Πώς οι διατροφικές μας συνήθειες συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο του θερμοκηπίου

Η κλιματική αλλαγή μαστίζει ολόκληρο τον πλανήτη και ταλαιπωρεί το περιβάλλον, τους ανθρώπους και τα ζώα. Όσο περνά ο καιρός, η κατάσταση επιδεινώνεται με τις επιπτώσεις να γίνονται ολοένα και πιο σοβαρές.

Και οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι χωρίς σημαντικές αλλαγές σε ό,τι τρώμε, οι κλιματικοί στόχοι δεν θα επιτευχθούν. Παράλληλα, περίπου 15 εκατομμύρια θάνατοι θα μπορούσαν να αποφευχθούν κάθε χρόνο, ενώ οι γεωργικές εκπομπές αερίων, που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 15% εάν οι άνθρωποι παγκοσμίως στραφούν σε πιο υγιεινές -κυρίως φυτικές- δίαιτες, σύμφωνα με την Επιτροπή EAT-Lancet.

Στην τελευταία έκθεση που δημοσιεύτηκε, επιστήμονες από όλο τον κόσμο κλήθηκαν να εξετάσουν τα δεδομένα σχετικά με τον ρόλο των τροφίμων στην υγεία, την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα και τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των ανθρώπων.

Το συμπέρασμά τους σαφές: Χωρίς ουσιαστικές αλλαγές στο διατροφικό σύστημα, οι χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι αναπόφευκτες, ακόμη και αν οι άνθρωποι μεταβούν με επιτυχία σε πιο «καθαρή» ενέργεια.

«Αν δεν απομακρυνθούμε από τη μη βιώσιμη διατροφική πορεία που ακολουθούμε σήμερα, θα αποτύχουμε στην ατζέντα για το κλίμα. Θα αποτύχουμε στην ατζέντα για τη βιοποικιλότητα. Θα αποτύχουμε στην επισιτιστική ασφάλεια. Θα αποτύχουμε σε τόσες πολλές οδούς», δήλωσε ο εκ των συγγραφέων της μελέτης, Johan Rockström, επικεφαλής του Ινστιτούτου Έρευνας για τις Κλιματικές Επιπτώσεις του Πότσνταμ.

Η πρώτη έκθεση της επιτροπής -το 2019- θεωρήθηκε ως μια «πραγματικά μνημειώδης μελέτη-ορόσημο» για την προθυμία της να λάβει σοβαρά υπ' όψιν τη μεταρρύθμιση του συστήματος τροφίμων, λαμβάνοντας παράλληλα υπ' όψιν την ανθρώπινη και περιβαλλοντική υγεία, δήλωσε ο Adam Shriver, διευθυντής ευεξίας και διατροφής στο Ινστιτούτο Harkin.

Πώς η διατροφή μπορεί να αποτρέψει 15.000.000 θανάτους ετησίως

Η πρώτη έκθεση του EAT-Lancet πρότεινε μια «διατροφή για την πλανητική υγεία» με επίκεντρο τα δημητριακά, τα φρούτα, τα λαχανικά, τους ξηρούς καρπούς και τα όσπρια. Η έκθεση υποστηρίζει ότι -για να βελτιώσουν την υγεία τους, μειώνοντας παράλληλα την υπερθέρμανση του πλανήτη- είναι καλή ιδέα οι άνθρωποι να τρώνε μία μερίδα ζωικής πρωτεΐνης και γαλακτοκομικών προϊόντων την ημέρα, περιορίζοντας παράλληλα το κόκκινο κρέας σε περίπου μία φορά την εβδομάδα.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους ανθρώπους στις ανεπτυγμένες χώρες που συμβάλλουν δυσανάλογα στην κλιματική αλλαγή και έχουν περισσότερες επιλογές σχετικά με τα τρόφιμα που καταναλώνουν.

Οι διατροφικές συστάσεις βασίστηκαν σε δεδομένα σχετικά με τους κινδύνους ασθενειών που μπορούν να προληφθούν, όπως ο διαβήτης τύπου 2 και οι καρδιαγγειακές παθήσεις, και όχι σε περιβαλλοντικά κριτήρια. Η ανθρώπινη και η πλανητική υγεία τυχαίνει να είναι σε ευθυγράμμιση, ανέφεραν οι ερευνητές.

Ο Rockström είπε ότι μπορεί να φαίνεται «βαρετό» για μια ανάλυση να καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα έξι χρόνια αργότερα, αλλά το βρίσκει καθησυχαστικό επειδή η επιστήμη των τροφίμων είναι ένας ταχέως εξελισσόμενος τομέας με πολλές μεγάλες μελέτες και βελτίωση των αναλυτικών στοιχείων.

Το φαγητό είναι μια από τις πιο βαθιά προσωπικές επιλογές που μπορεί να κάνει ένα άτομο και «η συνιστώσα της υγείας αγγίζει την καρδιά όλων», δήλωσε ο Rockström. Ενώ η αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων είναι περίπλοκη, αυτό που μπορούν να κάνουν τα άτομα είναι σχετικά απλό, όπως η μείωση της κατανάλωσης κρέατος χωρίς να την εξαλείψουν εντελώς.

«Οι άνθρωποι συνδέουν αυτό που τρώνε με την ταυτότητά τους» και οι αυστηρές δίαιτες μπορούν να τρομάξουν τους ανθρώπους, αλλά ακόμη και οι μικρές αλλαγές βοηθούν, δήλωσε η Emily Cassidy, ερευνήτρια στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό κλιματικής επιστήμης Project Drawdown, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Οι διατροφικές επιλογές και το μέλλον του πλανήτη

Στην έρευνα που παρουσιάζει το Euronews, οι ερευνητές εξέτασαν πέρα ​​από την κλιματική αλλαγή και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, σε παράγοντες όπως η βιοποικιλότητα, η χρήση γης, η ποιότητα του νερού και η γεωργική ρύπανση. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα συστήματα τροφίμων είναι ο μεγαλύτερος «ένοχος» που ωθεί τη Γη στα όρια για έναν βιώσιμο πλανήτη.

Η έκθεση είναι «πολύ περιεκτική» ως προς το πεδίο εφαρμογής της, δήλωσε η Kathleen Merrigan, καθηγήτρια συστημάτων τροφίμων στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, η οποία επίσης δεν συμμετείχε στην έρευνα. Προχωρά αρκετά βαθιά ώστε να δείξει πώς οι γεωργικές και εργασιακές πρακτικές, οι καταναλωτικές συνήθειες και άλλες πτυχές της παραγωγής τροφίμων είναι αλληλένδετες -και πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν, όπως είπε.

«Είναι σαν να έχουμε αυτή τη σταδιακή αφύπνιση σχετικά με τον ρόλο της τροφής» στις συζητήσεις για την πλανητική ύπαρξη, σχολίασε η Merrigan.

Η αλλαγή της παγκόσμιας διατροφής από μόνη της θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση κατά 15% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία, επειδή η παραγωγή κρέατος -ιδιαίτερα του κόκκινου κρέατος- απαιτεί την απελευθέρωση πολλών αερίων που προκαλούν την κλιματική αλλαγή, κατέληξαν οι ερευνητές. Η αυξημένη παραγωγικότητα των καλλιεργειών, η μείωση της σπατάλης τροφίμων και άλλες βελτιώσεις θα μπορούσαν να αυξήσουν το ποσοστό αυτό στο 20%, αναφέρει η έκθεση.

Η Emily Cassidy δήλωσε ότι εάν οι πληθυσμοί των χωρών υψηλού και μεσαίου εισοδήματος περιορίσουν την κατανάλωση βοδινού και αρνιού σε περίπου μία μερίδα την εβδομάδα -όπως συνιστάται στην τελευταία έκθεση EAT-Lancet- θα μπορούσαν να μειώσουν εκπομπές ίσες με το ετήσιο σύνολο εκπομπών της Ρωσίας.

Δικαιοσύνη σε έναν κόσμο ανισοτήτων

Στο μεταξύ, η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού στερείται επαρκούς τροφής, υγιούς περιβάλλοντος ή αξιοπρεπούς εργασίας στο σύστημα τροφίμων. Οι εθνοτικές μειονότητες, οι αυτόχθονες πληθυσμοί, οι γυναίκες και τα παιδιά και οι άνθρωποι σε ζώνες συγκρούσεων αντιμετωπίζουν συγκεκριμένους κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματά τους και την πρόσβασή τους σε τρόφιμα.

Με τις συνομιλίες των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα να είναι προ των πυλών τον Νοέμβριο, ο Rockström και άλλοι ερευνητές ελπίζουν ότι οι ηγέτες σε χώρες σε όλο τον κόσμο θα ενσωματώσουν επιστημονικές απόψεις για το σύστημα τροφίμων στις εθνικές τους πολιτικές.

Το να κάνουμε το αντίθετο «μας οδηγεί σε μια κατεύθυνση που μας κάνει όλο και πιο εύθραυστους, τόσο από άποψη εφοδιασμού με τρόφιμα, αλλά και από άποψη υγείας και από άποψη σταθερότητας του περιβάλλοντός μας», είπε ο Rockström. «Και αυτή είναι μια συνταγή για να γίνουν οι κοινωνίες όλο και πιο αδύναμες».