Politico: Ιταλία και Ελλάδα κρούουν τον κώδωνα κινδύνου για τη Λιβύη, αλλά οι σύμμαχοι δεν απαντούν

Μην εστιάζετε τόσο στην Ουκρανία ώστε να αγνοείτε τις σοβαρές απειλές για την ευρωπαϊκή ασφάλεια που κυοφορούνται στη Λιβύη. Αυτό είναι το μήνυμα που προσπαθούν να στείλουν η Ιταλία και η Ελλάδα στους εταίρους τους στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αλλά, μέχρι στιγμής, με μικρή απήχηση, λέει το Politico.

Οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη καταγράφουν νέα έξαρση, την ώρα που η Ρώμη ανησυχεί ολοένα περισσότερο για τη διευρυμένη επιρροή της Ρωσίας στη βαθιά ασταθή βορειοαφρικανική χώρα - επιρροή που ασκείται μέσω προμήθειας όπλων και σχεδίων για τη δημιουργία ναυτικής βάσης στο λιμάνι Τομπρούκ, στα βορειοανατολικά της χώρας.

Η Αθήνα, από την πλευρά της, έχει ήδη αποστείλει δύο φρεγάτες για περιπολίες στα ανοικτά της Λιβύης, σε απάντηση τόσο στην αύξηση των μεταναστευτικών ροών όσο και σε στρατηγικές ανησυχίες: ο ιστορικός αντίπαλος της Ελλάδας, η Τουρκία, συνεργάζεται με τη λιβυκή πλευρά για τη χάραξη θαλάσσιων ζωνών ενεργειακής εκμετάλλευσης στη Μεσόγειο. Οι ζώνες αυτές περιλαμβάνουν ύδατα νότια της Κρήτης, τα οποία η Ελλάδα και η Ευρώπη θεωρεί παράνομα βάσει του διεθνούς δικαίου της θάλασσας.

Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι χαρακτήρισε τις μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη «μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που η Ευρώπη οφείλει να αντιμετωπίσει συλλογικά». Ωστόσο, η ευρωπαϊκή προσπάθεια για διπλωματική πρόοδο κατέληξε σε φιάσκο την περασμένη εβδομάδα, με το μπλόκο του Χαφτάρ.

Ο Επίτροπος Μετανάστευσης της ΕΕ, Μάγκνους Μπρούνερ, ο οποίος συνοδευόταν από υπουργούς της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Μάλτας, χαρακτηρίστηκε persona non grata στη Βεγγάζη - έδρα του πανίσχυρου στρατάρχη της Ανατολικής Λιβύης, Χαλίφα Χάφταρ. Η αποστολή κατηγορήθηκε για «απροσδιόριστες παραβιάσεις» και διατάχθηκε να εγκαταλείψει άμεσα την περιοχή.

«Ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη συνεχίζει να διευρύνεται - τη χρησιμοποιεί ως κεντρικό κόμβο στη στρατηγική της για την Αφρική», προειδοποίησε Ευρωπαίος διπλωμάτης με άμεση γνώση του ζητήματος. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι ένα δίκτυο διακίνησης με πολιτικές διασυνδέσεις στη Λιβύη στηρίζει τις στρατηγικές επιδιώξεις της Μόσχας, συμβάλλοντας στην παράκαμψη των κυρώσεων και στη μετατροπή της μετανάστευσης σε όπλο.

Η Ιταλία και η Ελλάδα γνωρίζουν, ωστόσο, ότι η αντιμετώπιση ενός τόσο σύνθετου ζητήματος, σε μια χώρα που έχει έκταση υπερτριπλάσια της Ισπανίας, απαιτεί τη συνδρομή μεγάλων συμμάχων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γαλλία.

Το μεταναστευτικό επιστρέφει στην κορυφή της ατζέντας

Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την Τετάρτη αυστηρά νέα μέτρα για τη μετανάστευση, καθώς προσπαθεί να αντιμετωπίσει τη ραγδαία αύξηση αφίξεων από τη Λιβύη στην Κρήτη, εν μέσω τουριστικής αιχμής.

«Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης απαιτεί έκτακτα μέτρα και ως εκ τούτου η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να ενημερώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι… προχωρά στην αναστολή της επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου, αρχικά για τρεις μήνες, για όσους φτάνουν στην Ελλάδα δια θαλάσσης από τη Βόρεια Αφρική», δήλωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από το βήμα της Βουλής.

Περίπου 9.000 άνθρωποι έχουν φτάσει στην Κρήτη από τη Λιβύη από την αρχή του έτους - οι περισσότεροι τις τελευταίες εβδομάδες - αριθμός σχεδόν διπλάσιος από το σύνολο των αφίξεων καθ' όλη τη διάρκεια του 2024.

Στα τέλη Ιουνίου, η Ελλάδα έστειλε δύο φρεγάτες για να ανακόψει την έξαρση των μεταναστευτικών ροών. Ανώτατοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, ωστόσο, εξέφρασαν αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητά τους, προειδοποιώντας ότι οι περιπολίες ενδέχεται να ωθήσουν τους μετανάστες να πέφτουν στη θάλασσα για να διασωθούν. Πράγματι, μόνο την τελευταία εβδομάδα, πάνω από 2.000 μετανάστες αποβιβάστηκαν στην Κρήτη.

Η κυβέρνηση δέχεται παράλληλα επικρίσεις από την αντιπολίτευση αλλά και από κρατικούς αξιωματούχους για το γεγονός ότι έχει εγκαταλείψει τα τελευταία χρόνια το λιβυκό ζήτημα.

Συνολικά, οι παράτυπες διελεύσεις στην κεντρική Μεσόγειο έχουν αυξηθεί κατά 7% το πρώτο μισό του 2025, σχεδόν αποκλειστικά από τη Λιβύη - την ώρα που στους άλλους κύριους μεταναστευτικούς διαδρόμους έχει καταγραφεί μείωση κατά 20%.

Η σκληρή γραμμή της Ελλάδας έχει προκαλέσει ανησυχία και στην Ιταλία, όπου αξιωματούχοι φοβούνται ότι οι πιέσεις θα μετατοπιστούν προς ιταλικά ύδατα.

«Μας ανησυχεί η κατάσταση στη Λιβύη και η πρόσφατη αύξηση των παράτυπων αναχωρήσεων», δήλωσε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πριν από την επίσκεψη της ΕΕ στη χώρα την περασμένη εβδομάδα.

Άλλο η ανησυχία, όμως, κι άλλο η εξεύρεση λύσης.

Διπλωμάτες περιέγραψαν την πρόσφατη ευρωπαϊκή αποστολή ως μια προσπάθεια να διαπιστωθεί ποιες λύσεις είναι ρεαλιστικές. Το ευρωπαϊκό χρήμα αναμένεται να παίξει κάποιο ρόλο. Η ΕΕ είχε συνάψει το 2023 μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Τυνησία, πληρώνοντας τις αρχές της χώρας για να περιορίσουν τις μεταναστευτικές ροές. Ωστόσο, διπλωμάτες αμφιβάλλουν αν μπορεί να εφαρμοστεί παρόμοιο μοντέλο στη Λιβύη, η οποία παραμένει διαιρεμένη και αποσταθεροποιημένη από τις ένοπλες φατρίες.

Μόνες τους Ιταλία και Ελλάδα απέναντι στις απειλές από τη Λιβύη

Παρά τη σοβαρότητα των απειλών που προέρχονται από τη Λιβύη, η Ιταλία και η Ελλάδα δυσκολεύονται να πείσουν τους συμμάχους τους να αναλάβουν δράση.

Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συζήτησε το θέμα της Λιβύης με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν σε τρίωρη συνάντηση στη Ρώμη στις 4 Ιουνίου.

«Η Λιβύη είναι, φυσικά, θέμα καίριας σημασίας τόσο για την Ιταλία όσο και για τη Γαλλία», δήλωσε Ιταλός αξιωματούχος με άμεση γνώση των διαβουλεύσεων μεταξύ Παρισιού και Ρώμης, υπογραμμίζοντας τις «κοινές ανησυχίες, ιδίως ως προς την ασφάλεια - που περιλαμβάνει και την αυξανόμενη ρωσική παρουσία στη χώρα - αλλά και ως προς τη μετανάστευση».

Ο ίδιος αξιωματούχος παραδέχθηκε, ωστόσο, ότι υπάρχουν «διαφοροποιήσεις» στις θέσεις των δύο χωρών, «ιδίως ως προς τις πιθανές πολιτικές λύσεις».

Η Λιβύη αρχίζει να εμφανίζεται όλο και πιο συχνά στην ατζέντα των διεθνών διπλωματικών συναντήσεων, στην πράξη όμως δεν λαμβάνονται ουσιαστικά μέτρα. Αν και η Ιταλία επιθυμεί διακαώς την υποστήριξη της στρατιωτικά ισχυρής Γαλλίας, για το Παρίσι το ζήτημα δεν είναι εξίσου κεντρικό — και μάλιστα φέρνει στο φως τις πρόσφατες αποτυχίες της χώρας στο Μάλι και στον Νίγηρα.

«Για την Ιταλία, το θέμα της Λιβύης είναι πιο άμεσης προτεραιότητας από ό,τι για τη Γαλλία», δήλωσε η Βιρζινί Κολομπιέ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Luiss της Ρώμης και ειδική σε θέματα Λιβύης.

«Πολιτικά, η γαλλική κυβέρνηση έχει μικρό ενδιαφέρον να "φωνάξει για τον λύκο" όσον αφορά τη Ρωσία, καθώς αυτό θα ανέδειξε τις δικές της αποτυχίες», πρόσθεσε, εξηγώντας ότι η Γαλλία αποσύρεται σταδιακά από τις χώρες της περιοχής του Σαχέλ, ενώ η Ρωσία ενισχύει την παρουσία της.

Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες στρέφουν όλο και περισσότερο την προσοχή τους προς τον Ειρηνικό, γεγονός που καθιστά ελάχιστα πιθανό το ενδεχόμενο η Ουάσιγκτον να επενδύσει πολιτικό κεφάλαιο για τη σταθεροποίηση της Λιβύης.

Το πιο ενδεικτικό όλων είναι ότι η πρόσφατη διακήρυξη του ΝΑΤΟ, που υπεγράφη στις 25 Ιουνίου στη Χάγη, δεν κάνει καμία απολύτως αναφορά στην Αφρική.

«Κανείς δεν ήθελε να συμπεριληφθούν ζητήματα που θα μπορούσαν να διχάσουν — το ΝΑΤΟ κινείται πλέον με μια ελάχιστη κοινή ατζέντα», σχολίασε ο Αλεσάντρο Μαρόνε, επικεφαλής του προγράμματος Άμυνας, Ασφάλειας και Διαστήματος στο ιταλικό think tank Istituto Affari Internazionali.

Κι αυτό είναι ένα πικρό χάπι για τη Ρώμη. «Η Ιταλία καλείται πλέον να αντιμετωπίσει αυτή την πραγματικότητα», κατέληξε ο Μαρόνε.