Πρωτοβουλία της Ελλάδας στον ΟΗΕ για την προστασία των αμάχων σε εμπόλεμες ζώνες

Με ελληνική πρωτοβουλία και κατόπιν συντονισμένων διπλωματικών προσπαθειών επετεύχθη Κοινή Δήλωση 80 κρατών-μελών του ΟΗΕ για την προστασία των αμάχων στις ένοπλες συγκρούσεις.

Η Δήλωση εκφωνήθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών, Γιώργο Γεραπετρίτη.  Ο Έλληνας ΥΠΕΞ παρέθεσε τους τρομακτικούς αριθμούς: «Φέτος, οι άμαχοι σε ένοπλες συγκρούσεις εξακολουθούν να ζουν κάτω από αδιανόητες συνθήκες συνεχούς κινδύνου, ανασφάλειας και πόνου. Τα Ηνωμένα Έθνη κατέγραψαν τουλάχιστον 36.000 θανάτους αμάχων σε 14 ένοπλες συγκρούσεις το 2024».

Ως προς τη Γάζα, επικαλέστηκε τα στοιχεία από το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (OCHA), που υπογραμμίζουν ότι «η Γάζα αντιμετωπίζει τη ''χειρότερη ανθρωπιστική κρίση'' από την έναρξη των εχθροπραξιών, μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023, με τους αμάχους να υποφέρουν από πείνα και να βρίσκονται σε κρίσιμο κίνδυνο λιμού, σύμφωνα με την IPC, και με εκατοντάδες εργαζόμενους στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας να έχουν σκοτωθεί από την έναρξη της σύγκρουσης».

«Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Σήμερα, προσερχόμαστε με ένα ξεκάθαρο μήνυμα: Η προστασία των αμάχων δεν είναι προαιρετική. Αποτελεί νομική υποχρέωση, βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, και ηθική επιταγή που δεν μπορούμε να αγνοούμε» τόνισε ο κ. Γεραπετρίτης εκ μέρους των 80 κρατών-μελών.

Τέλος, επισήμανε ότι είναι απαραίτητη η λογοδοσία όσων προβαίνουν σε παραβιάσεις. «Οι φερόμενες παραβιάσεις του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και οι φερόμενες παραβιάσεις και καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ένοπλες συγκρούσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται συστηματικά με αξιόπιστες έρευνες και οι δράστες πρέπει να λογοδοτούν. Η ατιμωρησία δεν μπορεί να είναι ο κανόνας. Η ατιμωρησία δεν είναι απλώς μια αποτυχία της δικαιοσύνης - συνιστά μια παραχώρηση άδειας για επανάληψη» σημείωσε ο υπουργός Εξωτερικών.

Η Δήλωση των 80 κρατών

Με ελληνική πρωτοβουλία και κατόπιν συντονισμένων διπλωματικών προσπαθειών επετεύχθη Κοινή Δήλωση 80 κρατών μελών του ΟΗΕ για την προστασία των αμάχων στις ένοπλες συγκρούσεις. Η Δήλωση εκφωνήθηκε από Υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη:

Έχω την τιμή να εκφωνώ αυτή τη δήλωση εξ ονόματος 80 Αντιπροσωπειών που έχουν δεσμευθεί να τηρούν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και να προστατεύουν τους αμάχους σε ένοπλες συγκρούσεις.

Φέτος, οι άμαχοι σε ένοπλες συγκρούσεις εξακολουθούν να ζουν κάτω από αδιανόητες συνθήκες συνεχούς κινδύνου, ανασφάλειας και πόνου. Τα Ηνωμένα Έθνη κατέγραψαν τουλάχιστον 36.000 θανάτους αμάχων σε 14 ένοπλες συγκρούσεις το 2024. Η χρήση εκρηκτικών όπλων σε κατοικημένες περιοχές προκάλεσε δεκάδες χιλιάδες θύματα σε πολλές συγκρούσεις, ενώ οι νάρκες και τα κατάλοιπα πολεμικών εκρηκτικών συνέχισαν να θέτουν σε κίνδυνο τους αμάχους.

Σύμφωνα με το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (OCHA), η Γάζα αντιμετωπίζει τη «χειρότερη ανθρωπιστική κρίση» από την έναρξη των εχθροπραξιών, μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023, με τους αμάχους να υποφέρουν από πείνα και να βρίσκονται σε κρίσιμο κίνδυνο λιμού, σύμφωνα με την IPC, και με εκατοντάδες εργαζόμενους στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας να έχουν σκοτωθεί από την έναρξη της σύγκρουσης. Στο Σουδάν, οι άμαχοι φέρουν το κύριο βάρος της βίας, με εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους και πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού να αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα οξείας επισιτιστικής ανασφάλειας. Εκτεταμένα δεινά υποφέρουν οι άμαχοι και στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Μάλι, τη Μοζαμβίκη, τη Μυανμάρ, τη Νιγηρία, τη Σομαλία, το Νότιο Σουδάν, τη Συρία, την Ουκρανία και αλλού.

Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Σήμερα, προσερχόμαστε με ένα ξεκάθαρο μήνυμα: Η προστασία των αμάχων δεν είναι προαιρετική. Αποτελεί νομική υποχρέωση βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και ηθική επιταγή που δεν μπορούμε να αγνοούμε.

Εν όψει της επιδείνωσης των ένοπλων συγκρούσεων και της περιφρόνησης της ζωής των αμάχων σε πολλές περιοχές, καλούμε όλα τα εμπόλεμα μέρη να σέβονται το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο σε κάθε περίσταση, καθώς και όλα τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους προκειμένου να διασφαλίσουν ότι αυτό γίνεται σεβαστό από όλα τα μέρη. Πρόκειται για το ελάχιστο – δεν είναι προσδοκία, αλλά δέσμευση – αποτελεί νομική υποχρέωση.

Άμαχοι, γυναίκες και άνδρες, παιδιά, ηλικιωμένοι και τα άτομα με αναπηρία, όλοι υποφέρουν. Υγειονομικό προσωπικό, αγρότες, δάσκαλοι σκοτώνονται, τραυματίζονται και αναγκάζονται σε φυγή. Οι άμαχοι γίνονται πολύ συχνά στόχος ή απλά εγκαταλείπονται ως παράπλευρες απώλειες του πολέμου. Η προστασία τους δεν πρέπει να αποτελεί δευτερεύον ζήτημα – πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των στρατιωτικών σχεδιασμών και των πολιτικών αποφάσεων. Επαναλαμβάνουμε την έκκλησή μας προς τα εμπόλεμα μέρη να προστατεύουν τους αμάχους και τις μη στρατιωτικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι απαραίτητες για την επιβίωση των αμάχων, και να μεταχειρίζονται με ανθρωπιά όλα τα άτομα που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.

Επικροτούμε τον ζωτικό ρόλο των δρώντων στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας και καταδικάζουμε όλες τις πράξεις βίας και τις απειλές εναντίον τους. Το περασμένο έτος ήταν η χρονιά με τους περισσότερους θανάτους που έχουν καταγραφεί για το προσωπικό των ανθρωπιστικών οργανώσεων, αφού περισσότεροι από 360 εργαζόμενοι σε αυτές σκοτώθηκαν σε 20 χώρες. Αυτό πρέπει να σταματήσει. Επιβεβαιώνουμε την αποφασιστικότητά μας να λάβουμε μέτρα και να χρησιμοποιήσουμε διπλωματικά μέσα για να εγγυηθούμε την ασφάλεια και την προστασία του προσωπικού των ανθρωπιστικών οργανώσεων και να του επιτρέψουμε να ασκεί τις δραστηριότητές του και να εκτελεί την εντολή του σύμφωνα με τις αρχές του ανθρωπισμού.

Καλούμε τα μέρη που εμπλέκονται σε συγκρούσεις να επιτρέψουν και να διευκολύνουν, όπως απαιτείται από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, την ασφαλή, ταχεία και απρόσκοπτη ανθρωπιστική πρόσβαση σε όλους τους πολίτες που έχουν ανάγκη. Η εργαλειοποίηση της βοήθειας για πολιτικούς, στρατιωτικούς ή στρατηγικούς στόχους ασφαλείας είναι απαράδεκτη.

Αναγνωρίζουμε το σημαντικό έργο των δημοσιογράφων, των επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης και των συνεργατών τους και καλούμε τα εμπλεκόμενα μέρη να σέβονται την επαγγελματική τους ανεξαρτησία και τα δικαιώματά τους. Σε μια εποχή που η παραπληροφόρηση και η λανθασμένη πληροφόρηση έχουν διευκολυνθεί και έχουν διαδοθεί ευρέως, τροφοδοτώντας συχνά τις συγκρούσεις, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και τα επιτόπια ρεπορτάζ έχουν ιδιαίτερη σημασία.

Επιβεβαιώνουμε ότι η λογοδοσία όσων προβαίνουν σε παραβιάσεις είναι απαραίτητη. Οι φερόμενες παραβιάσεις του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και οι φερόμενες παραβιάσεις και καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ένοπλες συγκρούσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται συστηματικά με αξιόπιστες έρευνες και οι δράστες πρέπει να λογοδοτούν. Η ατιμωρησία δεν μπορεί να είναι ο κανόνας. Η ατιμωρησία δεν είναι απλώς μια αποτυχία της δικαιοσύνης – συνιστά μια παραχώρηση άδειας για επανάληψη.

Με την «Εβδομάδα Προστασίας των Αμάχων» σε εξέλιξη και τη σημερινή ανοιχτή συζήτηση που επαναφέρει τα φώτα της δημοσιότητας εκεί που αρμόζουν – στους αμάχους που βρίσκονται σε περιοχές συγκρούσεων – τονίζουμε ότι η προστασία δεν αφορά μόνο την αντιμετώπιση κρίσεων – αφορά και την πρόληψή τους. Χρειαζόμαστε μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση για την πλήρη προστασία των αμάχων.

Ας επαναλάβουμε τη συλλογική μας ευθύνη για την προστασία των πιο ευάλωτων, την τήρηση του διεθνούς δικαίου, την προτεραιότητα στην ασφάλεια, την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των αμάχων και ας διασφαλίσουμε ότι τα πρόσωπα και οι φωνές τους – που συχνά μένουν αθέατα και σιωπηρά πίσω από τις στατιστικές – παραμένουν στο επίκεντρο των δράσεών μας.

Ας δεσμευτούμε εκ νέου όχι μόνο με λόγια, αλλά με συγκεκριμένα βήματα - προς την προστασία, προς τη λογοδοσία και, τελικά, προς την ειρήνη.

Σας ευχαριστώ.