Το σουηδικό μοντέλο προστασίας καταναλωτή: Πώς λειτουργεί, πώς θα εφαρμοστεί στην Ελλάδα

Σε μια εποχή που οι καταναλωτές βρίσκονται συχνά απροστάτευτοι απέναντι σε αθέμιτες πρακτικές, παραπλανητικές προσφορές και προϊόντα αμφίβολης ποιότητας, η ανάγκη για μια στιβαρή και σύγχρονη εποπτική αρχή είναι περισσότερο από επιτακτική. Και ενώ στην Ελλάδα οι δομές κατακερματίζονται ανάμεσα σε διάφορους φορείς με περιορισμένες εξουσίες, στη Σουηδία η απάντηση είναι σαφής και συγκεντρωτική: Konsumentverket, η Σουηδική Υπηρεσία Καταναλωτών. Ένα μοντέλο που όπως είπε και ο πρωθυπουργός στο Υπουργικό Συμβούλιο «στον πόλεμο κατά των ανατιμήσεων προσθέτουμε ένα επιπλέον όπλο».

Ένα κράτος – μία αρχή

Η Konsumentverket αποτελεί τη μοναδική εθνική αρχή αρμόδια για την προστασία των καταναλωτών, την εποπτεία της αγοράς και την εξασφάλιση διαφάνειας στις συναλλαγές. Υπό την εποπτεία του υπουργείου Οικονομικών, διαθέτει εκτελεστικές αρμοδιότητες, τη δυνατότητα επιβολής προστίμων και προσφυγής στη Δικαιοσύνη, αλλά και ένα θεσμικό κύρος που δεν αφήνει περιθώρια για αδράνεια.

Στην κορυφή της διοικητικής πυραμίδας βρίσκεται ο Konsumentombudsmannen –ο Καταναλωτικός Συνήγορος–, ο οποίος παρεμβαίνει δυναμικά σε υποθέσεις μείζονος σημασίας για το δημόσιο συμφέρον. Η υπηρεσία κινείται γρήγορα, ερευνά αυτεπάγγελτα, προειδοποιεί, επιβάλλει και αν χρειαστεί προσφεύγει κατά επιχειρήσεων που παραβιάζουν τη νομοθεσία.

Πρακτική εποπτεία, όχι θεωρία

Από ηλεκτρονικά καταστήματα που παραπλανούν τους καταναλωτές, μέχρι πλατφόρμες dropshipping που πουλάνε χωρίς επαρκή σήμανση και ευθύνες, ο Konsumentverket παρεμβαίνει με χειρουργική ακρίβεια. Δεν πρόκειται για μια απλώς συμβουλευτική αρχή· πρόκειται για έναν πραγματικό «φρουρό» της αγοράς που χαίρει εμπιστοσύνης και λειτουργεί αποτρεπτικά για την αυθαιρεσία.

Χαρακτηριστικό είναι πως μόνο μέσα στο 2024 η Αρχή επενέβη σε δεκάδες περιπτώσεις ,από την πλατφόρμα Temu έως και τοπικές επιχειρήσεις με παραπλανητικές εκπτώσεις, επιβάλλοντας κυρώσεις και φροντίζοντας η πληροφόρηση των καταναλωτών να είναι διαφανής και τεκμηριωμένη.

Και στην Ελλάδα;

Θα μπορούσε το μοντέλο της Σουηδίας να βρει εφαρμογή και στη χώρα μας; Η απάντηση, κατά πολλούς ειδικούς, είναι καταφατική και οι βάσεις μπαίνουν με την πρόθεση της κυβέρνησης να αλλάξει τα πάντα στην εποπτεία της αγοράς. Η δημιουργία μίας ενιαίας, ισχυρής και ανεξάρτητης Αρχής Εποπτείας της Αγοράς, με καθολική αρμοδιότητα σε θέματα καταναλωτικής προστασίας, θα μπορούσε να αντικαταστήσει το σημερινό μωσαϊκό επιτροπών, Γενικών Γραμματειών και ελεγκτικών μηχανισμών με περιορισμένη εμβέλεια.

Ένα τέτοιο όργανο, με επικεφαλής έναν ανεξάρτητο Συνήγορο Καταναλωτή, στόχο έχει:

• να παρεμβαίνει προληπτικά και κατασταλτικά,
• να εκδίδει υποχρεωτικές συστάσεις και να προσφεύγει σε δικαστήρια,
• να ελέγχει ετήσια την εγκυρότητα εκπτώσεων και την ασφάλεια προϊόντων,
• να συντονίζεται με τις ευρωπαϊκές αρχές και το δίκτυο CPC για διασυνοριακά ζητήματα.

Η Σουηδία αποδεικνύει στην πράξη ότι η οργανωμένη εποπτεία της αγοράς δεν είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη. Είναι όρος επιβίωσης για μια οικονομία που θέλει να εμπνέει εμπιστοσύνη. Η Ελλάδα, εν μέσω διαρκών κρίσεων εμπιστοσύνης και συνεχών καταγγελιών, θα μπορούσε να αντλήσει πολύτιμα διδάγματα από τον βορρά και να χαράξει τη δική της, στιβαρή πορεία στον τομέα της καταναλωτικής προστασίας.