Εγκέφαλος: Οι αναμνήσεις δεν μένουν στατικές, αλλά μετακινούνται σε διαφορετικές ομάδες κυττάρων

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος  παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της επιστήμης και παρά τις δεκαετίες ερευνών, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν νέα πράγματα για τον τρόπο  με τον οποίο δημιουργούνται και «αποθηκεύονται» οι αναμνήσεις. Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature, έρχεται να ανατρέψει όσα θεωρούσαμε δεδομένα, δείχνοντας ότι ορισμένες μνήμες δεν παραμένουν σταθερά αποθηκευμένες σε ένα σημείο του εγκεφάλου, αλλά φαίνεται να «μετακινούνται» ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες κυττάρων.

Ο ρόλος των «χωρικών» αναμνήσεων

Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, εστιάζει στις λεγόμενες «χωρικές» μνήμες, δηλαδή στις αναμνήσεις που σχετίζονται με το πού βρισκόμαστε ή πώς κινούμαστε στο χώρο. Μέχρι πρόσφατα, επικρατούσε η άποψη ότι αυτές οι μνήμες φυλάσσονται κυρίως σε ειδικά κύτταρα του ιππόκαμπου, γνωστά ως «κύτταρα θέσης». Η νέα μελέτη, αξιοποιώντας προηγμένες τεχνολογίες, έδειξε ότι τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα: η αποθήκευση δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα κύτταρα, αλλά ενεργοποιούνται διαφορετικά «μοτίβα» κάθε φορά.

Όπως γράφεται στο bgr.com οι ερευνητές πειραματίστηκαν σε ποντίκια υπό εξαιρετικά ελεγχόμενες συνθήκες. Αντί για τους συνηθισμένους λαβυρίνθους, τα ζώα περπατούσαν σε έναν διάδρομο με οθόνες που αναπαρήγαγαν συγκεκριμένα ερεθίσματα. Παράλληλα, λάμβαναν πάντα το ίδιο άρωμα μέσω μιας μικρής συσκευής, ώστε η εμπειρία να είναι απόλυτα επαναλαμβανόμενη και συγκρίσιμη σε κάθε δοκιμή.

Τα κύτταρα που φωσφορίζουν και οι απρόσμενες παρατηρήσεις

Η πρωτοτυπία της μελέτης δεν περιορίστηκε μόνο στις συνθήκες. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια ειδική ουσία που έκανε τα εγκεφαλικά κύτταρα να φωσφορίζουν όταν ενεργοποιούνταν. Έτσι, μπορούσαν να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο ποια κύτταρα «άναβαν» τη στιγμή που ενεργοποιούνταν οι αναμνήσεις. Το εντυπωσιακό ήταν ότι δεν επαναλαμβανόταν το ίδιο μοτίβο κάθε φορά· αντίθετα, διαφορετικές ομάδες κυττάρων συμμετείχαν στη διαδικασία.

Οι επικεφαλής της μελέτης αναφέρουν ότι περίμεναν λιγότερες μεταβολές όταν είχαν εξασφαλίσει τόσο αυστηρό έλεγχο στις συνθήκες. Ωστόσο, το αποτέλεσμα έδειξε ότι η μνήμη δεν είναι στατική, αλλά πιο «ρευστή» απ’ ό,τι φαντάζονταν. Αυτό ενισχύει την ιδέα ότι οι αναμνήσεις δεν βρίσκονται απαραίτητα αποθηκευμένες σε ένα και μόνο σημείο του εγκεφάλου.

Το επόμενο βήμα: από τα ποντίκια στον άνθρωπο

Φυσικά, όπως συμβαίνει σε πολλές μελέτες, τα πειράματα σε ποντίκια δεν σημαίνει αυτόματα ότι ισχύουν και στον άνθρωπο. Συχνά οι έρευνες στα πρώτα στάδια πραγματοποιούνται σε πειραματόζωα, όμως απαιτούνται κλινικές δοκιμές για να διαπιστωθεί αν το ίδιο φαινόμενο συμβαίνει και στον άνθρωπο, όπου η πολυπλοκότητα του εγκεφάλου του αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να λειτουργεί με εντελώς διαφορετικούς μηχανισμούς. Παρά τις επιφυλάξεις, ωστόσο, η μελέτη ανοίγει τον δρόμο για πιο στοχευμένη έρευνα στο μέλλον.