των δρομολογίων».