Πρεσσοθεραπεία: Η μέθοδος που αποσυμφορεί τη λέμφο και ανακουφίζει από τα πρηξίματα

Η πρεσσοθεραπεία είναι μία από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους μη επεμβατικής φροντίδας σώματος, με εφαρμογές που κυμαίνονται από την ιατρική αποκατάσταση μέχρι την αισθητική βελτίωση. Με αποδεδειγμένα οφέλη στην κυκλοφορία και την αποτοξίνωση των ιστών,  αποκτά όλο και μεγαλύτερη αποδοχή σε μη ιατρικούς χώρους όπως spa και κέντρα ευεξίας. Το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας είναι μεγάλο, με μελέτες να ενισχύουν την εικόνα της ως αποτελεσματικής συμπληρωματικής θεραπείας. Ο  επιστημονικός διευθυντής της Nutripass, Γιάννης Αντωνίου, εξηγεί αναλυτικά τι είναι η πρεσσοθεραπεία και ποια τα οφέλη της.

Τι ακριβώς είναι η πρεσσοθεραπεία και πώς εφαρμόζεται;

Η πρεσσοθεραπεία (pressotherapy) είναι μια μη επεμβατική τεχνική μηχανικής λεμφικής παροχέτευσης, η οποία εφαρμόζει διαλείπουσα θετική πίεση σε διάφορες περιοχές του σώματος (συνήθως κάτω άκρα, κοιλιακή χώρα ή βραχίονες), μέσω ειδικής συσκευής με θαλάμους αέρα που φουσκώνουν και ξεφουσκώνουν ρυθμικά.

Η πίεση μιμείται τις φυσικές κινήσεις της λέμφου και της φλεβικής κυκλοφορίας και στοχεύει στη διευκόλυνση της απομάκρυνσης υγρών, της μείωσης οιδήματος και στη βελτίωση της μικροκυκλοφορίας.

Ποια είναι η θεωρητική βάση πίσω από τη χρήση της πρεσσοθεραπείας;

Η θεωρητική βάση στηρίζεται στη μηχανική υποβοήθηση της λεμφικής και φλεβικής επαναφοράς. Η λέμφος είναι ένα υγρό που μεταφέρει απόβλητα και περίσσεια υγρών από τους ιστούς. Σε περιπτώσεις όπου η φυσιολογική κυκλοφορία επιβραδύνεται (π.χ. λόγω αδράνειας, τραύματος, φλεγμονής, ορμονών), η πίεση μπορεί να διεγείρει τη λειτουργία των λεμφαγγείων, να μειώσει τη στασιμότητα και να προάγει την αποτοξίνωση των ιστών.

Σε ποιες περιπτώσεις προτείνεται συχνότερα η πρεσσοθεραπεία;

Η πρεσσοθεραπεία προτείνεται συχνά τόσο σε κλινικά όσο και σε μη κλινικά πλαίσια. Κλινικά, εφαρμόζεται σε περιπτώσεις λεμφοιδήματος (π.χ. μετά από μαστεκτομή), χρόνιας φλεβικής ανεπάρκειας, μετεγχειρητικών οιδημάτων και σε ασθενείς με μειωμένη κινητικότητα, πάντα υπό ιατρική καθοδήγηση.

Αντίστοιχα, στον χώρο της ευεξίας και της αισθητικής, απευθύνεται σε άτομα χωρίς παθολογική διάγνωση που αναζητούν αποσυμφόρηση ή βελτίωση της σωματικής αίσθησης, λόγος για τον οποίο έχει αναπτυχθεί το Wellpass Project. Άτομα με καθιστικό ή ορθοστατικό επάγγελμα την επιλέγουν για την ανακούφιση του αισθήματος «βαριών ποδιών», ενώ οι αθλητές τη χρησιμοποιούν για αποκατάσταση μετά την άσκηση. Συχνά αξιοποιείται και σε αισθητικά πρωτόκολλα για τη βελτίωση της μικροκυκλοφορίας και της όψης της κυτταρίτιδας. Αν και σε μη κλινικό πλαίσιο δεν απαιτείται ιατρική διάγνωση, η εφαρμογή της πρέπει να λαμβάνει υπόψη πιθανές αντενδείξεις και να γίνεται από επαγγελματίες με την κατάλληλη κατάρτιση. Πρόκειται, δηλαδή, για μια μέθοδο με ευρεία εφαρμογή, η οποία γεφυρώνει τη φροντίδα υγείας και την προσωπική ευεξία.

Υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητά της;

Η αποτελεσματικότητα της πρεσσοθεραπείας τεκμηριώνεται από πλήθος επιστημονικών δεδομένων, ιδιαίτερα σχετικά με περιπτώσεις λεμφοιδήματος και φλεβικής συμφόρησης.

Κλινικές μελέτες και μετα-αναλύσεις έχουν δείξει ότι η πρεσσοθεραπεία μπορεί να μειώσει σημαντικά τον όγκο του οιδήματος, να βελτιώσει τη μικροκυκλοφορία και να ενισχύσει τη λειτουργική κινητικότητα, ειδικά όταν συνδυάζεται με άλλες μορφές αποσυμφορητικής θεραπείας. Σε ασθενείς με λεμφοίδημα μετά από μαστεκτομή, έχει αποδειχθεί ότι η πρεσσοθεραπεία προσφέρει μετρήσιμα κλινικά οφέλη, όπως μείωση περιφέρειας και βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Παράλληλα, στον χώρο της ευεξίας και της αθλητικής αποκατάστασης, η μέθοδος αναγνωρίζεται για την ικανότητά της να επιταχύνει την απομάκρυνση μεταβολικών υποπροϊόντων και να προσφέρει αίσθηση ελαφρότητας και αποφόρτισης. Η σύγχρονη βιβλιογραφία ενισχύει τη θέση της ως μια ασφαλή και αποτελεσματική τεχνική, με ευρεία εφαρμογή τόσο στην υποστηρικτική φροντίδα υγείας όσο και σε αισθητικά πρωτόκολλα.

Ποια είναι η θέση της πρεσσοθεραπείας στο πλαίσιο της ιατρικής φροντίδας;

Δεν θεωρείται πρώτης γραμμής θεραπεία. Εντάσσεται ως συμπληρωματική ή υποστηρικτική μέθοδος: 

• στη λεμφική αποσυμφόρηση (σε συνδυασμό με φυσικοθεραπεία, χειρομασάζ)
• στην αποκατάσταση μετά από χειρουργείο ή τραυματισμό
• στην πρόληψη της περιορισμένης μυϊκής δραστηριότητας στα κάτω άκρα λόγω καθιστικής ζωής ή χρόνιας ορθοστασίας.

Καθιστική ζωή: Όταν κάποιος κάθεται για πολλές ώρες, η φυσική αντλία των μυών των ποδιών, που βοηθά στην επιστροφή του αίματος και της λέμφου προς την καρδιά, υπολειτουργεί. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατακράτηση υγρών, αίσθημα βάρους, οιδήματα ή και αυξημένο κίνδυνο φλεβικής στάσης.

Ορθοστασία: Αντίστοιχα, η πολύωρη παραμονή σε όρθια θέση (όπως σε επαγγέλματα π.χ. νοσηλευτών, δασκάλων, πωλητών, κομμωτών) επιβαρύνει τη φλεβική επαναφορά, ειδικά στα κάτω άκρα, οδηγώντας σε κόπωση, διόγκωση φλεβών και πρήξιμο.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις δεν αντικαθιστά ιατρική παρακολούθηση ή εξειδικευμένες θεραπείες, αλλά προσφέρει ανακούφιση σε ελεγχόμενο πλαίσιο.

Πώς διαφοροποιείται από άλλες μεθόδους αποσυμφόρησης του λεμφικού ή φλεβικού συστήματος;

Η πρεσσοθεραπεία διαφοροποιείται από άλλες μεθόδους αποσυμφόρησης του λεμφικού και φλεβικού συστήματος κυρίως ως προς τη μορφή εφαρμογής και τον μηχανισμό δράσης της. Πρόκειται για μια παθητική, μηχανικά υποβοηθούμενη τεχνική που βασίζεται στη ρυθμική, διαλείπουσα πίεση αέρα μέσω ειδικών θαλάμων, προσομοιώνοντας τη λειτουργία της μυϊκής αντλίας.

Σε αντίθεση, το λεμφικό χειρομασάζ (manual lymphatic drainage) είναι ενεργή τεχνική που απαιτεί υψηλή εξειδίκευση και προσαρμογή στον κάθε ασθενή, με πιο αργές, επιφανειακές κινήσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση της λεμφικής παροχέτευσης. Οι συμπιεστικές κάλτσες ή επιδέσμοι, από την άλλη, ασκούν σταθερή πίεση αλλά χωρίς δυναμική εναλλαγή.

Η πρεσσοθεραπεία ξεχωρίζει επίσης για την ευκολία χρήσης, τη δυνατότητα τυποποίησης της διαδικασίας και την εφαρμογή της σε κέντρα φυσικοθεραπείας, αποκατάστασης ή ευεξίας.

Ποιες ομάδες ανθρώπων καταφεύγουν συχνότερα σε αυτή τη θεραπεία και γιατί;

Η πρεσσοθεραπεία προσελκύει άτομα τόσο με ιατρικές ανάγκες όσο και με στόχο την ευεξία. Χρησιμοποιείται συχνά από ασθενείς με λεμφοίδημα, φλεβική ανεπάρκεια ή μετεγχειρητικό οίδημα, ενώ πολλοί την επιλέγουν για ανακούφιση από πρήξιμο και αίσθημα βάρους στα πόδια λόγω καθιστικής ζωής ή ορθοστασίας. Αθλητές τη χρησιμοποιούν για αποθεραπεία, ενώ σε αισθητικό επίπεδο εφαρμόζεται για τη βελτίωση της κυκλοφορίας και την αντιμετώπιση της κυτταρίτιδας. Πρόκειται για μια προσιτή, μη επεμβατική μέθοδο που απευθύνεται σε όσους αναζητούν υποστηρικτικές λύσεις χωρίς φαρμακευτική παρέμβαση.

Υπάρχουν πιθανοί κίνδυνοι ή αντενδείξεις στη χρήση της πρεσσοθεραπείας;

Η πρεσσοθεραπεία θεωρείται γενικά ασφαλής και καλά ανεκτή όταν εφαρμόζεται σωστά, ωστόσο υπάρχουν συγκεκριμένες αντενδείξεις που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Δεν ενδείκνυται σε άτομα με ενεργή φλεβική θρόμβωση, σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια, ανεξέλεγκτη υπέρταση, φλεγμονώδεις δερματικές παθήσεις, ανοικτά τραύματα ή ενεργές λοιμώξεις. Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται σε περιπτώσεις κακοήθειας, κυρίως όταν δεν έχει ολοκληρωθεί η ογκολογική αντιμετώπιση, και σε ασθενείς με αισθητική ή κινητική νευροπάθεια που μειώνει την αντίληψη της πίεσης. Πριν από κάθε εφαρμογή, απαιτείται αξιολόγηση από ειδικό για την εξατομίκευση της έντασης και της διάρκειας της θεραπείας.

Σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται να αποφεύγεται αυτή η μέθοδος;

Η πρεσσοθεραπεία πρέπει να αποφεύγεται όταν:

• υπάρχει αβεβαιότητα ως προς την ύπαρξη φλεβικού θρόμβου
• υπάρχει ανεπαρκής λεμφική απορροφητική ικανότητα
• ο ασθενής παρουσιάζει έντονο καρδιακό ή αναπνευστικό πρόβλημα
• υπάρχει ανοικτό τραύμα ή δερματική λοίμωξη

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η χρήση της πρεσσοθεραπείας ενδέχεται να είναι όχι μόνο αναποτελεσματική αλλά και δυνητικά επιβλαβής. Για τον λόγο αυτό, είναι απαραίτητο να προηγείται προσεκτική αξιολόγηση από επαγγελματία υγείας πριν από την εφαρμογή της μεθόδου.

Μπορεί να θεωρηθεί υποστηρικτική θεραπεία για χρόνιες παθήσεις ή περιορίζεται κυρίως σε αισθητικούς σκοπούς;

Η πρεσσοθεραπεία ξεκίνησε ως ιατρική πρακτική για λεμφικά και φλεβικά προβλήματα και δεν περιορίζεται σε αισθητικές εφαρμογές. Αν και έχει υιοθετηθεί και σε spa/αισθητικά κέντρα, η χρησιμότητά της σε χρόνιες παθήσεις είναι υπαρκτή όταν εφαρμόζεται ορθά, προσφέροντας ανακούφιση από το οίδημα και βελτίωση της κυκλοφορίας. Άρα, όταν εφαρμόζεται σωστά και με κατάλληλη ένδειξη, μπορεί να ενισχύσει την ποιότητα ζωής σε πληθυσμούς με χρόνια ή υποτροπιάζοντα προβλήματα μικροκυκλοφορίας.

Πόσο διαρκεί συνήθως μια συνεδρία και τι αίσθηση έχει ο ασθενής κατά τη διάρκειά της;

Μια τυπική συνεδρία πρεσσοθεραπείας διαρκεί περίπου 30 έως 45 λεπτά και είναι συνήθως καλά ανεκτή. Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής, ο ασθενής νιώθει ρυθμική, εναλλασσόμενη πίεση που ξεκινά από τα άκρα και κινείται προς το κέντρο του σώματος, προσομοιώνοντας ένα ευχάριστο, σταδιακό μασάζ. Η αίσθηση περιγράφεται συχνά ως ανακουφιστική, με αρκετούς να αναφέρουν αίσθημα «ελαφρότητας» και μείωση της τάσης ή του πρηξίματος μετά τη συνεδρία.

Υπάρχει ανάγκη για ειδική εκπαίδευση ή πιστοποίηση για όσους την εφαρμόζουν;
Η πρεσσοθεραπεία δεν απαιτεί επίσημη κρατική πιστοποίηση για να εφαρμοστεί σε μη ιατρικά πλαίσια, όπως κέντρα αισθητικής ή ευεξίας, ωστόσο η σωστή εκπαίδευση είναι απαραίτητη για την ασφαλή και αποτελεσματική χρήση της. Η κατανόηση των βασικών αρχών λειτουργίας του λεμφικού και φλεβικού συστήματος, καθώς και η γνώση των ενδείξεων και αντενδείξεων της μεθόδου, αποτελούν βασικά προαπαιτούμενα για τους επαγγελματίες που τη χρησιμοποιούν.

Σε κλινικά πλαίσια, η εφαρμογή της γίνεται από επαγγελματίες υγείας, όπως φυσικοθεραπευτές, στο πλαίσιο της ευρύτερης θεραπευτικής αποκατάστασης. Σε κάθε περίπτωση, η εκπαίδευση από εξειδικευμένους φορείς ή κατασκευαστές του εξοπλισμού θεωρείται απαραίτητη για την παροχή ασφαλών και ποιοτικών υπηρεσιών.

Πηγές

• International Society of Lymphology guidelines (2020), Cochrane Reviews, PubMed κλινικές δοκιμές.
• Feldman et al. (2012): Η μελέτη ανασκόπησε δημοσιεύσεις από το 2004–2011 και κατέληξε ότι η πρεσσοθεραπεία (Intermittent Pneumatic Compression, IPC) είναι αποτελεσματική στη μείωση του όγκου του οιδηματώδους άκρου, είτε μόνη είτε σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες.
• Recent IPC session (PubMed 39869048): Σε μεμονωμένη συνεδρία 45 λεπτών, παρατηρήθηκε άμεση μετακίνηση λεμφικού υγρού και μείωση σύστασης ιστών σε άτομα με BCRL.

Βιογραφικό του Γιάννη Αντωνίου

Ο Αντωνίου Γιάννης είναι Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, απόφοιτος του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών, με επιπλέον σπουδές στο Wageningen University της Ολλανδίας.

Η βαθιά σχέση του με τον αθλητισμό από μικρή ηλικία, τον οδήγησε να εξειδικευτεί ως Personal Trainer στη σχολή Base Training (2015), ενισχύοντας τις γνώσεις του στην Εργοφυσιολογία και την προπονητική.

Αναγνωρίζοντας τη σημασία της ψυχολογίας και της συμπεριφοράς γύρω από τη διατροφή, συνέχισε με σπουδές στο Life Coaching (ΕΚΠΑ), στο Nutrition Coaching (Precision Nutrition, ΗΠΑ) και στο NLP Master Practitioner. Το 2019 εξειδικεύτηκε περαιτέρω στο Advanced Sports Nutrition από το Barça Innovation Hub.

Ο συνδυασμός επιστημονικής κατάρτισης, προπονητικής εμπειρίας και συμβουλευτικής καθορίζει το έργο του το οποίο έχει έναν βασικό σκοπό, να βοηθά ανθρώπους να βελτιώνουν όχι μόνο το σώμα τους, αλλά και τη σχέση τους με τη ζωή και το φαγητό δημιουργώντας συνήθειες που διαρκούν.