Ο άστοχος παραλληλισμός του Φιλιππίδη με την Ελένη Παπαδάκη: Ποια ήταν η σπουδαία ηθοποιός

Το όνομά της επανήλθε στο προσκήνιο με αφορμή την κατάθεση του ηθοποιού Πέτρου Φιλιππίδη, ο οποίος, στη δίκη του σε δεύτερο βαθμό για απόπειρα βιασμού, παρομοίασε τον εαυτό του με την Ελένη Παπαδάκη. Η σύγκριση, με όρους ιστορικούς, ηθικούς και νομικούς, προκάλεσε εύλογο προβληματισμό. Η Παπαδάκη εκτελέστηκε χωρίς αποδείξεις και χωρίς δίκη. Ο Φιλιππίδης δικάζεται σε κανονική δικαιοσύνη, με πλήρη υπεράσπιση και τεκμήριο αθωότητας. Ίσως, λοιπόν, τέτοιες συγκρίσεις να μην τιμούν ούτε τον ίδιο ούτε τη μνήμη της γυναίκας που έπεσε θύμα μιας άλλης, πολύ πιο σκοτεινής εποχής.

Ήταν ωραία, καλλιεργημένη, λαμπρή στο σανίδι. Ήταν η Ελένη Παπαδάκη. Η γυναίκα που μεσουράνησε στο ελληνικό θέατρο τη δεκαετία του ’30 και του ’40, αλλά βρήκε τραγικό τέλος στα αιματοβαμμένα Δεκεμβριανά, κατηγορούμενη για προδοσία, χωρίς ποτέ να της αποδοθεί δίκη ή έλεος.

Το παιδί-θαύμα που μιλούσε πέντε γλώσσες

Γεννημένη στην Αθήνα το 1903 ή το 1908 (η ακριβής ημερομηνία παραμένει ασαφής), η Ελένη Παπαδάκη μεγάλωσε σε μια εύπορη και μορφωμένη οικογένεια. Από μικρή έδειξε ροπή στη λογοτεχνία, τη μουσική και το θέατρο. Μιλούσε γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά και ιταλικά, διάβαζε αρχαία ελληνικά, σπούδασε φιλολογία, φωνητική και πιάνο στο Ωδείο. Ήταν από εκείνες τις μορφές που έμοιαζαν να προορίζονται για κάτι σπουδαίο.

Θεατρικό μεγαλείο

Το ντεμπούτο της έγινε το 1925, στην παράσταση «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα του Πιραντέλο». Η ερμηνεία της συγκλόνισε κοινό και κριτικούς. Από τότε, η μία σπουδαία παράσταση διαδεχόταν την άλλη. Σαλώμη, Ηλέκτρα, Αντιγόνη , ρόλοι που απογείωνε με το εκφραστικό της βάθος. Πολλοί την αποκαλούσαν «ιερό τέρας» της σκηνής. Για άλλους, ήταν η διάδοχος της Μαρίκας Κοτοπούλη και της Κυβέλης.

Η σκιά της Κατοχής και η «καταδίκη»

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η Παπαδάκη συνέχισε να παίζει στο Εθνικό Θέατρο, μια επιλογή που αρκετοί θεώρησαν ως ένδειξη «συνεργασίας» με τις κατοχικές αρχές. Η φημολογούμενη προσωπική της σχέση με τον κατοχικό πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη λειτούργησε σαν σπίθα σε πυριτιδαποθήκη. Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε καμία τεκμηριωμένη απόδειξη εναντίον της, η ίδια έγινε στόχος πολιτικής και καλλιτεχνικής εκδίκησης.

Τον Δεκέμβριο του 1944, εν μέσω των Δεκεμβριανών, μέλη του ΟΠΛΑ τη συνέλαβαν από το σπίτι της, στο όνομα της «κάθαρσης». Εκτελέστηκε χωρίς δίκη στον Γαλάτσι, μαζί με άλλα «αντεπαναστατικά στοιχεία». Το σώμα της βρέθηκε παρατημένο, αναγνωρίστηκε με δυσκολία. Ήταν μόλις 36 ή 41 ετών.

Η σιωπηλή ενοχή μιας εποχής

Η εκτέλεσή της σόκαρε ακόμα και τον τότε γενικό γραμματέα του ΚΚΕ, Νίκο Ζαχαριάδη, ο οποίος την κατήγγειλε ως «λάθος». Η υπόθεση της Παπαδάκη δεν ξεχάστηκε ποτέ, αντίθετα, επιστρέφει ξανά και ξανά ως υπενθύμιση του πώς μια κοινωνία σε παραλήρημα μπορεί να θυσιάσει τους πιο φωτεινούς της ανθρώπους.

Η αιώνια Σαλώμη του ελληνικού θεάτρου

Η Ελένη Παπαδάκη δεν ήταν απλώς μια μεγάλη ηθοποιός. Ήταν σύμβολο. Μια ύπαρξη με πάθος, γνώσεις, δύναμη ψυχής, που βρέθηκε στο στόχαστρο μιας ανελέητης εποχής. Το όνομά της σήμερα κοσμεί θεατρικούς χώρους και τιμάται με αναδρομές και αφιερώματα.

Όμως, το ερώτημα μένει: πόσοι θυμούνται τη γυναίκα πίσω από τον μύθο; Πόσοι αναλογίζονται τι ακριβώς σήμαινε να είσαι Ελένη Παπαδάκη σε έναν κόσμο όπου η τέχνη, η ομορφιά και η ευφυΐα μπορούν να γίνουν καταδίκη; Για τα πιστεύω τους όμως όχι για τις πράξεις τους.