Το «ελληνικό» επίθετο και η σύγχυση με τον νομπελίστα John Martinis
«Λυπάμαι, αλλά η καταγωγή μου είναι κροατική» σημείωσε ο νομπελίστας καθηγητής. Από τη Γιουγκοσλαβία η οικογένειά του μετανάστευσε στις ΗΠΑ.
Πολύς λόγος έγινε τις τελευταίες ημέρες για την καταγωγή του νικητή του φετινού Νόμπελ Φυσικής, καθηγητή John M. Martinis, το επίθετο του οποίου, οδήγησε πολλούς να θεωρήσουν ότι είχε ελληνικές ρίζες.
Ειδικότερα, το Νόμπελ Φυσικής 2025 δόθηκε «για την ανακάλυψη της μακροσκοπικής κβαντομηχανικής σήραγγας και της κβαντοποίησης ενέργειας σε ηλεκτρικό κύκλωμα» και εκτός από τον John M. Martinis βραβεύθηκαν ο John Clarke από το Πανεπιστήμιο Μπέρκλι και ο Michel H. Devoret που εργάζεται τόσο στο Πανεπιστήμιο Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα αλλά και στο Γέιλ.
Σύμφωνα με τη Σουηδική Ακαδημία, αναγνωρίστηκαν τα πειράματα που κατέδειξαν πώς η κβαντική διάνοιξη σηράγγων μπορεί να παρατηρηθεί σε μακροσκοπική κλίμακα, με τη συμμετοχή πολλών σωματιδίων.
Οι John Clarke, Michel Devoret και John Martinis χρησιμοποίησαν μια σειρά πειραμάτων για να αποδείξουν ότι οι παράξενες ιδιότητες του κβαντικού κόσμου μπορούν να γίνουν συγκεκριμένες σε ένα σύστημα αρκετά μεγάλο για να κρατηθεί στο χέρι.
«Ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Κροατία»
Επιστρέφοντας όμως στον «Έλληνα» John Martinis, κάνοντας μία έρευνα στο βιογραφικό του, βρήκαμε πως ο 67χρονος σήμερα επιστήμονας γεννήθηκε στις ΗΠΑ το 1958, με την οικογένειά του να καταφεύγει στις Ηνωμένες Πολιτείες ερχόμενη από την τότε Γιουγκοσλαβία.
Μάλιστα, ο ίδιος είχε μοιραστεί λεπτομέρειες για την καταγωγή του σε συνέντευξη που παραχώρησε στις 4 Μαΐου 2021 στο AIP (American Institute of Physics) και στον David Zierler.
Ειδικότερα είχε αναφέρει: «Ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Κροατία. Έτυχε ο παππούς μου να φύγει για τις Ηνωμένες Πολιτείες λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Η οικογένεια που έμεινε πίσω βρέθηκε ουσιαστικά μόνη της κατά τη διάρκεια του πολέμου και τα πράγματα ήταν πάρα πολύ δύσκολα για αυτούς.
Ο πατέρας μου, μάλιστα, υπήρξε παιδί-στρατιώτης από τα δεκατρία μέχρι τα δεκαεπτά του χρόνια. Είχε, λοιπόν, μια πολύ δύσκολη παιδική ηλικία – ιδίως τα εφηβικά του χρόνια – και στην πραγματικότητα δεν μιλούσε ποτέ πολύ γι’ αυτό. Πιστεύω ότι τα κατάφερε αρκετά καλά, αν αναλογιστεί κανείς πόσο δύσκολα μεγάλωσε.
Μετά τον πόλεμο, η οικογένειά του προσπαθούσε να μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όμως τότε η Γιουγκοσλαβία άρχισε να κλείνεται, εξαιτίας του κομμουνιστικού καθεστώτος. Τελικά, ο πατέρας μου δραπέτευσε από τη χώρα, ενώ οι δυνάμεις ασφαλείας τον καταδίωκαν για να τον κάνουν παράδειγμα προς αποφυγήν.
Η ζωή στις ΗΠΑ
Στην πατρίδα του, η οικογένεια ασχολούνταν με την αλιεία. Έτσι, όταν έφτασε στην πολιτεία της Ουάσιγκτον, έκανε το ίδιο επάγγελμα με τον πατέρα και τον αδελφό του. Κατά τη διάρκεια της εκτός σεζόν περιόδου, κατέβαινε στο Σαν Πέδρο της Καλιφόρνια, όπου είχε συγγενείς – κι εκεί γνώρισε τη μητέρα μου. Υπήρξε ψαράς στο Σαν Πέδρο για μερικά χρόνια, αλλά καθώς η αλιευτική βιομηχανία άρχισε να φθίνει, ένας γείτονας του πρότεινε να γίνει πυροσβέστης. Υπέβαλε αίτηση και αποδείχθηκε ιδανική δουλειά για εκείνον, γιατί ήταν και σωματικά απαιτητική και τεχνική — έπρεπε να καταλαβαίνεις πώς λειτουργούν τα πράγματα.
Η μητέρα μου ήταν νοικοκυρά. Το σπουδαίο με τον πατέρα μου ήταν ότι πάντα κατασκεύαζε πράγματα στο γκαράζ, κι εγώ τον βοηθούσα. Έτσι, μεγάλωσα μαθαίνοντας πώς να φτιάχνω πράγματα — και μέσα από αυτό απέκτησα πρακτική κατανόηση της φυσικής ήδη από μικρό παιδί.
Όταν αργότερα έμαθα μαθηματικά, και ειδικά όταν πήρα το μάθημα φυσικής στο λύκειο, όλα άρχισαν να βγάζουν νόημα: υπήρχαν εξισώσεις πίσω από πράγματα που ήδη κατανοούσα διαισθητικά. Ήξερα περίπου τι θα συνέβαινε. Ήμουν καλός στη φυσική και μου άρεσε ο τρόπος που εξηγούσε πώς λειτουργεί ο κόσμος — κι έτσι αποφάσισα να τη σπουδάσω στο πανεπιστήμιο»
Ο ίδιος φρόντισε να μιλήσει και στη Ναυτεμπορική, τονίζοντας πως δεν έχει ελληνικές ρίζες.
«Λυπάμαι, αλλά η καταγωγή μου είναι κροατική. Ο πατέρας μου είναι από την Κόμιζα, στο νησί Βις, κοντά στην πόλη του Σπλιτ. Ωστόσο, μπορώ να φανταστώ ότι η προέλευση της οικογένειας θα μπορούσε να είναι σχεδόν από οπουδήποτε στη Μεσόγειο, αλλά αυτό θα είχε συμβεί πριν από μερικές εκατοντάδες χρόνια» ανέφερε χαρακτηριστικά ο John Martinis.
Η αντίδραση του όταν έμαθε πως κέρδισε το Νόμπελ
Ο John Martinis σε συνέντευξη που παραχώρησε, ανέφερε πως το πρωί της 7ης Οκτωβρίου μόλις ξύπνησε έμαθε ότι είχε κερδίσει το φετινό βραβείο Νόμπελ.
«Είναι ένα πολύ ευχάριστο πρωινό θα μπορούσα να πω» ανέφερε αρχικά στην καθιερωμένη τηλεφωνική επικοινωνία με τον Adam Smith, επικεφαλής για την ενημέρωση των νικητών των βραβείων Νόμπελ. «Είναι ένα απίστευτο συναίσθημα για να είμαι ειλικρινής» προσέθεσε.
Στην ερώτηση για το πώς έμαθε για τη νίκη του, ο Martinis είπε γελώντας «Είναι πολύ αστεία ιστορία. Η γυναίκα μου διάβαζε το βιβλίο της στις 3 το πρωί. Εγώ είχα πέσει για ύπνο νωρίς. Ξαφνικά άρχισε να δέχεται κλήσεις ενώ βρισκόταν στο άλλο δωμάτιο. Επικοινώνησαν μαζί της και από διάφορα μέσα ενημέρωσης. Τότε κατάλαβε ότι κάτι συμβαίνει. Ήταν όμως πολύ ευγενική μαζί μου, δεν με ξύπνησε για μερικές ώρες γιατί ήξερε ότι χρειάζομαι ύπνο. Έκανε στο σωστό. Εκείνη όμως δεν κοιμήθηκε καθόλου όλο το βράδυ».
«Ξύπνησα στις 5:30 το πρωί και κατά τις 6 έκαναν την εμφάνισή τους μερικοί δημοσιογράφοι στο σπίτι μου για να μου πάρουν συνέντευξη. Μετά από αυτό δέχτηκα κάμποσα τηλεφωνήματα και email. Είχε πλάκα» συνέχισε να αφηγείται ο φετινός νικητής.
Στη συζήτηση με τον Adam Smith, ο Martinis μίλησε επίσης για τον ενθουσιασμό που ένιωσε όταν έμαθε πώς να διερευνά προβλήματα με τους συναδέλφους του, John Clarke και Michel Devoret, πριν από τέσσερις δεκαετίες, και πώς αυτή η εμπειρία τον δίδαξε τι να στοχεύει όταν χτίζει εργαστήρια στον ακαδημαϊκό και βιομηχανικό τομέα.
