Ποινικοποίηση της ατιμωρησίας

Η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι μπροστά σε ένα δίλημμα. Από την μια τον κίνδυνο να κυλήσει στην ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής και από την άλλη στην ατιμωρησία των πολιτικών. Με το διακύβευμα να είναι πενήντα επτά νεκροί και η δικαίωση τους, αλλά και η ασφάλεια των σιδηροδρομικών συγκοινωνιών, κανείς δεν δικαιούται να κρύβεται πίσω από θεωρίες και πολιτικά ή δημοσιογραφικά κλισέ.

Στην εγκληματική τραγωδία των Τεμπών, η πολιτική ευθύνη είναι αδιαφιλονίκητη και η συνήθης ανάληψη της δεν μπορεί να περιοριστεί ούτε σε μεγαλοστομίες ούτε και μπορεί να αρκείται σε μια παραίτηση από μια υπουργική καρέκλα. Όσο και αν εξισώνεται η παραίτηση με πολιτική τιμωρία, ούτε ένας ανασχηματισμός, ούτε η απομάκρυνση από την υπουργική θέση έχουν πολύ διαφορετικές συνέπειες για τους πολιτικούς, που συνήθως επιδιώκουν την αναβάπτιση τους μέσω εκλογών.

Ακόμα και οι διαδικασίες διερεύνησης εξάλλου, βρίσκουν τα εμπόδια των νόμων περί ευθύνης υπουργών να προστατεύουν υπέρμετρα τα πρόσωπα και να απαιτούν ειδικά δικαστήρια. Έτσι, η ουσιαστική τιμωρία και μάλιστα με τους συνήθεις -για τους πολίτες- τρόπους όπως η φυλάκιση, είναι εξαιρετικά σπάνιες. Ακόμα και σε σκάνδαλα όπως αυτά για τις αμυντικές δαπάνες, αρχικώς οι ερευνητές εξέλαβαν τα τραπεζικά αποδεικτικά για τα λαδώματα των υπουργών αντί για κρυφούς λογαριασμούς για ροζ τηλεφωνικές γραμμές…

Από την άλλη ο κίνδυνος της ποινικοποίησης των πολιτικών πεπραγμένων είναι υπαρκτός, ιδίως όταν κυριαρχήσει η κομματική υστεροβουλία και θυσιαστεί στα εκλογικά οφέλη το μέτρο, και η ισοπέδωση αντικαταστήσει την έρευνα για την αλήθεια. Ο αείμνηστος Δημήτρης Τσοβόλας ήταν το εμβληματικό πρόσωπο μιας τέτοιας υπερβολής, που καταδίκαζε τον αθώο την ίδια στιγμή που πιθανοί ένοχοι δεν αγγίζονταν.

Εύκολη απάντηση στο δίλημμα ατιμωρησία ή ποινικοποίηση δεν υπάρχει, ιδίως όταν προϋπάρχουν τόσα λάθη. Είναι παράλογο να γίνεται λόγος για ποινικοποίηση όταν δεκάδες νεκρών μπορούν να θεωρούνται πλημμέλημα. Η χώρα δεν μπορεί να συνεχίσει έτσι και χρειάζονται θεσμικές αλλαγές, εν τέλει, που θα ποινικοποιήσουν την ατιμωρησία.