Η «σκοτεινή» Λαπωνία: Το παραμυθένιο σπίτι του Άγιου Βασίλη γίνεται εφιάλτης για τη φύση

Η Λαπωνία, γνωστή ως το «σπίτι» του Άγιου Βασίλη και του μαγικού Βόρειου Σέλας, έχει μετατραπεί σε έναν από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Ευρώπης. Παρά τη μαγεία που εξακολουθεί να γοητεύει μικρούς και μεγάλους, η περιοχή σήμερα βιώνει τις επιπτώσεις της έντονης τουριστικής ανάπτυξης: η εκμετάλλευση δασικών εκτάσεων αφήνει βαθύ αποτύπωμα στο φυσικό περιβάλλον, απειλώντας τόσο τα οικοσυστήματα όσο και την πολιτιστική κληρονομιά των αυτόχθονων Σαάμι. Ενδεικτικό της κατάστασης; Πέρυσι, περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι επισκέφτηκαν την περιοχή, με τον αριθμό να είναι αυξημένος κατά 160% σε σύγκριση με 30 χρόνια πριν.

Ανάλυση δείχνει ότι γύρω από τα τουριστικά κέντρα της φινλανδικής Λαπωνίας, καταπράσινες εκτάσεις ισοδύναμες σε μέγεθος με το Hyde Park του Λονδίνου αναπτύχθηκαν για τουριστικούς σκοπούς κατά την πενταετία έως το 2023. Τα κομμάτια αυτά περιλαμβάνουν εξοχικές κατοικίες, χιονοδρομικές πίστες και μια εμπειρία εικονικής πραγματικότητας που δίνει στους τουρίστες την ευκαιρία να δουν το βόρειο σέλας, με άλλο τρόπο.

Η έκταση της ανάπτυξης αποκαλύφθηκε στο πλαίσιο του ευρύτερου διασυνοριακού προγράμματος Green to Grey – με τη συμμετοχή των Guardian, Arena for Journalism in Europe, Le Monde, της φινλανδικής δημοσιογραφικής πλατφόρμας Long Play και οκτώ άλλων μέσων ενημέρωσης σε 11 χώρες της Ευρώπης.

Ενώ ορισμένες επεκτάσεις είναι μεγαλύτερης κλίμακας, πολλές είναι μικρότερης κλίμακας αναπτύξεις που αποτελούνται από μία ή δύο εξοχικές κατοικίες. Όλες όμως αφήνουν το σημάδι τους στα παρθένα τοπία της περιοχής.

Ο Guardian εκτιμά ότι το 15% των κατασκευών στη Λαπωνία σχετίζονται με τον τουρισμό, ποσοστό που αυξάνεται σε περίπου το ήμισυ στα κύρια τουριστικά κέντρα.

Από το παραμύθι στον τουρισμό

Η Λαπωνία, η μεγαλύτερη και βορειότερη περιοχή της Φινλανδίας, έγινε γνωστή ως η πατρίδα του Άγιου Βασίλη τη δεκαετία του 1920, και τη δεκαετία του 1990 η μικρή πρωτεύουσά της, το Ροβανιέμι (65.000 κάτοικοι), ανακηρύχθηκε πόλη του Άγιου Βασίλη. Κατά τη διάρκεια του έτους, και ιδιαίτερα τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο, δέχεται πολλές φορές αυτόν τον αριθμό τουριστών.

Στο Ροβανιέμι, έχουν χτιστεί εξοχικές κατοικίες για τουρίστες σε χώρους πρασίνου που κάποτε ήταν πάρκα ή δάση. Άλλες κατασκευές περιλαμβάνουν ένα υδάτινο πάρκο, ένα ταξιδιωτικό γραφείο, ένα πάρκο ταράνδων, μια εγκατάσταση για χάσκι και μια επέκταση του υπάρχοντος χωριού του Άγιου Βασίλη.

Έξω από την πόλη, στα δημοφιλή χιονοδρομικά κέντρα Levi, Ylläs και Saariselkä, η επέκταση του τουρισμού έχει καταλάβει τουλάχιστον 430.000 τετραγωνικά μέτρα φυσικού τοπίου από το 2018. Πιο βόρεια, το Utsjoki Arctic Resort χτίστηκε σε μια περιοχή που έχει χαρακτηριστεί ως εθνικής σημασίας.

Την περασμένη άνοιξη, ο δήμος του Ινάρι ενέκρινε 227 οικόπεδα για εξοχικές κατοικίες κατά μήκος της όχθης της λίμνης Ινάρι στη Λαπωνία, σε μια από τις πιο απομακρυσμένες γωνιές της Ευρώπης. Τα οικόπεδα αυτά βρίσκονται σε παλιά δάση όπου οι αυτόχθονες κοινότητες Σάμι ασκούν την εκτροφή ταράνδων εδώ και γενιές.

«Αυτό που έχει προγραμματιστεί είναι εντελώς παράλογο. Σχεδόν όλοι οι κτηνοτρόφοι ταράνδων ανησυχούν για αυτό το θέμα», δήλωσε η Elle Arttijeff, μια κτηνοτρόφος ταράνδων Σάμι, εκφράζοντας τη λύπη της για την ανατροπή μιας 20ετούς συμφωνίας μεταξύ των τοπικών αρχών και των κτηνοτρόφων για την προστασία των βοσκοτόπων στην περιοχή. «Είναι τρομερά αγχωτικό και λυπηρό».

Το περιβαλλοντικό κόστος

Ένας εκπρόσωπος του περιφερειακού συμβουλίου της Λαπωνίας – ο οποίος σημείωσε ότι μια νέα στρατηγική για τον τουρισμό για το 2026 θα λάβει υπόψη την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα – δήλωσε στην εφημερίδα Guardian ότι ο τουριστικός κλάδος στη Λαπωνία στοχεύει στην «ανάπτυξη τουριστικών κέντρων σε ένα κρίσιμο μέγεθος, όπου οι συνθήκες για ανάπτυξη θα είναι τόσο καλές που θα προσελκύσουν περισσότερες επιχειρήσεις και ζωντάνια στην περιοχή».

Ωστόσο, αναγνώρισαν ότι η ανάπτυξη του τουρισμού αντανακλάται «στις τιμές των κατοικιών σε δημοτικό επίπεδο και αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους υπάρχει σοβαρή έλλειψη κατοικιών σε πολλές περιοχές της Λαπωνίας».

Περιβαλλοντολόγοι και πολιτιστικοί ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού σε ένα ευαίσθητο οικοσύστημα προκαλεί ανεπανόρθωτες οικολογικές καταστροφές, συμβάλλει στην απώλεια της βιοποικιλότητας και απειλεί τη μοναδική πολιτιστική κληρονομιά των Σάμι, ορισμένοι από τους οποίους εξακολουθούν να ασχολούνται με την ημι-νομαδική εκτροφή ταράνδων σε ολόκληρη την περιοχή, η οποία εκτείνεται σε μεγάλα τμήματα της βόρειας Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας και της χερσονήσου Κόλα στη Ρωσία.

Ο Guardian, σε συνεργασία με δημοσιογράφους από τη Φινλανδία και τη Γαλλία, έλεγξε εκατοντάδες έργα ανάπτυξης σε ακτίνα 10 χλμ. από το Ροβανιέμι και πέντε άλλα τουριστικά κέντρα, καταγράφοντας απώλεια φυσικού περιβάλλοντος που υπερβαίνει τα 2,7 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα, τα μισά από τα οποία αποδίδονται στον τουριστικό τομέα.

Σε μια περιοχή τόσο μεγάλη όσο η Λαπωνία, που καλύπτει το μισό της Φινλανδίας, αυτή η σταδιακή καταστροφή του τοπίου από τον τουρισμό – που ισοδυναμεί με 180 γήπεδα ποδοσφαίρου – μπορεί να φαίνεται ασήμαντη, αλλά δεν είναι.