Ακτοπλοΐα:Η Επιτροπή Ανταγωνισμού «βλέπει» στρεβλώσεις, γηρασμένο στόλο και τιμές μόνο για τουρίστες

Η ελληνική ακτοπλοΐα – ένας από τους πιο στρατηγικούς κλάδους για την οικονομία και τη νησιωτική συνοχή της χώρας – βρίσκεται στο μικροσκόπιο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία δημοσίευσε την Ενδιάμεση Έκθεση της Κλαδικής Έρευνας που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2025.

Η Έκθεση δεν χαρίζεται σε κανέναν: μιλά για στρεβλώσεις, αναποτελεσματικότητες και σημάδια υπερσυγκέντρωσης, ενώ καλεί τους εμπλεκόμενους φορείς σε ανοιχτό διάλογο για το μέλλον του κλάδου. Όπως τονίζεται, στόχος είναι να βρεθεί η χρυσή τομή ανάμεσα στην οικονομική βιωσιμότητα των εταιρειών και την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος.

Δύο όμιλοι «κρατούν το τιμόνι» – Γηρασμένος στόλος, υψηλά καύσιμα και εποχική ζήτηση

Σύμφωνα με την Έκθεση, παρότι δραστηριοποιούνται 216 εταιρείες και 299 πλοία (247 συμβατικά και 52 ταχύπλοα), η αγορά είναι ιδιαίτερα συγκεντρωμένη: οι Attica Group και Seajets ελέγχουν περίπου το 60% της συνολικής χωρητικότητας επιβατών.

Ο στόλος είναι γηρασμένος, με μέση ηλικία περίπου 25 ετών, και ακόμα μεγαλύτερη (31 έτη) στις μεσαίες και μεγάλες αποστάσεις, ενώ η ενσωμάτωση πράσινων τεχνολογιών παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.

Το κόστος καυσίμων αποτελεί τη βασική δαπάνη των εταιρειών, ενώ η ζήτηση παραμένει έντονα εποχική, με κορύφωση τους καλοκαιρινούς μήνες. Το 2023 μετακινήθηκαν 17,25 εκατ. επιβάτες και 3,3 εκατ. οχήματα στις εσωτερικές γραμμές, καταγράφοντας ανάκαμψη μετά την πανδημία.

Ωστόσο, όπως σημειώνει η Επιτροπή, οι τιμές φαίνεται να αντανακλούν περισσότερο τις ανάγκες των τουριστών παρά των μόνιμων κατοίκων, ενώ τα μέτρα στήριξης όπως το Μεταφορικό Ισοδύναμο επιχειρούν να περιορίσουν αυτή την ανισορροπία.

Θεσμικό πλαίσιο με «παραθυράκια» και σκιές διαφάνειας

Η Έκθεση επισημαίνει ότι το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο δρομολόγησης επιτρέπει πρακτικές που μπορούν να αμβλύνουν τον ανταγωνισμό, όπως η «ευθυγράμμιση δρομολογίων» μεταξύ ανταγωνιστών.

Υπενθυμίζει μάλιστα προηγούμενες αποφάσεις της Επιτροπή Ανταγωνισμού  (759/2021, 793/2022) για συντονισμό τιμών και κατανομή δρομολογίων σε πορθμειακές γραμμές.

Επιπλέον, η συμμετοχή κλαδικών ενώσεων σε γνωμοδοτικά όργανα (όπως το ΣΑΣ) εγείρει ζητήματα διαφάνειας και σύγκρουσης συμφερόντων.

Η Επιτροπή προτείνει ένα νέο μοντέλο ρύθμισης τύπου dynamic, responsive, adaptive regulation, δηλαδή ένα ευέλικτο, «μαθαίνον» ρυθμιστικό πλαίσιο που θα εξισορροπεί την αγορά χωρίς να την παραλύει.

Λιμάνια – ο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας

Η Έκθεση χαρακτηρίζει τις λιμενικές υποδομές «το αδύναμο σημείο» της ακτοπλοϊκής αλυσίδας. Ελλείψεις σε βάθη, προβλήτες και εγκαταστάσεις υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα, ενώ προτείνεται η δημιουργία ισχυρότερων λιμενικών φορέων με επαρκή τεχνογνωσία.

Στο τραπέζι τίθεται ακόμη η ιδέα ενός συστήματος «χρονοθυρίδων» στα λιμάνια (Sea Ports Time Slots), στα πρότυπα της αεροπορίας, για καλύτερη διαχείριση ωρών αιχμής και αποφυγή συμφόρησης.

Πράσινη μετάβαση – ευκαιρία ή πρόκληση;

Ο στόλος γερνά, το κόστος ανεβαίνει, και η πράσινη μετάβαση «δείχνει τα δόντια της». Η Έκθεση τονίζει ότι χρειάζονται τεράστιες επενδύσεις για να εκσυγχρονιστούν ή να αντικατασταθούν τα πλοία, αλλά και χρηματοδοτικά εργαλεία που θα επιτρέψουν την είσοδο νέων παικτών στην αγορά.

Παράλληλα, προτείνεται ανασχεδιασμός του δικτύου σε μοντέλο hub-and-spoke, με βασικούς κόμβους και περιφερειακές συνδέσεις, για μεγαλύτερη αποδοτικότητα και καλύτερη εξυπηρέτηση των νησιών.

Συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας: από 10 σε 150 εκατ. ευρώ

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις συμβάσεις ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας (PSO), οι οποίες κρίνονται αναγκαίες αλλά πλέον εξαιρετικά δαπανηρές: από 10 εκατ. ευρώ το 2001, έφτασαν τα 150 εκατ. ευρώ το 2025.

Οι γραμμές έχουν αυξηθεί σε 75, όμως η Έκθεση σημειώνει ότι το πλαίσιο επιτρέπει έκτακτες δρομολογήσεις ακόμα και σε επιδοτούμενες γραμμές, ακυρώνοντας την αποκλειστικότητα και αυξάνοντας το δημοσιονομικό κόστος.

Η Επιτροπή προτείνει επανεξέταση των κινήτρων και αντικινήτρων της νομοθεσίας και σαφή ταυτοποίηση των πραγματικά «άγονων» γραμμών.

Συνέργειες ακτοπλοΐας – αερομεταφορών για νησιωτική συνοχή

Η Έκθεση καταλήγει με ένα όραμα για το μέλλον: τη δημιουργία ενιαίου πολυτροπικού συστήματος νησιωτικών μεταφορών, που θα συνδέει οργανικά ακτοπλοΐα, αεροπορικές γραμμές, υδροπλάνα και ελικόπτερα.

Ένας κεντρικός φορέας σχεδιασμού θα μπορούσε, σύμφωνα με την Επιτροπή, να εξασφαλίσει συνέργειες και να ενισχύσει την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή των νησιών.

Διαβούλευση έως 14 Νοεμβρίου

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να καταθέσουν τις θέσεις τους έως τις 14 Νοεμβρίου 2025, είτε με υπόμνημα στο shipping@epant.gr, είτε συμμετέχοντας στην τηλεδιαβούλευση που θα διεξαχθεί το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου.

Όπως τονίζεται, οι προτάσεις που θα κατατεθούν θα αποτελέσουν πολύτιμο οδηγό για την Τελική Έκθεση που αναμένεται να χαράξει τον νέο χάρτη της ελληνικής ακτοπλοΐας.