Σεμπαστιάο Σαλγκάδο: Πέθανε ο σπουδαίος Βραζιλιάνος που ανήγαγε τη φωτοειδησεογραφία σε μορφή τέχνης

Ο σπουδαίος Βραζιλιάνος φωτορεπόρτερ Σεμπαστιάο Σαλγκάδο, γνωστός για τον τρόπο με τον οποίο απεικόνισε, σε άσπρο-μαύρο, πολέμους, ανθρώπινες τραγωδίες, περιβαλλοντικές καταστροφές αλλά και το δάσος του Αμαζονίου, πέθανε σε ηλικία 81 ετών, ανακοίνωσε η Ακαδημία Καλών Τεχνών της Γαλλίας, της οποίας ήταν μέλος.

Ο αυτοδίδακτος Σαλγκάδο, «ένας μάρτυρας της ανθρώπινης τραγωδίας και της κατάστασης του πλανήτη», όπως τον χαρακτήρισε η Ακαδημία, αφήνει μια μοναδική κληρονομιά από τα εκατοντάδες ταξίδια του, με φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά όπως τα Life και Time, βιβλία και εκθέσεις σε μουσεία, ιδίως στο Παρίσι όπου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.

Από τη Ρουάντα μέχρι τη Γουατεμάλα και από την Ινδονησία μέχρι το Μπαγκλαντές και τον Αμαζόνιο, ο φακός του απαθανάτισε λιμούς, πολέμους, μαζικές εξόδους προσφύγων στον τρίτο κόσμο. Ο ασπρόμαυρος κόσμος του συμπεριλάμβανε και τοπία, όπως τους ποταμούς της Αμαζονίας και με το έργο του ανήγαγε τη φωτοειδησεογραφία σε μορφή τέχνης.

Ο Σαλγκάδο είχε τιμηθεί με το βραβείο του Πρίγκιπα της Αστούριας (1998) και το βραβείο του Ιδρύματος Χάσελμπλαντ (1989).

Υποψήφιο για Όσκαρ

Το «Αλάτι της Γης», ντοκιμαντέρ του Βιμ Βέντερς που δείχνει τα ταξίδια του Βραζιλιάνου φωτορεπόρτερ στην Παπούα-Νέα Γουινέα και τον Αρκτικό Κύκλο, ήταν υποψήφιο για Όσκαρ.

Ο Σαλγκάδο γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1944 στην Αϊμόρες, μια αγροτική κοινότητα της Μίνας Ζεράις. Μεγάλωσε μαζί με τις επτά αδελφές του στο αγρόκτημα του αγελαδοτρόφου πατέρα του. Σε αυτήν την περιοχή, όπου κάποιες φορές αναγκαζόταν να ταξιδεύει επί ημέρες για να επισκεφθεί κάποιον συγγενή, έμαθε να κάνει υπομονή – ένα προσόν που αποδείχθηκε πολύτιμο στη μετέπειτα καριέρα του, όταν χρειαζόταν να περιμένει τη «σωστή στιγμή» για να συλλάβει με τον φακό του εκείνο το «ιδανικό δευτερόλεπτο».

Σπούδασε νομικά και στη συνέχεια οικονομία. Το 1969 έφυγε στη Γαλλία για να γλιτώσει από τη στρατιωτική δικτατορία, μαζί με τη μέλλουσα σύζυγό του, τη Λέλια Βάνικ, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Εργάστηκε στον Διεθνή Οργανισμό του Καφέ και ταξίδευε στην Αφρική. Σε αυτήν την ήπειρο τράβηξε τις πρώτες φωτογραφίες του, με μια κάμερα που του δώρισε η σύζυγός του.

«Αντιλήφθηκα ότι οι φωτογραφίες μου έδιναν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τις οικονομικές εκθέσεις» παραδέχτηκε κάποτε. Αποφάσισε τότε να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη φωτογραφία και αρνήθηκε μια περιζήτητη θέση στην Παγκόσμια Τράπεζα.

«Σαν στο σπίτι του» στην Αφρική

Στην Αφρική, όπου αισθανόταν «σαν στο σπίτι του», ο Βραζιλιάνος έκανε τα πρώτα του ρεπορτάζ, για την ξηρασία και τον λιμό στον Νίγηρα και την Αιθιοπία. Το 1979 εντάχθηκε στο πρακτορείο Magunm. Δύο χρόνια αργότερα είχε την πρώτη μεγάλη δημοσιογραφική επιτυχία του: μέσα σε 60 δευτερόλεπτα τράβηξε 76 φωτογραφίες, κατά την απόπειρα δολοφονίας του τότε προέδρου των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν στην Ουάσινγκτον.

Η παγκόσμια αναγνώριση ήρθε το 1986, με τις εμβληματικές φωτογραφίες του από τη Σέρα Πελάδα της Βραζιλίας την «ανθρώπινη μυρμηγκοφωλιά» όπου δεκάδες άνθρωποι, καλυμμένοι από λάσπη, εργάζονταν νυχθημερόν στο μεγαλύτερο, ανοιχτό ορυχείο χρυσού του κόσμου. Έγραψε επίσης τις «Εξόδους» για τους εξαναγκαστικούς εκτοπισμούς σε 40 χώρες.

«Τα σύνορα είναι τεχνητά. Παντού, έβλεπα το ίδιο ανθρώπινο ον. Ο ξένος δεν υπάρχει», δήλωνε το 2016. Η φωτογραφία «είναι τρόπος ζωής, είναι η ιδεολογία μου» είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο το 2022, όταν το Σάο Πάουλο φιλοξένησε την έκθεση «Αμαζονία», καρπό επτά χρόνων εργασίας στο μεγαλύτερο τροπικό δάσος του πλανήτη.