Όταν η Ελλάδα γίνεται μια πλατεία – Τα καλοκαιρινά πανηγύρια που μας ξανασμίγουν

Το ελληνικό καλοκαίρι του 2025 ζωντανεύει με παραδοσιακά πανηγύρια σε κάθε γωνιά της χώρας. Μετά από τα δύσκολα χρόνια της πανδημίας, οι τοπικές γιορτές επέστρεψαν πιο δυναμικά από ποτέ, στήνοντας χορό και γλέντι σε κάθε χωριό όπου υπάρχει πλατεία και λαός. Τα βιολιά, οι λύρες και τα κλαρίνα ξαναπαίρνουν τη θέση τους, υποσχόμενα φθηνή και αυθεντική διασκέδαση σε ντόπιους και επισκέπτες. Στα καλοκαιρινά πανηγύρια αποκαλύπτεται η ψυχή κάθε τόπου: είναι μια ζωντανή έκφραση λαϊκής παράδοσης και θρησκευτικής πίστης με ρίζες βαθιά στο χρόνο.
Γύρω από μεγάλες θρησκευτικές γιορτές – με αποκορύφωμα τον Δεκαπενταύγουστο – κάθε περιοχή τιμά τους αγίους της με τον δικό της μοναδικό τρόπο. Κοινός παρονομαστής παντού είναι η εγκάρδια φιλοξενία, η μαζική συμμετοχή και η χαρά της κοινότητας.

Παραδοσιακά φαγητά, ζωντανή μουσική (από βιολιά και τσαμπούνες μέχρι λύρες και κλαρίνα) και χορός ως το ξημέρωμα συνθέτουν μια αυθεντική εμπειρία ελληνικής γιορτής που ενώνει γενιές και ενισχύει την αίσθηση του «μαζί».

Καλοκαιρινό πανηγύρι σε νησί: ντόπιοι και επισκέπτες γίνονται μια μεγάλη παρέα, χορεύοντας παραδοσιακούς χορούς ως το πρωί. Οι λαϊκές αυτές γιορτές αποτελούν κομμάτι της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της συλλογικής μας ταυτότητας. Δεν είναι απλώς διασκέδαση, αλλά μια τελετουργία που επανασυνδέει την κοινότητα: κάθε καλοκαίρι, οι απόδημοι επιστρέφουν στα χωριά τους για το πανηγύρι, οι γείτονες ανταμώνουν ξανά, και άνθρωποι κάθε ηλικίας πιάνονται χέρι-χέρι στον κύκλο του χορού. Η εμπειρία να βλέπεις δεκάδες ανθρώπους να χορεύουν ενωμένοι –χωρίς έγνοιες πέρα από το να αντέξουν τα πόδια τους όσο περισσότερο γίνεται– είναι συγκινητική. Όπως σφιχτά ενωμένα είναι τα χέρια στον κύκλο, έτσι δεμένοι μεταξύ τους είναι και οι άνθρωποι της κοινότητας.
Δεν είναι τυχαίο που, ειδικά φέτος, παρατηρείται τάση επιστροφής της νεολαίας στα πανηγύρια – μια ανάγκη για γνήσια συλλογική χαρά ύστερα από τα χρόνια απομόνωσης. Οι συνεχείς κρίσεις, με αποκορύφωμα την πανδημία, έκαναν τους νέους να αναζητούν στα πανηγύρια μια αίσθηση μονιμότητας και συνέχειας, μια επαφή με το παρελθόν που τους δίνει αισιοδοξία για το μέλλον.

Πλέον, το καλοκαίρι του 2025, τα πανηγύρια όχι μόνο έχουν επιστρέψει, αλλά σφύζουν από ζωή, αποτελώντας για πολλούς μια μορφή «ανάσας» και επιστροφής στη ζωή που μας έλειψε. 

Πανηγύρια στις Κυκλάδες: Θρησκευτική κατάνυξη και νησιώτικο γλέντι

Οι Κυκλάδες φημίζονται για τα γραφικά τους πανηγύρια που συνδυάζουν βαθιά πίστη με ξέφρενο γλέντι δίπλα στο κύμα. Στην Πάρο, τον Δεκαπενταύγουστο, χτυπά η καρδιά του νησιού στο πανηγύρι της Παναγίας Εκατονταπυλιανής. Χιλιάδες πιστοί συρρέουν στην ιστορική εκκλησία της Παροικιάς για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα, και μετά τη θεία λειτουργία γίνεται επίσημη λιτανεία στους δρόμους.

Το ίδιο βράδυ, το λιμάνι της Παροικιάς ζωντανεύει μαγευτικά: τα καΐκια στολίζονται με πολύχρωμα φώτα, ο ουρανός φωτίζεται από πυροτεχνήματα και η γιορτή συνεχίζεται με νησιώτικη μουσική, χορό και άφθονο παριανό κρασί.

Είναι ένα πανηγύρι που συνδυάζει τη θρησκευτική κατάνυξη με τη καλοκαιρινή μαγεία του νησιού. Δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για Κυκλάδες χωρίς να αναφέρει την Τήνο, το νησί-σύμβολο του Δεκαπενταύγουστου. Η Παναγία της Τήνου προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές κάθε χρόνο, καθώς στις 15 Αυγούστου κορυφώνονται οι λαμπρές τελετές στην Παναγία Ευαγγελίστρια – ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Ορθοδοξίας.

Αν και το επίκεντρο είναι το θρησκευτικό, η ατμόσφαιρα στο νησί αυτές τις μέρες θυμίζει μεγάλη γιορτή: οι δρόμοι της Χώρας γεμίζουν κόσμο, η μπάντα παιανίζει, και πολλοί μετά το τέλος της λειτουργίας στήνουν αυτοσχέδιες παρέες για φαγητό και κρασί στις γραφικές ταβέρνες. Ένα ξεχωριστό πανηγύρι στις Κυκλάδες είναι αυτό της Αγίας Παρασκευής στην Κάτω Μεριά της Αμοργού (25–26 Ιουλίου). Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα νησιωτικά πανηγύρια, όπου συρρέουν 3.500–4.000 άτομα από την παραμονή της γιορτής.

Οι Αμοργιανοί προετοιμάζονται για το πανηγύρι αυτό μέρες πριν: σε δεκαπέντε μεγάλα καζάνια μαγειρεύονται τόνοι κρέατος (κατσίκια, μοσχάρια, χοίροι) και τοπικές συνταγές, όπως το περίφημο πατατάτο Αμοργού, χυλοπίτες (κοφτό), ρεβίθια, πιλάφι με χταπόδι για τους νηστεύοντες, και το παραδοσιακό εφτάζυμο ψωμί.

Όλα αυτά προσφέρονται δωρεάν στους προσκυνητές σε πήλινα σκεύη, ενώ μετά τον Εσπερινό στήνεται γλέντι με βιολιά και λαούτα που κρατά ως το ξημέρωμα. Είναι μια γιορτή συλλογικότητας: όλο το νησί συμβάλλει – οι ντόπιοι δωρίζουν τα ζώα, οι γυναίκες μαγειρεύουν και τυλίγουν παραδοσιακούς μεζέδες, και όλοι μαζί, ντόπιοι και φίλοι του νησιού, χορεύουν κάτω από τα αστέρια. Στη Νάξο, στα ορεινά του νησιού, ξεχωρίζει το πανηγύρι στο Φιλώτι (15 Αυγούστου). Στο μεγαλύτερο χωριό της Νάξου, μετά την λειτουργία στην εκκλησία της Παναγίας Φιλωτίτισσας, ακολουθεί ένα από τα πιο ζωντανά γλέντια του καλοκαιριού: στην πλατεία του Φιλωτιού στήνονται τραπέζια, και ντόπιοι και επισκέπτες χορεύουν υπό τους ήχους του βιολιού και της τσαμπούνας. Οι γυναίκες του χωριού προσφέρουν παραδοσιακά φαγητά – από ντόπιο κρέας και πατάτες, μέχρι το περίφημο ρακιώτικο κίτρο – ενώ το κρασί και η ρακή ρέουν άφθονα, σκορπώντας κέφι. Το Φιλώτι γεμίζει ζωή, τραγούδια και χαμόγελα, σε ένα πανηγύρι που θεωρείται από τα χαρακτηριστικότερα των Κυκλάδων.

Ήπειρος: Κλαρίνο, παράδοση και ανεξάντλητο γλέντι στα βουνά

Η Ήπειρος φημίζεται για τα αυθεντικά πανηγύρια της, που διατηρούν ανόθευτο τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Σε πέτρινες πλατείες ορεινών χωριών, το κλαρίνο έχει την τιμητική του, συνοδεύοντας πολυφωνικά τραγούδια και χορούς που περνούν από γενιά σε γενιά.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στα Ζαγοροχώρια (26 Ιουλίου). Στο γραφικό χωριό Μονοδένδρι –ή σε άλλα χωριά του Ζαγορίου– οι ντόπιοι γιορτάζουν την προστάτιδά τους με ολοήμερο γλέντι. Από νωρίς στήνονται τα τραπέζια στην πλατεία, σερβίρονται πίτες, τυριά και ντόπιο τσίπουρο, και όταν πέσει ο ήλιος αντηχούν τα κλαρίνα που παίζουν τους ηπειρώτικους σκοπούς.

Ο χορός ξεκινάει κυκλικός, με πρώτους τους ηλικιωμένους του χωριού, και σιγά σιγά μπαίνουν όλοι – νέοι, παιδιά, επισκέπτες. Η νύχτα προχωρά με τραγούδια και παραδοσιακούς χορούς στην πλατεία, τα οποία κρατούν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Δεν λείπουν φυσικά τα σουβλάκια, τα λουκάνικα και η φθηνή μπίρα που ρέει άφθονη, ενώ οι ακούραστοι κλαριντζήδες και οι υπόλοιποι οργανοπαίκτες δίνουν το ρυθμό ασταμάτητα.
Το σκηνικό του ηπειρώτικου πανηγυριού είναι μοναδικό: πέτρινα χωριά φωτισμένα κάτω από τα αστέρια, στις πλαγιές των βουνών, με φόντο τα έλατα, και στο κέντρο η ζωντανή ορχήστρα που παίζει μοιρολόια, τσάμικα, συρτά και σιγανά. «Το ηπειρώτικο πανηγύρι είναι περισσότερο μια τελετουργία», γράφει χαρακτηριστικά ένας ταξιδιωτικός οδηγός.
Σκοπός αυτής της τελετουργίας είναι να ενώσει ξανά μια ολόκληρη κοινότητα που είχε σκορπιστεί στο χώρο και τον χρόνο.
Κάθε φορά που ξεκινά ένα πανηγύρι με αφορμή τη γιορτή του τοπικού αγίου, οι απόδημοι ξαναγυρνούν στο χωριό τους και γίνονται ένα με όσους μένουν εκεί, έχοντας κύριο μέσο τον χορό και το ατελείωτο φαγοπότι.

Ένα από τα πιο ξακουστά πανηγύρια της Ηπείρου είναι στο χωριό Βίτσα στο Ζαγόρι, επίσης προς τιμήν της Αγίας Παρασκευής. Εκεί, λένε πως το κέφι είναι τόσο μεγάλο που «τρίζουν τα λιθάρια» από τον χορό. Στη Βλάστη και τη Σαμαρίνα –δυο βλαχοχώρια στη Δυτική Μακεδονία, σύνορα με την Ήπειρο– λαμβάνουν χώρα επίσης ξακουστά τριήμερα πανηγύρια τον Δεκαπενταύγουστο, όπου συμμετέχουν πολλοί Ηπειρώτες. Στη Σαμαρίνα Γρεβενών, μάλιστα, χορεύεται ο περίφημος βλάχικος κυκλικός χορός «Τσιάτσιο» με τη συμμετοχή όλων των γενεών, αποτίοντας φόρο τιμής στην παράδοση των Βλάχων.

Κρήτη: Μαντινάδες, λύρες και κρητικό κέφι στα πανηγύρια του Νότου

Στην Κρήτη, τα πανηγύρια του καλοκαιριού αποτελούν συνέχεια των παλιών κοινοτικών γλεντιών – γνωστά και ως «κρητικά γλέντια». Στα ορεινά Ανώγεια Ρεθύμνου, το ιστορικό χωριό των μουσικών, κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο τιμούν την Παναγία με ένα ξεχωριστό πανηγύρι. Μετά την εκκλησία, η πλατεία του χωριού γεμίζει με κόσμο: οι λύρες αρχίζουν να παίζουν ριζίτικα τραγούδια, οι λαουτιέρηδες συνοδεύουν και νέοι-γέροι πιάνονται στον δυνατό κρητικό χορό.

Οι γυναίκες των Ανωγείων φτιάχνουν παραδοσιακούς μεζέδες – αντικριστό αρνί, πίτες, τσιγαριαστά χόρτα – και κερνούν τους επισκέπτες. Το κρασί και η ρακή ρέουν, ενώ δεν λείπουν οι αυτοσχέδιες μαντινάδες που ανταλλάσσουν οι ντόπιοι, πειράζοντας ο ένας τον άλλο. Το ανωγειανό πανηγύρι είναι ξακουστό για τη λεβεντιά και το κέφι του: ο χορός και το τραγούδι κρατούν ως το πρωί, με πολλές γενιές Ανωγειανών να γλεντούν μαζί, τιμώντας τόσο την παράδοση όσο και τη μνήμη των προγόνων τους. Στην ανατολική Κρήτη, στη Σητεία, ξεχωρίζει το πανηγύρι του Αγίου Ιωάννη στις 29 Αυγούστου, στο χωριό Άγιος Ιωάννης. Εδώ το σκηνικό είναι παραθαλάσσιο: μετά τον Εσπερινό, ξεκινά γλέντι με λύρα και λαούτο, ενώ αντηχούν οι μαντινάδες – τα χαρακτηριστικά έμμετρα κρητικά τραγούδια.

Οι ντόπιοι ετοιμάζουν θαλασσινά εδέσματα με θέα το Λιβυκό πέλαγος: ψαρόσουπες, κακαβιά, και φυσικά το περίφημο κασιώτικο πιλάφι με κατσίκι (μια και πολλοί Κασιώτες ζουν στη Σητεία). Το πανηγύρι αυτό συνδυάζει το βουνίσιο με το θαλασσινό στοιχείο – την κρητική λύρα με τη θέα του πελάγους – προσφέροντας μια ξεχωριστή εμπειρία. Τα κρητικά χωριά δεν περιμένουν όμως μόνο τις μεγάλες γιορτές. Όλο το καλοκαίρι, από τα Χανιά έως το Λασίθι, διοργανώνονται δεκάδες τοπικά πανηγύρια και γλέντια. Για παράδειγμα, στον νομό Ηρακλείου, στον Δήμο Μινώα Πεδιάδας, φέτος έχουν προγραμματιστεί πάνω από 150 εκδηλώσεις παράδοσης και ψυχαγωγίας, με τη συνεργασία των τοπικών πολιτιστικών συλλόγων.
Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου ειδικά, δεκάδες χωριά στην Κρήτη,  όπως το Αμαριανό, η Μαχαιρά, η Παναγιά, η Πολυθέα κ.ά., στήνουν πανηγύρια στην πλατεία τους.

Oι πολιτιστικοί σύλλογοι κάθε χωριού φροντίζουν για την οργάνωση: κλείνουν τα πιο γνωστά κρητικά μουσικά συγκροτήματα, στρώνουν τραπέζια και καλούν όλο τον κόσμο να συμμετάσχει. Στις 15 Αυγούστου φέτος, στο Αμαριανό θα παίξει το συγκρότημα του Κώστα Κακουδάκη, στη Μαχαιρά ο Δημήτρης Σπυριδάκης, στην Παναγιά ο Γιώργος Γλυκοκόκαλος, ενώ σε άλλα χωριά άλλοι δημοφιλείς λυράρηδες θα αναλάβουν το κέφι. 

Είναι ενδεικτικό πως κάθε μικρή κοινότητα «ζωντανεύει» ξανά μέσα από το πανηγύρι της, φέρνοντας κοντά παλιούς και νέους σε ένα κοινό γλέντι κάτω από τον καλοκαιρινό ουρανό της Κρήτης.

Νησιά Βορείου Αιγαίου: Ικαριώτικα ξενύχτια και παραδόσεις αιώνων

Στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου, τα πανηγύρια έχουν ξεχωριστή θέση στην τοπική κουλτούρα. Η Ικαρία, ειδικά, έχει γίνει συνώνυμο του καλοκαιρινού πανηγυριού – σε βαθμό που πολλοί νέοι από όλη την Ελλάδα πηγαίνουν διακοπές εκεί μόνο και μόνο για να ζήσουν το περίφημο ικαριώτικο γλέντι. Το πιο ξακουστό ίσως είναι το πανηγύρι στη Λαγκάδα στις 15 Αυγούστου, που είναι ενταγμένο και στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.

Ονομάζεται χαριτολογώντας και «της Παναγίας της Ρέιβερ», λόγω του ασταμάτητου χορού και του ξέφρενου ξεφαντώματος που κρατά ως το πρωί.
Εκείνη τη μέρα, μετά τη Θεία Λειτουργία και την περιφορά της εικόνας, όλο το χωριό στρώνει τραπέζια: οι επισκέπτες κάθονται σε μακριά τραπέζια δίπλα στους ντόπιους και απολαμβάνουν παραδοσιακό κατσίκι βραστό με πιλάφι, μπόλικο ικαριώτικο κόκκινο κρασί, και άλλα τοπικά εδέσματα. 

Μόλις πέσει ο ήλιος, ξεκινά η ορχήστρα με βιολί και λαούτο να παίζει τον θρυλικό Ικαριώτικο και άλλους νησιώτικους χορούς. Ο χορός είναι ασταμάτητος – νέοι και μεγαλύτεροι χορεύουν συρτό αντικριστά, μπαίνουν σε κύκλους, ανεβαίνουν ακόμη και στα τραπέζια από το κέφι, και συνεχίζουν μέχρι να χαράξει. Η ατμόσφαιρα στη Λαγκάδα είναι μοναδική και αυθεντική, με έντονη τη συμμετοχή τόσο των ντόπιων όσο και των χιλιάδων επισκεπτών που κατακλύζουν το νησί αυτή την περίοδο.
Εκτός από τη Λαγκάδα, κάθε χωριό της Ικαρίας έχει και το δικό του πανηγύρι: στον Άγιο Κήρυκο στις 6 Αυγούστου, στον Χριστό Ραχών στις 15 Αυγούστου, στο Μαγγανίτη, στον Αρμενιστή, κ.α. Όλα φημίζονται για τον ιδιαίτερο ρυθμό και αντοχή των Ικαριωτών, που μπορούν να χορεύουν ως την ανατολή. Η φράση “ικαριώτικο πανηγύρι” έχει γίνει trend στα social media, με βίντεο νέων να χορεύουν ξυπόλυτοι ή να κάνουν “αλυσίδα” στον χορό. Είναι μια συνάντηση γενεών και διαφορετικών ανθρώπων – από εναλλακτικούς νεαρούς ταξιδιώτες μέχρι οικογένειες, όλοι γίνονται ένα στην πίστα της Ικαρίας. Στα μεγαλύτερα νησιά του Βορείου Αιγαίου, τη Λέσβο και τη Χίο, τα πανηγύρια επίσης αντλούν από μακραίωνες παραδόσεις.

Στην Αγιάσο της Λέσβου, το ορεινό γραφικό χωριό του Ολύμπου, πραγματοποιείται ένα από τα πιο ιστορικά πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου. Η προετοιμασία ξεκινά από τις αρχές Αυγούστου, καθώς καραβάνια προσκυνητών ανηφορίζουν μέρες πριν προς την «Μέκκα της λεσβιακής Ορθοδοξίας» – την εκκλησία της Παναγιάς της Αγιάσου. Πολλοί πιστοί φτάνουν περπατώντας δεκάδες χιλιόμετρα από τη Μυτιλήνη και τα γύρω χωριά, διανυκτερεύοντας καθ’ οδόν κάτω από τα πλατάνια και τα αστέρια.

Την παραμονή της Παναγίας, η κωμόπολη της Αγιάσου μετατρέπεται σε ένα πολύβουο μελίσσι: οι κεντρικοί δρόμοι και η πλατεία γεμίζουν κόσμο που ανεβοκατεβαίνει, τα καφενεία και τα ζαχαροπλαστεία κάνουν τον μεγαλύτερο τζίρο της χρονιάς, και στην είσοδο του χωριού στήνεται ένα τεράστιο παζάρι (εμποροπανήγυρη).
Μικροπωλητές από όλη την Ελλάδα διαλαλούν τα εμπορεύματά τους με στεντόρεια φωνή, η τσίκνα από τις υπαίθριες ψησταριές με σουβλάκια και κοκορέτσια γεμίζει τον αέρα σαν θυμίαμα, και οι παραγωγοί πουλούν τοπικά προϊόντα – τον φημισμένο χαλβά της Αγιάσου, ξινόμηλα, καρύδια, βότανα του Ολύμπου.
Το αποκορύφωμα έρχεται ανήμερα στις 15 Αυγούστου: μετά την πανηγυρική λειτουργία, χιλιάδες πιστοί και επισκέπτες ξεχύνονται στους δρόμους, όπου οι παρέες πια μπερδεύονται μεταξύ τους γύρω από τα τραπέζια. Τραγούδια, μουσικές από βιολιά και σαντούρια, κορναρίσματα και φωνές μπλέκονται σε έναν ηχηρό εορταστικό ιστό πάνω από την Αγιάσο.

Είναι μια εμπειρία που όποιος ζήσει δύσκολα την ξεχνά: ένα πάντρεμα θρησκευτικής ευλάβειας και λαϊκού ξεφαντώματος που κρατάει ζωντανή την ψυχή της Λέσβου. Στη Χίο, εξίσου έντονη είναι η παράδοση σε χωριά όπως η Καλαμωτή ή τα Μεστά, ενώ ξεχωρίζει και το προσκύνημα της Αγίας Μαρκέλλας στις 22 Ιουλίου στο βορειοδυτικό μέρος του νησιού. Εκεί πλήθος πιστών περπατούν ως το απομονωμένο εκκλησάκι στην ακροθαλασσιά, όπου σύμφωνα με την παράδοση μαρτύρησε η Αγία – και μετά την λειτουργία ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με βιολιά και τουμπελέκια στην παραλία. Στη Λήμνο και τη Σάμο επίσης, τα χωριά οργανώνουν καλοκαιρινά γλέντια: στη Λήμνο φημίζεται το πανηγύρι της Παναγίας στα Καμίνια, ενώ στη Σάμο του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτέμβρη αλλά ουσιαστικά κλείνει το καλοκαίρι) όπου οι Σαμιώτες γιορτάζουν με το περίφημο σαμιώτικο κρασί. Ικαρία, 15 Αυγούστου 2025: Πανηγύρι στη Λαγκάδα. Χορός και γλέντι που κρατά ως το ξημέρωμα, με ντόπιους και επισκέπτες αγκαλιασμένους στον κύκλο.

Πελοπόννησος: Μεγάλα πανηγύρια και εμποροπανηγύρεις στην καρδιά της παράδοσης

Στην Πελοπόννησο, τα πανηγύρια του καλοκαιριού έχουν τον δικό τους ιδιαίτερο χρώμα, συνδυάζοντας τη θρησκευτική ευλάβεια με πολιτιστικές εκδηλώσεις και παλαιότερα έθιμα. Το μεγαλύτερο και λαμπρότερο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου στην Πελοπόννησο είναι αναμφισβήτητα εκείνο της Τεγέας στην Αρκαδία.

Στο χωριό Επισκοπή (δίπλα στο Άστρος) βρίσκεται η ιστορική εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου από 13 έως 20 Αυγούστου διαρκούν οι εορτασμοί. Δεν πρόκειται απλώς για θρησκευτικές τελετές, αλλά για ένα μεγάλο πανηγύρι-θεσμό: στην Τεγέα διοργανώνεται κάθε χρόνο εμποροπανήγυρη με πανπελοποννησιακούς διαγωνισμούς παραδοσιακών χορών και τραγουδιών, αγώνες στίβου, και πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Χιλιάδες επισκέπτες κατακλύζουν την περιοχή, καθώς η Τεγέα μετατρέπεται σε κέντρο πανηγυριού ολόκληρης της Πελοποννήσου. Από το πρωί μέχρι το βράδυ, στην τεγεάτικη εμποροπανήγυρη θα δεις τα πάντα: πάγκους με προϊόντα, λούνα παρκ για τα παιδιά, παραστάσεις με παραδοσιακές φορεσιές, και το βράδυ μεγάλο λαϊκό γλέντι με δημοτικές ορχήστρες. Είναι ένα πανηγύρι που κρατά ζωντανό έναν θεσμό δεκαετιών – απομεινάρι των μεγάλων αγροτικών εμποροπανηγύρεων του παρελθόντος – και συνεχίζει να ενώνει τον κόσμο με κέντρο την Παναγία.

Βέβαια, σε όλη την Πελοπόννησο, από τη Μεσσηνία ως την Κορινθία, τα περισσότερα χωριά γιορτάζουν τους προστάτες Αγίους τους το καλοκαίρι με τοπικά πανηγύρια. Στη Μάνη, παραδείγματος χάρη, πολλά χωριά διοργανώνουν πανηγύρια τον Αύγουστο (όπως της Παναγίας στη Θαλάμες Μάνης, ένα πανέμορφο πετρόχτιστο χωριουδάκι). Εκεί, στο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, στήνεται μεγάλο τραπέζι στο κέντρο του χωριού και ολόκληρη η κοινότητα τρώει και πίνει μαζί, κάτω από τον έναστρο ουρανό της Μάνης.

Στον Μυστρά Λακωνίας, επίσης τον Δεκαπενταύγουστο, γίνεται αναπαράσταση παραδοσιακού Βλάχικου Γάμου, ενώ στην Καλαμάτα διοργανώνεται το πανηγύρι της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου, αλλά με χαρακτήρα εμποροπανήγυρης που θυμίζει καλοκαίρι). Ακόμη και στην τουριστική ακτογραμμή, όπως στην Ηλεία ή την Αργολίδα, θα βρει κανείς καλοκαιρινά πανηγύρια. Στο χωριό Πλάτανος Κυνουρίας, λόγου χάρη, το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου) γίνεται στην κορυφή ενός λόφου όπου βρίσκεται το εκκλησάκι, με όλο το χωριό να ανεβαίνει για την λειτουργία και κατόπιν να στήνεται τρικούβερτο γλέντι με φαγοπότι. Στην Αργολίδα, στο χωριό Αραχναίο, επίσης του Προφήτη Ηλία, στήνεται μεγάλο διήμερο πανηγύρι κάθε χρόνο με ζωντανή ορχήστρα και συμμετοχή των γύρω χωριών.

Η ουσία των πελοποννησιακών πανηγυριών παραμένει ίδια: οι τοπικές κοινωνίες, συνήθως μέσω των πολιτιστικών συλλόγων, οργανώνουν τα πάντα – από τον στολισμό της εκκλησίας, μέχρι την πρόσκληση μουσικών και την προετοιμασία του φαγητού. Και εδώ, όπως παντού, ο θρησκευτικός χαρακτήρας συνδέεται άρρηκτα με τη διασκέδαση, με τη συμμετοχή όλων.
Τα χωριά φορούν τα καλά τους, ασβεστώνουν τις αυλές, και ανοίγουν την αγκαλιά τους σε επισκέπτες, ντόπιους και τουρίστες, μοιράζοντας τη φημισμένη ελληνική φιλοξενία. Άλλωστε, «οι μεγάλες γιορτές στην Ελλάδα ανέκαθεν ήταν αφορμή για γνήσιο παραδοσιακό γλέντι με μουσική, χορό και τοπικά εδέσματα» – και αυτό ισχύει το ίδιο και στη Μάνη, και στην Αρκαδία, και παντού στην Πελοπόννησο.

Η σημασία των πανηγυριών στη σύγχρονη Ελλάδα

Τα καλοκαιρινά πανηγύρια δεν είναι απλώς μερικές βραδιές διασκέδασης. Είναι θεσμός βαθιά ριζωμένος στην ελληνική κοινωνία, που εξελίσσεται αλλά παραμένει ζωντανός και επίκαιρος. Σε μια εποχή όπου όλα αλλάζουν γρήγορα, τα πανηγύρια λειτουργούν σαν γέφυρα με το παρελθόν και ταυτόχρονα σαν βαλβίδα κοινωνικής εκτόνωσης. Πολιτιστικά, αποτελούν φορείς της τοπικής κληρονομιάς – μέσα από αυτά διατηρούνται ζωντανές παραδοσιακές μουσικές, χοροί, φορεσιές, διαλέκτοι και συνταγές. Πολλά πανηγύρια συνοδεύονται από έθιμα μοναδικά ανά περιοχή: οι καβαλάρηδες στη Σιάτιστα που ανεβαίνουν με στολισμένα άλογα στο μοναστήρι, ο τρανός χορός στη Βλάστη Κοζάνης που συγκεντρώνει όλο το χωριό για έναν τιμητικό κύκλο, ή το έθιμο του Κλήδονα που ανάβουν φωτιές στις 24 Ιουνίου (αρχή των πανηγυριών) για να «κάψουν» το κακό.

Όλες αυτές οι παραδόσεις συνθέτουν ένα πολύχρωμο μωσαϊκό πανηγυριών – από την Τήνο, την Όλυμπο της Καρπάθου και την Κέρκυρα μέχρι τη Σαμαρίνα, τους Καλαρρύτες της Ηπείρου και την Τεγέα της Πελοποννήσου – που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής μας ταυτότητας.

Κοινωνικά, τα πανηγύρια έχουν τεράστια σημασία, ειδικά μετά την πανδημία. Ύστερα από δύο χρόνια σιωπής και αποστάσεων, η επιστροφή στα “ζωντανά” γλέντια ήταν για τις κοινότητες μια επιστροφή στη ζωή. Πολλοί ηλικιωμένοι στα χωριά λένε πως ένιωσαν ξανά νέοι όταν ξανάκουσαν το κλαρίνο στην πλατεία. Οι νεότεροι, που ίσως πριν τον κορονοϊό θεωρούσαν τα πανηγύρια «παρωχημένα», τώρα τα αγκαλιάζουν με ενθουσιασμό, ίσως γιατί συνειδητοποίησαν την αξία του να γιορτάζεις μαζί με άλλους πραγματικά, όχι διαδικτυακά. Η συμμετοχή των νέων στα πανηγύρια έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, με πολλούς να τα βλέπουν και σαν «εναλλακτική διασκέδαση» πέρα από τα αστικά πρότυπα των κλαμπ. 

Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και μεγάλες πόλεις, όπως η Αθήνα, οργανώνουν πλέον αστικά πανηγύρια (π.χ. στον Λυκαβηττό), φέρνοντας το χωριάτικο γλέντι στην καρδιά της πόλης.

Επιπλέον, τα πανηγύρια παίζουν ρόλο και στην τοπική οικονομία και κοινωνική συνοχή. Είναι ευκαιρία να επιστρέψουν οι απόδημοι στα χωριά τους – πολλοί κανονίζουν την άδεια τους ώστε να συμπέσει με το πανηγύρι. Έτσι, οι κοινότητες ξανασμίγουν, έστω για λίγο, και ανανεώνουν τους δεσμούς τους. Οι τοπικοί σύλλογοι συχνά συγκεντρώνουν έσοδα από τα πανηγύρια (από λαχνούς, φαγητά κλπ.) που τα διαθέτουν για κοινωφελείς σκοπούς στο χωριό. Μετά από την πανδημία, αυτή η ανάσα κοινωνικότητας ήταν ό,τι χρειάζονταν οι μικρές κοινωνίες: τα πανηγύρια έγιναν πάλι το «καταφύγιο» στη δύσκολη καθημερινότητα, προσφέροντας στιγμές χαράς και ανάτασης για μικρούς και μεγάλους. 

Συνοψίζοντας, τα πανηγύρια του καλοκαιριού 2025 αναδεικνύονται σε μια γιορτή της ίδιας της ζωής και της παράδοσης. Από τις κορφές της Πίνδου μέχρι τις αμμουδιές του Αιγαίου, η Ελλάδα γιορτάζει ξανά συλλογικά. Η εικόνα είναι παντού παρόμοια: πόλεις και χωριά που «φορούν τα καλά τους», πλατείες που γεμίζουν τραγούδια, άνθρωποι που γίνονται μια μεγάλη αγκαλιά γύρω από τον χορό. Στην εποχή μας, αυτή η εμπειρία ,  να ανταμώνουμε και να γινόμαστε ένα , είναι ανεκτίμητη. Γι’ αυτό, αν βρεθείτε σε κάποιο ελληνικό χωριό αυτό το καλοκαίρι, μην διστάσετε: καθίστε στο τραπέζι, δοκιμάστε το τοπικό κρασί, πιαστείτε στον χορό. Τα πανηγύρια είναι η ιδανική ευκαιρία να δείτε την Ελλάδα αλλιώς, μέσα από τη μουσική, τις γεύσεις και προπαντός τους αυθεντικούς ανθρώπους της .
Και του χρόνου! Στην υγειά μας!