Κλιματικό άγχος: Η αγχώδης διαταραχή που οδηγεί σε κατάθλιψη – Πώς μπορείτε να το αντιμετωπίσετε

Η απειλή μιας καταστροφικής πυρκαγιάς το καλοκαίρι που οι καύσωνες «στεγνώνουν» τη γη. Οι βροχές του φθινοπώρου που μπορεί να «πνίξουν» μια περιοχή, αλλά και τα χιόνια που είναι πιθανό να καταστήσουν ανήμπορούς χιλιάδες πολίτες, αποκλεισμένους στα σπίτια τους. Κάποτε οι εποχές έφερναν με τον ερχομό τους χρώματα κι αρώματα, τώρα πια γεννούν αγωνίες και φόβους. Το κλιματικό ή οικολογικό άγχος, όπως ονομάζεται το άγχος για το μέλλον του πλανήτη, παγιδεύει εκατομμύρια ανθρώπους ανά την υφήλιο, αφού οι πληγές που τη σημαδεύουν με τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι πολλές φορές δύσκολο να επουλωθούν. Η κυρία Βασιλένα Σταυροπούλου, ψυχολόγος – συστημική ψυχοθεραπεύτρια, μας εξηγεί αρχικά τι ακριβώς είναι το κλιματικό άγχος και που μπορεί να μας οδηγήσει…

«Τι είναι στην ουσία το κλιματικό άγχος; Είναι μια ψυχική κατάσταση, όπου οι άνθρωποι πλήττονται από αυξημένο άγχος και φόβο για το μέλλον και αφορά κατά βάση τις καιρικές συνθήκες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως τα έχουμε παρατηρήσει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, με καταστροφικά αποτελέσματα φυσικά και σε επίπεδο απώλειας. Για παράδειγμα… παρατεταμένοι καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες και πολύ πρόσφατα μια μελέτη έδειξε και άγχος και για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι αρχικά συντελεί σε ένα γενικό κλίμα ανασφάλειας που κατακλύζει τους πολίτες της χώρας μας, ωστόσο βλέπουμε ότι επηρεάζει κατά βάση, πιο άμεσα δηλαδή σε ψυχικό επίπεδο, επαγγελματίες που ασχολούνται με τον τουρισμό αλλά και τη γεωργία. Γιατί η Ελλάδα εξαρτάται από τον τουρισμό και τους αγρότες. Τομείς που επηρεάζονται άμεσα από την κλιματική αλλαγή.»

Πρόκειται ουσιαστικά, μας λέει η κυρία Σταυροπούλου για μια ψυχική διαταραχή. Μια διαταραχή όμως που δεν πλήττει ένα άτομο, το οποίο μπορεί να έχει ένα ψυχικό υπόβαθρό, αλλά «σημαδεύει» μια ολόκληρη κοινωνία. Παρατηρούμε, συμπληρώνει, μια κοινωνική κατάσταση η οποία θέτει τους ανθρώπους συλλογικά σε μια βαθιά ψυχική διαταραχή, ακριβώς γιατί βλέπουν ότι πολλοί τομείς της ζωής τους πλήττονται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι κακοκαιρίες Daniel και Elias, αλλά και το κύμα ψύχους «Μήδεια» που το 2021 «παρέλυσε» την Αττική.…

«Υπάρχει ο φόβος για την απώλεια της ανθρώπινης ζωής, όπως το είδαμε να συμβαίνει σε πυρκαγιές όπως στο Μάτι ή στις πλημμύρες που έγιναν στη Μάνδρα. Αφενός λοιπόν είναι η ανασφάλεια, γιατί από τη μια στιγμή στην άλλη μπορεί πραγματικά να χαθεί η ανθρώπινη περιουσία, οι κόποι ετών κι από την άλλη είναι ο φόβος για την ίδια την ύπαρξη, για την ανθρώπινη ζωή, που τελικά είναι αυτό που εμείς ονομάζουμε -οι ειδικοί ψυχικής υγείας- συλλογικό τραύμα. Που σημαίνει ότι έχουμε διαταραχές σε συλλογικό επίπεδο. Πρόκειται για μια ανασφάλεια που είναι πολύ πιο ολιστική από αυτό που ένας άνθρωπος θα βίωνε ατομικά. Και ξέρετε, η ανασφάλεια έχει να κάνει και με την έλλειψη ελπίδας. Δεν υπάρχει αυτή η ελπίδα πως μπορώ να ανακάμψω. Ότι και να πέσω, μπορώ να σηκωθώ.»

Αϋπνία και ψυχολογικές μεταπτώσεις στα συμπτώματα που κυρίως πλήττουν τους νέους

Σύμφωνα με την τελευταία σχετική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 2023, διαπιστώθηκε πως το 77% των Ευρωπαίων πολιτών φοβούνται για το μέλλον του πλανήτη. Ένα συντριπτικό ποσοστό που βιώνει ένα μη διαχειρίσιμο άγχος και το οποίο φαίνεται να επηρεάζει περισσότερο τους νέους πολίτες. Μαθητές, που αγωνιούν για τα προβλήματα που θα κληρονομήσουν από τους προγόνους τους και που παλεύουν με ψυχολογικές μεταπτώσεις, χρόνιο στρες, αϋπνία και αδυναμία ως προς τη λήψη αποφάσεων. Δεν είναι τυχαία άλλωστε, μας λέει η κυρία Σταυροπούλου ότι στη χώρα μας παρατηρείται ραγδαία αύξηση στη χρήση αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων…

«Η αγχώδης διαταραχή, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε κατάθλιψη. Αν λοιπόν έχουμε ένα χρόνιο στρες, έχουμε μία χρόνια αγχώδη διαταραχή. Καμιά φορά ξέρετε λέμε στους ανθρώπους, τους προτρέπουμε, να δουλέψουν το άγχος τους. Όμως όταν κάτι είναι τελεσίδικο και αφορά πολύ σοβαρούς τομείς της ζωής του ανθρώπου, δεν είναι δηλαδή κάτι που γεννά ο εγκέφαλος του ανθρώπου -για παράδειγμα η καταστροφολογία, οι αρνητικές σχέσεις- είναι κάτι πραγματικό. Συνεπώς το πραγματικό, κατά βάση γίνεται χρόνιο.

Γιατί κι εμείς ως ειδικοί ψυχικής υγείας δεν μπορούμε να πατάξουμε την πραγματικότητα, να πατάξουμε μια γενική ανασφάλεια. Δεν μπορούμε να πείσουμε έναν άνθρωπο ότι αυτό που βιώνει είναι μη πραγματικό και θα πρέπει να βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο κι όχι μισοάδειο. Άρα λοιπόν αυτό, δεδομένου ότι μάλλον εκ προοιμίου θα γίνει χρόνιο, οδηγεί σε κατάθλιψη. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η ραγδαία αύξηση αντικαταθλιπτικών στη χώρα μας. Γιατί οι άνθρωποι κάπως πρέπει να αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα.»

Πώς αντιμετωπίζεται το οικολογικό άγχος

Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το μυστικό για να βγει κάποιος νικητής σε αυτή τη μάχη, που ως έπαθλο έχει την ψυχική του υγεία, είναι να αποτελέσει μέρος της λύσης. Συγκεκριμένα, υπάρχουν βήματα που μπορεί ν’ ακολουθήσει κανείς:

• Αναλάβετε δράση για το κλίμα, όσο μικρή κι αν είναι αυτή

Ένα πρώτο βήμα είναι να προσκαλέσουμε τους ανθρώπους να υιοθετήσουν απλές, φιλικές προς το περιβάλλον συνήθειες, όπως η ανακύκλωση των οικιακών απορριμμάτων

• «Συνδεθείτε»

Η ανάληψη δράσης για το κλίμα ως μέρος μιας ευρύτερης κοινότητας μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να αισθανθείτε σιγουριά ότι η δράση σας ενισχύεται, γνωρίζοντας ότι δεν ενεργείτε μόνοι σας. Βρείτε άλλους ανθρώπους που ενδιαφέρονται, δημιουργήστε μια ομάδα και αναλάβετε δράση.

• Επανασυνδεθείτε με τη φύση

Μια ιδέα που μπορεί να βοηθήσει είναι να περπατάτε μέσα στο δάσος με οδηγό τα αρώματα, τους ήχους και τα χρώματα της φύσης. Η έρευνα δείχνει ότι το να περνάς χρόνο ανάμεσα στα δέντρα μπορεί να μειώσει την κατάθλιψη και το άγχος.

• Προσέξτε ποιον και τι ακούτε

Αναζητήστε αξιόπιστες πηγές, όπως επιστήμονες, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ακολουθήστε ανθρώπους που εξηγούν πράγματα για την κλιματική αλλαγή, ενώ παράλληλα προσφέρουν τρόπους αντιμετώπισης της.

Αναγνωρίζοντας το άγχος μας για το κλίμα και λαμβάνοντας μέτρα για την αντιμετώπισή του, μπορούμε να το μετατρέψουμε σε μια ευκαιρία να μάθουμε τι μπορούμε να κάνουμε σχετικά με την κλιματική αλλαγή και να το κάνουμε πραγματικά – με το πρόσθετο πλεονέκτημα του να νιώθουμε πιο συνδεδεμένοι με τη φύση και τους άλλους ανθρώπους, σημειώνουν οι ερευνητές.