Μάτι: Η ακτινογραφία μίας απόφασης που προσπέρασε το γράμμα του νόμου

Δεν ξέρω εάν έγινε κατανοητό αυτό που συνέβη χθες, με την ανακοίνωση της απόφασης για τη φονική φωτιά στο Μάτι. 

Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού κράτους που ο πρώην αρχηγός της Πυροσβεστικής οδηγείται στη φυλακή, μαζί με δύο ακόμα επιτελικά στελέχη του Σώματος. Είναι επίσης πρωτοφανές να φυλακίζεται το πιο υψηλόβαθμο πολιτικό στέλεχος, αρμόδιο για την πολιτική προστασία (αυτός ήταν τότε ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, μέχρι να αναβαθμιστεί το εν λόγω πόστο σε υπουργείο).

Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο, αφού τα εγκλήματα για τα οποία καταδικάστηκαν οι κατηγορούμενοι είναι σε βαθμό πλημμελήματος; (Μεταξύ αυτών, οι τέσσερις ένοχοι που οδηγούνται στη φυλακή - Σωτήρης Τερζούδης, Βασίλης Ματθαιόπουλος, Ιωάννης Φωστιέρης, Γιάννης Καπάκης).

Γιατί μπήκαν οι «4» στη φυλακή

Κατά κανόνα, στα αδικήματα αυτά τα δικαστήρια δίνουν αναστολή. Ο νόμος λέει ότι η αναστολή στα πλημμελήματα είναι υποχρεωτική, εκτός εάν συντρέχουν ιδιαίτερες περιστάσεις, οπότε το δικαστήριο πρέπει να επικαλεστεί ειδική αιτιολογία, που να εξηγεί γιατί δεν χορηγείται αναστολή.

Στην προκειμένη περίπτωση, η Πρόεδρος του δικαστηρίου ανακοίνωσε πως οι 4 κατηγορούμενοι οδηγούνται στη φυλακή, διότι κρίνεται πως είναι πιθανό εάν αφεθούν ελεύθεροι, να τελέσουν νέα εγκλήματα. Παρέπεμψε, δε, σε περισσότερες λεπτομέρειες όταν δημοσιευθεί το σκεπτικό της απόφασης.

Είναι ο πρώην αρχηγός της Πυροσβεστικής και οι λοιποί αξιωματούχοι ύποπτοι τέλεσης νέων αδικημάτων; Η κοινή λογική λέει όχι, με δεδομένο ότι δεν πρόκειται για εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου. Οι ανθρωποκτονίες από αμέλεια για τις οποίες καταδικάστηκαν, τελέστηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.

Ωστόσο, πρέπει να θυμηθούμε ότι για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, είναι υπαρκτή η νομική άποψη πως οι κατηγορίες θα έπρεπε να είναι σε βαθμό κακουργήματος. Δεν είναι μόνο οι συγγενείς των θυμάτων που το ζητούν, αλλά το πιστεύουν και πολλοί δικαστικοί λειτουργοί που ενεπλάκησαν σε προηγούμενα στάδια της υπόθεσης.

Μεταξύ αυτών και ο ανακριτής της υπόθεσης, Αθ. Μαρνέρης, που είχε στείλει τρεις φορές τη δικογραφία στην Εισαγγελία ζητώντας να ασκηθεί δίωξη σε βαθμό κακουργήματος, για το αδίκημα της θανατηφόρας έκθεσης. Αίτημα που απερρίφθη και τις τρεις φορές.

Την ίδια άποψη είχαν και οι δικαστές του συμβουλίου πλημμελειοδικών, που είχαν καταθέσει το ίδιο αίτημα προς την Εισαγγελία, η οποία το απέρριψε ξανά.

Γιατί απορρίφθηκε το αίτημα για δίωξη σε βαθμό κακουργήματος

Ο λόγος της απόρριψης του κακουργήματος είναι ότι κατά την πάγια τακτική των δικαστηρίων, για να υπάρξει καταδίκη για κακούργημα θα πρέπει να αποδειχθεί δόλος, ο οποίος δεν υφίσταται σε περίπτωση φυσικών καταστροφών - ποιο στέλεχος της Πυροσβεστικής θα ήθελε να πεθάνουν οι πολίτες;

Ωστόσο, ο ανακριτής και οι υπόλοιποι δικαστές που είχαν τη θέση περί κακουργήματος, υποστήριζαν την άποψη ότι η πυρκαγιά στο Μάτι δεν είναι σαν καμία άλλη φυσική καταστροφή στη χώρα. Όχι τόσο για τον τεράστιο αριθμό θυμάτων, όσο για το γεγονός ότι οι ιθύνοντες δεν έκαναν απολύτως τίποτα για να σώσουν τους πολίτες, παρόλο που γνώριζαν την ύπαρξη της φωτιάς και τον κίνδυνο που επερχόταν για τους ανυποψίαστους κατοίκους και επισκέπτες της περιοχής.

Κάπως έτσι, φτάσαμε σε αυτή την εξισορροπιστική απόφαση, που θα μπορούσε κάποιος να τη χαρακτηρίσει πραιτοριανή, με τη Δικαιοσύνη να στέλνει τελικά το μήνυμα πως οι κατηγορίες παραμένουν πλημμεληματικές για περιπτώσεις εγκληματικής αδράνειας των υπευθύνων, μπορείς όμως και με αυτές να πας στη φυλακή. Έστω και αν εκφεύγει του στενού γράμματος του νόμου.

Με την επιφύλαξη της δημοσίευσης του σκεπτικού, φαίνεται πως το δικαστήριο κάνει μια... διασταλτική ερμηνεία του νόμου όσον αφορά την μη χορήγηση αναστολής στο συγκεκριμένο πλημμέλημα, έρχεται όμως να ικανοποιήσει τις ιδιάζουσες συνθήκες της εθνικής αυτής τραγωδίας και της στάσης που επέδειξαν οι εν λόγω αρμόδιοι, τόσο κατά τη διάρκεια της (μη) επιχείρησης να βοηθήσουν τους πολίτες, όσο και αμέσως μετά την εκατόμβη νεκρών.

Όταν αποκτά αξία το πνεύμα του νόμου

Όσο ανακοινωνόταν η απόφαση, οι σκέψεις αυτές τριβέλιζαν το μυαλό μου. Ένιωθα ότι για ακόμη μια φορά, η Δικαιοσύνη έχει προσπεράσει αρκετά το γράμμα του νόμου.

Εκείνη τη στιγμή, είδα τους δεκάδες επιζώντες από το Μάτι δακρυσμένους. Τους έχω δει στα δικαστήρια υπομονετικά, εδώ και επτά χρόνια. Πολλούς τους έχω γνωρίσει, πολλούς όχι. Μίλησα τότε με μία από αυτές, που είχε πλαντάξει στο κλάμα, προσπαθώντας να την ηρεμήσω. Δεν είχε τύχει να τη γνωρίσω, ούτε πρόλαβα μέσα στο χαμό να ρωτήσω το όνομά της.

«Το παιδί μου κάηκε ζωντανό. Έχασα τα πάντα. Άκουγα στα ηχητικά αυτό τον κύριο (σ.σ. το Βασίλη Ματθαιόπουλο) να ζητά από τον πραγματογνώμονα να θάψει τα στοιχεία... Και δεν είχαν πάθει ποτέ τίποτα. Δεν το πίστευα παιδί μου, ότι θα τους δω μια μέρα με τις χειροπέδες...».

Κάπου εκεί, ένιωσα την αξία που έχει το πνεύμα του νόμου.