Το τελευταίο τρόλεϊ: Ένα «αντίο» με ρεύμα νοσταλγίας - Τα δρομολόγια πριν το μεγάλο φινάλε

Αποχαιρετισμός με ρεύμα συγκίνησης. Σε μια ιστορική απόφαση που συγκινεί και διχάζει, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών  προχωρά στην οριστική κατάργηση των Τρόλεϊ από την Αθήνα και τον Πειραιά. Ο στόχος; Ένα πιο σύγχρονο, βιώσιμο και λειτουργικό σύστημα αστικών μεταφορών. Τα καλώδια που για δεκαετίες έκοβαν στα δύο τον αστικό ουρανό κατεβαίνουν, κι ένα κεφάλαιο γεμάτο ήχους, στάσεις και παιδικές αναμνήσεις φτάνει στο τέλος του.

Η πρωτοβουλία φέρει την υπογραφή του αναπληρωτή υπουργού Μεταφορών, Κωνσταντίνου Κυρανάκη. Η απομάκρυνση των τρόλεϊ δεν είναι απλώς μια τεχνική αναδιάρθρωση, αλλά μέρος ενός συνολικού σχεδίου για μια πόλη πιο καθαρή, με πιο ευέλικτες συγκοινωνίες, χωρίς το βάρος παλιών συστημάτων.

Η εικόνα είναι γνώριμη: τρόλεϊ που καθυστερούν, κόσμος στις στάσεις να ρωτά «πέρασε;», οδηγοί και τεχνικοί που παλεύουν με φθαρμένα ανταλλακτικά. Το άλλοτε εμβληματικό μέσο είχε κουραστεί — και μάλλον κουράσει.

Τα δεδομένα με μια ματιά

• Ηλικία στόλου: 120+ οχήματα έχουν ξεπεράσει τα 20 χρόνια, με μοντέλα από το 1999.

• Διαθεσιμότητα: Μόνο το 60% των τρόλεϊ είναι λειτουργικά στις ώρες αιχμής.

• Κόστος λειτουργίας: 4,06€/όχημα το χλμ – το πιο ακριβό μέσο.

• Απόδοση οδηγού: 14.432 χλμ/έτος (έναντι 38.523 στα λεωφορεία).

• Απόδοση τεχνικού: 19.827 χλμ/έτος (έναντι 86.461 στα λεωφορεία).

• Επιβατική κίνηση: Το 30% των γραμμών εξυπηρετεί μόλις το 13% της συνολικής ζήτησης.

• Μέση ταχύτητα: 13,4 km/h (έναντι 18,4 km/h στα λεωφορεία).

• Χρόνος αναμονής: Απόκλιση έως και 75% από τα δρομολόγια, ειδικά απογεύματα.

Γιατί αποσύρονται τα τρόλεϊ;

Η απόφαση δεν είναι συναισθηματική, αλλά βαθιά πρακτική. Η γήρανση του στόλου, η χαμηλή αποδοτικότητα και το υπέρογκο κόστος συντήρησης κάνουν το τρόλεϊ ένα μη βιώσιμο μέσο. Αν ο χαρακτηριστικός ήχος τους πάνω από τα κεφάλια μας ήταν κάποτε ο ρυθμός της πόλης, σήμερα γίνεται ενοχλητικός. Τα καλώδια, άλλοτε σύμβολο ηλεκτροκίνησης, τώρα θεωρούνται εμπόδιο σε έργα ανάπλασης και βιώσιμης ανάπτυξης.

Η εμπειρία από το εξωτερικό – σε πόλεις όπως Λυών, Σαν Φρανσίσκο ή Βουδαπέστη – δείχνει ότι το τρόλεϊ μπορεί να επιβιώσει μόνο εφόσον είναι τεχνολογικά προηγμένο. Όχι ως "δέσιμο" με το παρελθόν, αλλά ως επένδυση για το μέλλον.

Ιστορικό: Το τρόλεϊ στην Αθήνα

Το πρώτο τρόλεϊ λειτούργησε στον Πειραιά το 1948. Πέντε χρόνια αργότερα, έκανε την εμφάνισή του και στους δρόμους της Αθήνας, αντικαθιστώντας τα τραμ που «ξηλώθηκαν» από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1955.

Η γραμμή Πατήσια – Αμπελόκηποι ήταν από τις πρώτες.
Η ΗΛΠΑΠ (Ηλεκτροκίνητα Λεωφορεία Περιοχής Αθηνών Πειραιώς) ιδρύθηκε το 1970, έχοντας 19 γραμμές και συνολικό δίκτυο 404 χλμ. Από το 2011, το τρόλεϊ πέρασε στον φορέα ΟΣΥ.
Στον ελληνικό κινηματογράφο, παρά την σκηνική/αστική τους παρουσία τα τρόλεϊ δεν είχαν θέση στις παλιές ταινίες αλλά ούτε και στα πλάνα σύγχρονων παραγωγών. Στην ιστορία της Αθήνας και της Ελλάδας έπαιξαν τον ρόλο κινητών… φυλλαδίων. Η γραμμή «12 Κολιάτσου – Παγκράτι» έγινε ακόμη και σύμβολο αντίστασης στη Χούντα, με γραμμένα συνθήματα κατά του καθεστώτος πάνω στο έντονο πορτοκαλί τους αμάξωμα.

Δύο πορτοκαλί ιστορίες

Η «Φαλκονέρα»: Το μοναδικό ελληνικό τρόλεϊ: Το 1962 κατασκευάστηκε το πρώτο (και μοναδικό) ελληνικό τρόλεϊ, με αμάξωμα της Βιαμάξ, πλαίσιο Lancia και ηλεκτρικά της ιταλικής CGE. Κυκλοφόρησε με αριθμό 1127 και έμεινε στην ιστορία ως «Φαλκονέρα», επειδή οι οδηγοί το απέφευγαν. Ήταν δύσκολο στην οδήγηση (δεξιοτίμονο ως γνήσιο Ιταλικό όχημα) και οι οδηγοί το θεωρούσαν «κακότυχο». Παρουσιάστηκε ως πρότυπο στη ΔΕΘ, αλλά δεν ακολούθησε καμία άλλη μονάδα.

Τρόλεϊ με το... κιλό και το ρωσικό 4001

Το 1987, δοκιμαστικά εμφανίστηκε το αρθρωτό ρωσικό τρόλεϊ με αριθμό 4001. Ο αστικός μύθος λέει πως αποκτήθηκε έπειτα από ανταλλαγή ελληνικών πορτοκαλιών, κάτι που έχει επιβεβαιωθεί: Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, η Ελλάδα όντως αντάλλαξε αγροτικά προϊόντα – κυρίως εσπεριδοειδή – με οχήματα από τη Σοβιετική Ένωση, στο πλαίσιο διμερούς συμφωνίας. Ο στόλος περιλάμβανε 56 σοβιετικά τρόλεϊ, με το αρθρωτό 4001 να ξεχωρίζει ως πειραματικό – αν και τελικά δεν υιοθετήθηκε μαζικά.

Τα δύο ξεχωριστά αυτά οχήματα (το ελληνικό και το ρωσικό) διασώθηκαν την τελευταία στιγμή πριν γίνουν σκραπ (διαλυθούν για σίδερα) το 2012.

Πόλη χωρίς καλώδια: Ένα νέο τοπίο

Με την απομάκρυνση των εναέριων γραμμών, η πόλη κερδίζει ξανά το φως της. Οι πλατείες πιο ανοιχτές, οι προσόψεις των κτιρίων φαίνονται χωρίς παρεμβολές. Δεν είναι απλώς συγκοινωνιακή αλλαγή – είναι αστική ανάσα.

Αυτό το «αντίο» είναι συναισθηματικό, αλλά αναγκαίο. Γιατί αν κάτι μας έμαθαν τα τρόλεϊ, είναι ότι η κίνηση – η πρόοδος – δεν σταματά. Και σήμερα, γίνεται ταχύτερη μέσα, πιο γρήγορες διαδρομές και ένα πιο ευέλικτο δίκτυο.