Σε αυτή τη χώρα μπορείς να χαρείς τη φύση ακόμα και σε ξένη ιδιοκτησία - Τι είναι το «δικαίωμα όλων»

Αν σας έλεγαν ότι μπορείτε να μπείτε ελεύθερα σε ένα ιδιωτικό οικόπεδο για να κάνετε πικνίκ ή να μαζέψετε λουλούδια, με την υποχρέωση απλώς να σεβαστείτε το περιβάλλον χωρίς καμία νομική συνέπεια, θα το πιστεύατε; Στην Ελλάδα είναι λίγο δύσκολο, όμως υπάρχει μία χώρα που αυτό μπορεί να συμβεί.

Στη Φινλανδία το δικαίωμα αυτό είναι κατοχυρωμένο και λέγεται «Jokaisenoikeudet», ένας όρος που στα ελληνικά μπορεί να μεταφραστεί ως «δικαίωμα όλων» («everyman’s right» στα αγγλικά). Λέγεται αλλιώς και «freedom to roam» («ελευθερία περιπλάνησης»), ένα δικαίωμα που συναντά κανείς και σε άλλες χώρες. Στη Φινλανδία ωστόσο έχει μια πολύ ισχυρή παράδοση.

Πρόκειται για το δικαίωμα όλων των ανθρώπων που βρίσκονται στην επικράτεια της χώρας να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στη φύση, ανεξαρτήτως της ιδιοκτησίας της γης, εφόσον δεν προκαλούν ζημιά ή ενόχληση και δεν αφήνουν πίσω τους ίχνη.

Ενδεικτικά, το Jokaisenoikeudet επιτρέπει:

• Πεζοπορία, τρέξιμο, σκι, ποδηλασία και παραμονή στη φύση (π.χ. σε δάση, λίμνες, βουνά).
• Συλλογή μανιταριών, μούρων και αγριόχορτων.
• Ελεύθερο κάμπινγκ, για λίγες ημέρες, σε μη καλλιεργημένες περιοχές.
• Κολύμπι, βαρκάδα και ψάρεμα με καλάμι (χωρίς να χρειάζεται άδεια).
• Διέλευση μέσα από ιδιωτική γη, εφόσον δεν προκαλείται ζημιά.

Τι δεν επιτρέπεται:

• Καταστροφή της φύσης ή φύτευσης.
• Είσοδος σε αυλές και σε οικόπεδα κοντά σε σπίτια.
• Κυνήγι χωρίς άδεια.
• Άναμμα φωτιάς χωρίς άδεια του ιδιοκτήτη (εκτός αν επιτρέπεται ρητά).
• Παρενόχληση ζώων ή φθορά στο περιβάλλον.

Πώς κατοχυρώνεται νομικά

Το Jokaisenoikeudet δεν αποτυπώνεται σε έναν συγκεκριμένο νόμο στη Φινλανδία, κατοχυρώνεται όμως -και νομικά – μέσα από ένα σύνολο ξεχωριστών θεσμικών παραγόντων. Βασίζεται:

• Στο εθιμικό δίκαιο (customary law).
• Σε σχετικές ρυθμίσεις του Ποινικού Κώδικα, του Νόμου περί Φύσης (Nature Conservation Act), του Δασικού Νόμου, και του Νόμου για τα Εθνικά Πάρκα.
• Στη γενική αρχή του σεβασμού της ιδιοκτησίας αλλά και του συλλογικού δικαιώματος στη φύση.

Σε ποιες άλλες χώρες το συναντάμε και τι ισχύει στην Ελλάδα

Το «δικαίωμα όλων», εκτός από τη Φινλανδία, κατοχυρώνεται με παρόμοιο τρόπο και στις άλλες σκανδιναβικές χώρες, στη Σουηδία και τη Νορβηγία, ενώ με περισσότερους περιορισμούς, αναγνωρίζεται και στην Ισλανδία.

Κατοχυρωμένο είναι επίσης και στη Σκωτία, ενώ παρόμοια, πιο περιοριστικά δικαιώματα υπάρχουν στην Ελβετία, τη Γερμανία, την Αυστρία, τη Λετονία και τη Λιθουανία.

Μακριά από οποιαδήποτε καθολικό δικαίωμα πρόσβασης στη φύση, όταν αυτό συγκρούεται με την ιδιωτική ιδιοκτησία, είναι οι μεσογειακές χώρες και η Ελλάδα δεν διαφοροποιείται ιδιαίτερα από αυτό.

Στην Ελλάδα η ατομική ιδιοκτησία τίθεται σε προτεραιότητα και η πρόσβαση στη φύση ρυθμίζεται από επιμέρους νόμους, περιορισμούς και άδειες.