Θάνατος: Τι συμβαίνει στο σώμα πριν το τέλος - Φάσεις, συμπτώματα και το φαινόμενο της «αναλαμπής»

Η Μόλι Κοσάν, διαγνώστηκε με τελικό στάδιο καρκίνου του μαστού το 2015 αλλά συνέχισε κανονικά τη ζωής της για τέσσερα περίπου χρόνια. Η Κοσάν κατέγραψε τις εμπειρίες της σε podcast που έγινε η έμπνευση για τη σειρά «Dying for Sex». H σειρά εξηγεί ότι ο θάνατος δεν είναι ένα μυστηριώδες ή ιατρικό ατύχημα, αλλά μια φυσιολογική διαδικασία του σώματος, όπως το να γεννήσεις ή να βήξεις. Το σώμα ξέρει τι να κάνει: ο ασθενής θα τρώει και θα πίνει λιγότερο, θα κοιμάται περισσότερο, μπορεί να γίνει παραληρητικός και να παραμείνει στο κρεβάτι. Η αναπνοή θα επιβαρυνθεί μέχρι να εμφανιστούν οι επιθανάτιοι ρόγχοι. Ενδέχεται να υπάρξει και το φαινόμενο της «αναλαμπής», μιας ξαφνικής έξαρσης ενέργειας και διαύγειας λίγο πριν τον θάνατο.

Όπως διαβάζουμε στον Guardian, ο θάνατος συνήθως θεωρείται ένα θέμα τρομακτικό ή θλιβερό για το κοινό, γι’ αυτό στη σειρά ήθελαν να τον παρουσιάσουν από μια διαφορετική οπτική, ώστε να γίνει λιγότερο μυστηριώδης και τρομακτικός. Η διαδικασία του θανάτου διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, την υγεία και την αιτία, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι που πεθαίνουν φυσιολογικά ακολουθούν κοινά στάδια. Η κατανόηση αυτής της διαδικασίας μπορεί να μειώσει το φόβο και το άγχος γύρω από το θάνατο.

Η φάση της μετάβασης

Μήνες πριν από τον θάνατο, ξεκινά η φάση της μετάβασης. Σε αυτή την περίοδο, το άτομο περνάει περισσότερο χρόνο στο κρεβάτι, τρώει και πίνει λιγότερο και χρειάζεται βοήθεια σε βασικές καθημερινές δραστηριότητες όπως το ντύσιμο και το μπάνιο. Η συγκέντρωση γίνεται δύσκολη και ο ύπνος καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Η φάση αυτή μπορεί να είναι πιο δύσκολη στην αναγνώριση σε ανθρώπους με νόσο Αλτσχάιμερ ή Πάρκινσον, καθώς τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της ίδιας της ασθένειας.

Η μετάβαση συχνά συνοδεύεται από μια αποστασιοποίηση από τον κόσμο, όπου το αίσθημα του χρόνου χάνεται, ενώ οι αισθήσεις – όραση, ακοή, γεύση, όσφρηση και αφή – γίνονται πιο αμβλείς. Επιπλέον, λόγω της μειωμένης πρόσληψης τροφής και υγρών, το σώμα μπαίνει σε κατάσταση κέτωσης, όπου καίει λίπος για ενέργεια αντί για γλυκόζη. Κάποιοι μπορεί να νιώσουν ανακούφιση από τον πόνο ή και ευφορία, αν και δεν είναι απολύτως κατανοητό το γιατί. Έρευνες δείχνουν ότι αυξάνεται ο νευροδιαβιβαστής GABA που προκαλεί ηρεμία, ενώ μειώνεται η κορτιζόλη, η ορμόνη του στρες.

Η φάση του ενεργού θανάτου

Καθώς ο θάνατος πλησιάζει, τα συμπτώματα επιδεινώνονται μέχρι να φτάσουμε στο τελευταίο στάδιο, που ονομάζεται «ενεργός θάνατος». Αυτή η φάση μπορεί να ξεκινήσει λίγες μέρες ή ακόμα και ώρες πριν το τέλος. Συνήθως το άτομο είναι σε κατάσταση απώλειας συνείδησης, με αναπνοή και καρδιακό ρυθμό να γίνονται ακανόνιστα.

Σε περιπτώσεις όπου η αναπνοή ή ο καρδιακός ρυθμός προκαλούν δυσφορία, μπορεί να κληθούν ειδικοί μουσικοί-θανατολόγοι. Με τη χρήση άρπας και φωνής, βοηθούν να σταθεροποιηθούν οι ζωτικοί δείκτες και να μειωθεί το άγχος, καθώς το σώμα «συντονίζεται» με τον ρυθμό της μουσικής σε μια περίοδο που λειτουργεί λιγότερο αποτελεσματικά.

Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης μπορεί να συμβεί και το φαινόμενο της «αναλαμπής» ή «the rally», όπου περίπου το ένα τρίτο των ανθρώπων βιώνει ξαφνική διαύγεια, επαναφορά προσωπικότητας, αναγνώριση αγαπημένων προσώπων και λαχτάρα για αγαπημένες τροφές, για λίγες μέρες, ώρες ή λεπτά. Αν και δεν υπάρχει σαφής επιστημονική εξήγηση, θεωρείται ένα όμορφο και πολύτιμο δώρο. Επίσης, είναι συχνό να εμφανίζονται οπτασίες ή παραισθήσεις που σχετίζονται με αγαπημένα πρόσωπα που έχουν ήδη φύγει, ενώ οι ασθενείς μπορεί να μιλούν για την ανάγκη να ετοιμάσουν τις αποσκευές τους ή να περιμένουν να παραληφθούν από κάποιον, σαν να ετοιμάζονται για ταξίδι.

Ο επιθανάτιος ρόγχος

Το τελευταίο στάδιο πριν το θάνατο συνοδεύεται από μια αλλαγή στον τρόπο αναπνοής, γνωστή ως αναπνοή Cheyne-Stokes. Σε αυτή τη φάση, το άτομο κάνει γρήγορες, ρηχές αναπνοές που εναλλάσσονται με μεγάλες παύσεις χωρίς αναπνοή, σαν ένα ψάρι που παλεύει έξω από το νερό. Επειδή δεν μπορεί να καταπιεί βλέννα και σάλιο, αυτά συσσωρεύονται και πυκνώνουν στο πίσω μέρος του λαιμού, δημιουργώντας έναν χαρακτηριστικό βραχνό, γουργουρητό ή ρόγχο.

Αυτός ο ήχος, γνωστός ως «death rattle», μοιάζει ανησυχητικός αλλά δεν προκαλεί πόνο στον ασθενή, όπως και οι περισσότερες φάσεις του ενεργού θανάτου. Οι ασθενείς δεν εκφράζουν τον πόνο με λόγια, αλλά με μη λεκτικά σημάδια, παρομοιάζοντας τους με βρέφη που δεν μπορούν να πουν τι τους ενοχλεί, αλλά η συμπεριφορά τους δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά.