Ψυχοσάββατο 2020: Πόσα είναι, πότε πέφτουν και τι τιμούμε [vid]
Το επίσημο Ψυχοσάββατο 2020 σύμφωνα με την Εκκλησία δεν είναι ένα, αλλά είναι δύο και μάλιστα οι ημερομηνίες τους είναι κινητές καθώς εξαρτώνται από το Πάσχα. Πιο συγκεκριμένα το πρώτο Ψυχοσάββατο, είναι το Σάββατο πριν την Κυριακή της Αποκριάς και το δεύτερο είναι το Σάββατο πριν την Πεντηκοστή 6 Ιουνίου. Πέρα όμως από τα επίσημα Ψυχοσάββατα, κατά περιοχές υπάρχουν κι άλλα Σάββατα που αφιερώνονται στη μνήμη των νεκρών, όπως για παράδειγμα το Σάββατο πριν τη γιορτή του Αγ. Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη.
Επίσης στην Αθήνα έχουν ακόμη δύο Ψυχοσάββατα. Το Σάββατο της Τυρινής και το Σάββατο της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών, που είναι γνωστό και σαν Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων.
Γιατί υπάρχουν τα Ψυχοσάββατα
Σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά βιβλία, τα Ψυχοσάββατα είναι ένα είδος μη προγραμματισμένου μνημοσύνου που αναλαμβάνει η ίδια η εκκλησία για όσους δεν μπορούν για οποιοδήποτε λόγο να τελέσουν τα καθιερωμένα μνημόσυνα. Η πρόβλεψη αυτή υπάρχει κυρίως για όσους πέθαναν στη ξενιτιά ή σε δύσκολες συνθήκες π.χ. στη θάλασσα, στα βουνά κλπ ή ακόμη και για τους φτωχούς που δεν έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν τα κανονικά μνημόσυνα. Τα ψυχοσάββατα λοιπόν είναι ένα μνημόσυνο που κάνει η εκκλησία ώστε όλοι να έχουν την δυνατότητα να συγχωρεθούν και να κριθούν κατά τη Δευτέρα Παρουσία.
Το Ψυχοσάββατο φτιάχνουμε κόλλυβα για συγχώρεση
Τα Ψυχοσάββατα για να συγχωρεθεί η ψυχή των αγαπημένων μας προσώπων συνηθίζεται να προσφέρουμε κόλλυβα, τα οποία μπορούμε είτε να τα φτιάξουμε μόνοι μας είτε να τα πάρουμε έτοιμα από κάποιο ζαχαροπλαστείο. Στη συνέχεια, τα πηγαίνουμε στην εκκλησία για να διαβαστούν είτε στον Εσπερινό της Παρασκευής είτε στη Θεία Λειτουργία του Σαββάτου.
Πώς διατηρήθηκε μέχρι σήμερα αυτή η παράδοση;
Ο όρος «κόλλυβος» προσδιορίζει τον σπόρο των δημητριακών που αποτελούν τη βάση της προσφοράς αφιερωμένης στους νεκρούς. Η συσχέτιση της γιορτής της Αποκριάς με το Ψυχοσάββατο δικαιολογείται διότι ένας από τους σκοπούς της Αποκριάς είναι να συμφιλιωθεί η γη, μέσα στην οποία κρύβεται ο σπόρος των δημητριακών, προκειμένου να ανθίσουν όλα και η σοδειά να είναι πλούσια. Πέρα από τον εορταστικό χαρακτήρα και τον ενθουσιασμό, ο άνθρωπος πρέπει να θυμάται αυτούς που είναι θαμμένοι και να συνειδητοποιεί ότι και ο ίδιος είναι σαν το σπόρο, ο οποίος φυτρώνει, μαραίνεται (πεθαίνει) και ανασταίνεται.
Η σύνδεση αυτού του εθιμοτυπικού με την αρχαία Ελλάδα
Ο θρησκευτικός και τελετουργικός χαρακτήρας των αρχαίων γιορτών έδιναν στο κοινό την ευκαιρία να ξεφύγει από τις έννοιες της καθημερινότητας με τη συμμετοχή του σε τελετές και θυσίες οι οποίες διαφοροποιούνταν ανάλογα με την περιοχή. Τα Ανθεστήρια, φημισμένη γιορτή των Αθηνών προς τιμήν του θεού Διόνυσου και συνδεδεμένη με την πρώτη άνοιξη και τα πρώτα λουλούδια, γιορτάζονταν το Φεβρουάριο ή αλλιώς τον Ανθεστηριώνα.
https://www.youtube.com/watch?v=csZqhg2mbNI
Η τελετή λάμβανε χώρα την 11η, 12η και 13η ημέρα του μηνός. Οι δύο πρώτες μέρες ήταν γνωστές με την ονομασία Πιθοιγία και Χοές και χαρακτηρίζονταν από το άνοιγμα των πιθαριών που περιείχε το κρασί της νέας σοδειάς και την κατανάλωση αυτού από τους πιστούς. Η τρίτη μέρα, γνωστή και ως Χύτροι, αποτελούσε τη λήξη της γιορτής και ήταν αφιερωμένη στο Χθόνιο Ερμή Ψυχοπομπό ο οποίος οδηγούσε τις ψυχές στον Κάτω κόσμο. Στη διάρκειά της, οι συμμετέχοντες ετοίμαζαν σε μεγάλα πήλινα αγγεία την πανσπερμία, ένα χυλό από βότανα και διάφορους σπόρους, ο οποίος προσφερόταν στο κοινό στη μνήμη των ψυχών που επέστρεφαν πάνω στη γη και περιφέρονταν ανάμεσα στους ανθρώπους. Επρόκειτο δηλαδή για ένα είδος μνημόσυνου.
Σύμφωνα με τις παραπάνω περιγραφές, διαπιστώνουμε ότι, από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, το έθιμο αυτό διατηρήθηκε σχεδόν ακέραιο και ο Ντεόν επιβεβαιώνει την αρχαία προέλευση αυτού αναφερόμενος στην άποψη του Νίλσον, ο οποίος υποστηρίζει ότι «αυτού του είδους την προσφορά, ονομάζουν συνήθως πανσπερμία, αν και οι Έλληνες την ονόμαζαν επίσης πανκαρπία. Οι δύο όροι σημαίνουν μία ανάμειξη όλων των ειδών των καρπών.
Απέδιδαν επίσης παρόμοιες προσφορές, τη μέρα η οποία αντιστοιχούσε στην Ελλάδα στη δική μας μέρα των Νεκρών, τους Χύτρους, τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων. Η σύγχρονη Ελλάδα προσφέρει στους νεκρούς της την πανσπερμία, τη μέρα των Νεκρών, το Ψυχοσάββατο, που τελείται στα κοιμητήρια πριν τη Σαρακοστή ή μετά την Πεντηκοστή […]. Το σύγχρονο κοινό όνομα αυτών των προσφορών είναι κόλλυβα, που σημαίνει προσφορές σιταριού και ψημένων καρπών».
