Μιχάλης Ψύλος 
Όλα για τις τράπεζες! Αυτό είναι με απλά λόγια το μήνυμα της τηλε-διάσκεψης του Eurogroup την περασμένη Δευτέρα.
Οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν για τη μεταρρύθμιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που ιδρύθηκε το 2012 με στόχο την διευκόλυνση των προληπτικών πιστωτικών ορίων για τα κράτη που αντιμετωπίζουν οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κρίσεις.
Η μεταρρύθμιση, που δίνει ώθηση στην τραπεζική ένωση, καθώς οι ευρωπαϊκοί χρηματοπιστωτικοί τομείς αντιμετωπίζουν προβλήματα, αφορά κυρίως το « δίχτυ ασφαλείας» από τον ESM προς τα κράτη και τις τράπεζες που απειλούνται από την κρίση του χρέους ,σε περίπτωση που το ” ταμείο ενιαίας εξυγίανσης ” ξεμείνει από ρευστό .
Το «δίχτυ» αυτό θα εισαχθεί πλέον στην ευρωζώνη στις αρχές του 2022, δύο χρόνια πριν από το προγραμματισμένο πρόγραμμα. «Ηταν αναγκαίο για τις οικονομίες που αντιμετωπίζουν την υγειονομική κρίση» όπως είπε ο επικεφαλής του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ … Πρόκειται λοιπόν για ενα ταμείο αρωγής, με άφθονο δημόσιο χρήμα, με σκοπό την αποφυγή μεγάλων τραπεζικών πτωχεύσεων .Σε αντίθεση με το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ που αποφασίστηκε το περασμένο καλοκαίρι , η ενισχυση του ESM δεν είναι μια απάντηση στην κρίση που πυροδότησε ο Covid-19 αλλά συνδέεται με την προηγούμενη του 2010, αυτή του χρέους στην ευρωζώνη.
Η γερμανική Frankfurter Allgemeine Zeitung θεωρεί μάλιστα «λίγο ξεπερασμένη την απόφαση του Eurogroup».
Όπως γράφει «μπορεί ο ESM να αποκτά περισσότερες εξουσίες, αλλά το ταμείο, το οποίο έσωσε αρκετές χώρες του ευρώ από την υπερχρέωση κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης του ευρώ, δεν έπαιξε σχεδόν κανένα ρόλο τους τελευταίους μήνες παρά την επιδείνωση της κρίσης της κορώνας». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι μέχρι στιγμής, ουδεμία χώρα της ευρωζώνης-και κυρίως του Νότου- θέλει να χρησιμοποιήσει τα πιστωτικά όρια του ΕSM που συμφωνήθηκαν την άνοιξη την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Ο λόγος; Υπάρχει μια ελκυστική εναλλακτική λύση: το «Ταμείο Ανάκαμψης» στο οποίο οι δικαιούχες χώρες δεν χρειάζεται να επιστρέψουν μεγάλο μέρος των χρημάτων.
Η ισπανική El Pais το λέει πολύ καθαρά: Οι 19 υπουργοί Οικονομικών απέφυγαν για άλλη μία φορά να βάλουν τους καταθέτες πάνω από τις τράπεζες! «Η καλοκαιρία που επικρατεί τις τελευταίες ημέρες στην Ευρώπη, δεν ενθάρρυνε τους υπουργούς Οικονομικών να εγκρίνουν και τους “πυλώνες” που λείπουν, κυρίως να βάλουν ένα τείχος προστασίας για να διασφαλιστούν οι καταθέτες από ενδεχόμενες πτωχεύσεις των τραπεζών». Οι 19 υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης απέφυγαν το σημαντικότερο μέτρο προστασίας των πολιτών:
« Ότι δεν θα είναι θα είναι πλέον ευθύνη της τσέπης των φορολογουμένων ενδεχόμενη πτώχευση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων» τονίζει η ισπανική εφημερίδα. Οι 19 υπουργοί βρέθηκαν ξανά πρόσωπο με πρόσωπο με το ταμείο εγγύησης των καταθέσεων.
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Λουίς ντε Γκίντος προέτρεψε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να προωθήσουν αυτό το χαρτοφυλάκιο, θεωρώντας ότι αποτελεί βασικό κομμάτι και για τη δημιουργία διασυνοριακών τραπεζικών ομίλων.
«Αλλά τα γεράκια ζητούν να περιοριστεί η πιθανή έκθεση των τραπεζών στο κρατικό χρέος της χώρας τους, ενώ η Ισπανία και η Ιταλία ζητούν σε αντάλλαγμα την αμοιβαιοποίηση του χρέους» γράφει η γερμανική εφημερίδα.
Κύμα πτωχεύσεων σε όλη την Ευρώπη και η πρόταση Μίχαλου
Την μονομερή απόφαση του Eurogroup επικρίνει και η γερμανική Tagesschau, καθώς την ίδια ώρα ένα κύμα εταιρικών πτωχεύσεων καταγράφεται στην ίδια την «ατμομηχανή» της Ευρώπης, την Γερμανία: «Οι αριθμοί είναι ανησυχητικοί» γράφει η Tagesschau: «Σύμφωνα με υπολογισμούς του Ινστιτούτου Οικονομικών IW , θα υπάρχουν όλο και περισσότερες “εταιρείες ζόμπι” έως το τέλος του τρέχοντος έτους. Έτσι, οι εταιρείες που είναι στο κόκκινο θα πρέπει πραγματικά να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης».
Στο νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό σύστημα που ζούμε, «οι πτωχεύσεις εταιρειών είναι μια φυσική διαδικασία, αλλά εάν πάρα πολλές εταιρείες σταματήσουν τις πληρωμές τους ταυτόχρονα, αυτό καθίσταται απειλή για τις τράπεζες ,την καρδιά του οικονομικού μας συστήματος. Αν τα πιστωτικά ιδρύματα πρέπει να διαγράψουν πολλά από τα δανεισμένα χρήματα, οι ίδιες οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν προβλήματα – και δεν θα μπορούν πλέον να χορηγήσουν περαιτέρω δάνεια ή να αποτρέψουν την κατάρρευση».
Η Γερμανική Ενωση Αγορών και Εξυπηρέτησης πιστώσεων (BKS) εκτιμά μάλιστα ότι το 2021 θα υπάρξουν 40% περισσότερες πτωχεύσεις, γεγονός που θέτει την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών σε μια «εξαιρετική αγχωτική κατάσταση».
Μελέτη του Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας IWH που δημοσιεύθηκε το καλοκαίρι, προέβλεπε μάλιστα ότι η τρέχουσα κρίση κορώνας θα μπορούσε να σημάνει το τέλος για δεκάδες γερμανικές τράπεζες ,στην καλύτερη περίπτωση. Κατά συνέπεια, σε ένα αισιόδοξο σενάριο, το 6% των τραπεζών στη Γερμανία θα κινδύνευαν από τα κόκκινα δάνεια. Σύμφωνα με το απαισιόδοξο σενάριο; Θα κινδυνεύσουν το 28% των τραπεζών, που αντιστοιχεί σε εκατοντάδες χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. “Είναι κατανοητό ότι το κράτος πρόσφατα φρόντισε για την πραγματική οικονομία, αλλά δεν πρέπει να παραβλέψει τους πιθανούς κινδύνους που κρύβονται στον χρηματοπιστωτικό τομέα”, προειδοποίησε ο Πρόεδρος του IWH , Ρέιντ Γκροπ. « Επειδή μια τραπεζική κρίση θα μπορούσε να προκαλέσει μια δεύτερη μεγάλη ύφεση»…
Ούτε λόγος φυσικά στο Eurogroup για την πραγματική οικονομία που στενάζει υπό το βάρος των πρόσθετων χρεών από την πανδημία στις πλάτες ,ιδιαίτερα των μικρομεσαίων , επιχειρήσεων.
Πολύ σωστά ο πρόεδρος του ΕΒΕΑ, Κωνσταντίνος Μίχαλος μιλώντας στον Αnt 1 είπε ότι απαιτείται «κούρεμα των χρεών του συνόλου των επιχειρήσεων προς το Δημόσιο και τις τράπεζες και όχι η απλή παράταση των υποχρεώσεών τους στο μέλλον, καθώς αυτές όχι μόνο δεν πρόκειται να απομειωθούν, αλλά θα αυξάνονται συνεχώς εν μέσω της μεγάλης ύφεσης που διανύουμε».
Ο κ.Μίχαλος τόνισε την ανάγκη «να παρέμβει η πολιτεία προς τις εμπορικές τράπεζες για ουσιαστική συμμετοχή τους στην προσπάθεια που καταβάλει σύσσωμη η επιχειρηματική κοινότητα για να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Αντ` αυτού έχουν διαπιστώσει την αρνητική στάση των τραπεζών, ακόμη και για την υλοποίηση προγραμμάτων στήριξης των επιχειρήσεων που έχουν προωθηθεί από την ΕΕ και την ελληνική κυβέρνηση».
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι έχουν δίκιο να κραυγάζουν: Με την πανδημία να κρατεί καλά, ο «ζουρλομανδύας» της σκληρής λιτότητας στην Ευρώπη δεν μπορεί να συνεχιστεί και απαιτείται δημοσιονομική χαλάρωση.
Τα ευρωπαικά κονδύλια, τα οποία ως μη επιστρεπτέα ποσά και δάνεια, ξεπερνούν τα 30 δισεκατομμύρια ευρώ, πρέπει να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της πανδημίας στην ελληνική οικονομία.
Ελπίδες από την Λαγκάρντ και την Πορτογαλική προεδρία στην ΕΕ
Δημοσιονομική χαλάρωση απαιτούν οι χώρες του Νότου ιδιαίτερα, που βρίσκονται αντιμέτωπες με αυτήν την αρνητική κατάσταση λόγω της ύφεσης από την πανδημία.
Έναν εφιάλτη ο οποίος παρά την εμφάνιση των εμβολίων, δεν αποκλείεται να κρατήσει ακόμη και μια πενταετία…
Μεγάλη ελπίδα συνιστά η ανάληψη από την Πορτογαλία της ευρωπαϊκής προεδρίας για το πρώτο εξάμηνο του 2021, διαδεχόμενη την Γερμανία και την σφικτή πολιτική της.
Χείρα βοηθείας μπροστά στην δεινή αυτή κατάσταση προσφέρει φυσικά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που αγόρασε σχεδόν τα τρία τέταρτα των χρεών που εξέδωσαν οι κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όπως γράφει η Die Welt. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα παραδεχτεί ποτέ βεβαίως ότι μετέχει σε αυτό την άσκηση, διότι η νομισματική χρηματοδότηση των κρατών μελών από την ΕΚΤ απαγορεύεται από το άρθρο 123 της Συνθήκης της Λισαβόνας.
Αλλά η ΕΚΤ δεν αγοράζει ομόλογα απευθείας από κυβερνήσεις, αλλά μόνο στη δευτερογενή αγορά, από ιδιώτες επενδυτές. Η μεγάλη εικόνα είναι όμως σαφής: «Η ΕΚΤ αποτέλεσε και πάλι τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας από την αρχή της πανδημίας. Ανακοινώνοντας ένα πρόγραμμα αγοράς χρέους ύψους σχεδόν 1,5 τρισεκατομμυρίων ευρώ, το ίδρυμα της Φρανκφούρτης ενήργησε με αποφασιστικό και αναγκαίο τρόπο» τονίζει η γερμανική εφημερίδα.
Εκτιμά μάλιστα ότι στην επόμενη συνεδρίασή της ΕΚΤ στις 10 Δεκεμβρίου, αναμένεται να επεκτείνει περαιτέρω το πρόγραμμα , πιθανώς κατά 500 δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον.
Το «χέρι» της επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ ήταν αυτό που ηρέμησε την καταιγίδα στις χρηματοπιστωτικές αγορές την περασμένη άνοιξη και επέτρεψε στα κράτη μέλη της ΕΕ να μπορούν να δανείζονται με εξαιρετικά χαμηλό κόστος. Είναι συγκλονιστικό όταν βλέπουμε τη Γαλλία να χρηματοδοτείται με αρνητικό επιτόκιο – 0,3% για το δεκαετές ομόλογο, η Γερμανία σε – 0,6% , η Ισπανία ,η Πορτογαλία λίγο πάνω από το 0% και η Ελλάδα και η Ιταλία στο 0,6%.Χωρίς αυτή την πολιτική της ΕΚΤ, δεν θα ήταν ποτέ δυνατό να χρηματοδοτηθούν τα περισσότερα μέτρα έκτακτης ανάγκης.
Γιατί αν περιμέναμε από τις κυβερνήσεις και τις νεοφιλελεύθερες επιλογές τους, μάλλον ο Αρμαγεδώνας θα είχε στείλει την Ευρώπη στα αζήτητα…Όπως λέει σε άρθρο του στη Liberation, ο Μπρουνό Αμόμπλ, καθηγητής Οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Γενεύης αυτό που βλέπουμε συνεχώς είναι «αντιφατικές και συχνά καθυστερημένες εντολές των ευρωπαικών κυβερνήσεων σε κάθε νέο κύμα του κορονοιού. Και αυτό είναι το σύμπτωμα της αδυναμίας του σύγχρονου καπιταλισμού να αντιμετωπίσει περιβαλλοντικές ή υγειονομικές κρίσεις»
Χρεοκόπησαν οι ηγέτες …
Η κρίση του coronavirus εγείρει πολλά ερωτήματα, με πρώτο εκείνο της πρόβλεψης.
Το δεύτερο κύμα του Covid-19, το οποίο φαινόταν πιθανό από την άνοιξη και ήταν ήδη ορατό το καλοκαίρι, φάνηκε να …εκπλήσσει τις περισσότερες κυβερνήσεις τον Οκτώβριο.
Ποια ήταν η αντίδρασή τους; Βιαστική προσφυγή σε ακραία υγειονομικά μέτρα, απουσία μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και εναπόθεση της ελπίδας στα εμβόλια
…Η εμφάνιση καταστροφικών πανδημιών με έντονη θνησιμότητα είναι τα τελευταία 20 χρόνια τουλάχιστον ένα φαινόμενο που επαναλαμβάνεται κάθε τετραετία. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι οι ηγέτες νομιμοποιούνται να δηλώνουν έκπληξη ή να ισχυρίζονται ότι “κανείς δεν θα μπορούσε να το προβλέψει”.
«Αβίαστα έρχεται το επόμενο ερώτημα» λέει ο καθηγητής Αμόμπλ. «Ημασταν έτοιμοι για να αντιμετωπίσουμε την νέα πανδημία; Αν ρίξουμε μια ματιά στον αριθμό των ΜΕΘ των νοσοκομείων, την έλλειψη μασκών και άλλου προστατευτικού εξοπλισμού στο πρώτο κύμα, την τραγική έλλειψη ειδικευμένου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, τον μικρό αριθμό των τεστ , η απάντηση είναι απλή : ΟΧΙ. Απλά ,οι ηγέτες χρεοκόπησαν …» λέει ο Γάλλος καθηγητής.
Ένα παράδειγμα; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα περισσότερα κράτη της ΕΕ υπέγραψαν πρόσφατα ένα τεράστιο συμβόλαιο με την αμερικανική φαρμακευτική εταιρεία Gilead για το αντιικό φάρμακο ευρέως φάσματος Remdesivir, το οποίο υποτίθεται ότι δρα κατά του covid19.
Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λέει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι το φάρμακο είναι αποτελεσματικό.
Οσο για την τιμή; Ηταν 420 φορές μεγαλύτερη το κόστος παραγωγής του φαρμάκου. «Είναι δύσκολο να έχουμε μια σαφή εικόνα για το πόσα χρήματα των φορολογουμένων έχουν πραγματικά δαπανηθεί για το πλέον αμφισβητούμενο από τον ΠΟΥ φάρμακο» γράφει η βελγική EUobserver.
Δεν είναι τυχαίο που οι δημοσκοπήσεις σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν ότι οι πολίτες εκφράζουν έντονη δυσαρέσκεια για τον τρόπο που οι κυβερνήσεις αντιμετώπισαν την πανδημία !
Στη Γαλλία, η δημοτικότητα του προέδρου Μακρόν ολισθαίνει προς μονοψήφια νούμερα, όσο μάλιστα προωθεί αυταρχικούς νόμους, όπως της λεγόμενης «συνολικής ασφάλειας» που απαγορεύει τη βιντεοσκόπηση αστυνομικών εν… δράσει .
Μετά όμως τις διαμαρτυρίες εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών, η κυβέρνηση Μακρόν ανέκρουσεν πρύμναν και ανακοίνωσε ότι θα τροποποιήσει τον αυταρχικό νόμο, αλλά η προσφυγή σε αυταρχικά μέτρα είναι όπως φαίνεται επιλογή του Γάλλου προέδρου ενόψει και της αναμέτρησης με την Μαρίν Λε Πεν στις προεδρικές εκλογές του 2022 στη Γαλλία.
Δύσκολα είναι τα πράγματα και για τον κυβερνητικό συνασπισμό της καγκελαρίου Μέρκελ στη Γερμανία , που βλέποντας την πανδημία να ξεφεύγει αποφάσισε να επιβάλει ακόμη πιο αυστηρούς περιορισμούς από την 1η Δεκεμβρίου.
«Ο κορονοϊός κυβερνά τη Γερμανία» γράφει η Frankfurter Rundschau καθώς η χώρα έσπασε χθες το ημερήσιο αρνητικό ρεκόρ με 487 νεκρούς από την πανδημία, όπως ανακοίνωσε το Ινστιτούτο Robert Koch . O πρόεδρος της Γερμανικής Ένωσης Νοσοκομείων Γκέραλντ Γκας δήλωσε στην ” Passauer Neue Presse ότι «αυτή τη στιγμή υπάρχουν σχεδόν 40% περισσότεροι ασθενείς σε μονάδες εντατικής θεραπείας σε όλη τη Γερμανία από ό, τι την περασμένη άνοιξη»…
