Εξωσωματικές εμπειρίες: Τι αποκαλύπτει νέα έρευνα για τη σύνδεση με άγχος και τραύματα

Άνθρωποι που περιγράφουν ότι «βγαίνουν» από το σώμα τους, συχνά αισθάνονται πως βλέπουν τον εαυτό τους από ψηλά, σαν να βρίσκονται σε άλλο σημείο του χώρου, παρατηρώντας το σώμα τους σαν τρίτοι θεατές. Αυτές οι εμπειρίες, που για κάποιους είναι βαθιά πνευματικές και για άλλους τρομακτικές, αφορούν σύμφωνα με έρευνες έως και το 10-20% του πληθυσμού.

Πώς περιγράφεται η εμπειρία

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται στο Personality and Individual Differences οι εμπειρίες αυτές δεν παρουσιάζουν ομοιότητες. Άλλοι αναφέρουν ότι βίωσαν απόλυτη ηρεμία και διαύγεια, ενώ κάποιοι ένιωσαν φόβο και πανικό. Συχνά εμφανίζονται είτε σε στιγμές απόλυτης χαλάρωσης – όπως στη διάρκεια διαλογισμού ή ύπνου – είτε σε ακραίες συνθήκες άγχους και κινδύνου, όπως σε τροχαία ή κρίσεις πανικού. Το κοινό στοιχείο, όμως, είναι η αίσθηση ότι «αποσυνδέονται» από το σώμα τους και το παρακολουθούν εξωτερικά, η οποία προκαλεί μια σειρά έντονων συναισθημάτων.

Όπως διαβάζουμε στο IFL Science, μια χαρακτηριστική περιγραφή ασθενούς ανέφερε πως ένιωσε να αιωρείται περίπου 1,5 μέτρο πάνω από το σώμα του και να το παρακολουθεί όπως κανείς βλέπει από αεροπλάνο. Ένιωσε «διπλός», σαν το μυαλό του να βρίσκεται εκτός σώματος και να κοιτάζει τη σωματική του υπόσταση σαν να ήταν κάποιος άλλος ή ακόμα και «σαν άγγελος». Αυτό το αίσθημα «αιώρησης» και απόστασης φαίνεται να είναι κεντρικό στοιχείο στις περισσότερες μαρτυρίες.

Τι δείχνει η επιστήμη για τον εγκέφαλο

Οι επιστήμονες έχουν μελετήσει διάφορους πιθανούς βιολογικούς μηχανισμούς πίσω από το φαινόμενο. Παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει ότι η διέγερση ενός συγκεκριμένου σημείου στον εγκέφαλο, της έλικας, μπορεί να προκαλέσει την εμπειρία. Το σημείο αυτό είναι υπεύθυνο για την ενοποίηση της οπτικής πληροφορίας και των σημάτων από τα άκρα, δημιουργώντας την «αίσθηση σώματος» στον εγκέφαλο. Σε επεμβάσεις εγκεφάλου, η διέγερση του σημείου αυτού έχει οδηγήσει επανειλημμένα σε εξωσωματικές εμπειρίες.

Η νέα έρευνα από ομάδα του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια προσπάθησε να εντοπίσει κοινούς ψυχολογικούς παράγοντες μεταξύ όσων είχαν ζήσει τέτοιες εμπειρίες. Στην έρευνα συμμετείχαν 545 ενήλικες με διαφορετικό κοινωνικό και πολιτιστικό υπόβαθρο. Το 80% όσων ανέφεραν εξωσωματικές εμπειρίες είχαν βιώσει μία έως τέσσερις τέτοιες καταστάσεις στη ζωή τους, ενώ το υπόλοιπο 20% περισσότερες. Οι περισσότερες περιπτώσεις ήταν αυθόρμητες, όμως κάποιες συνέβησαν μετά από χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, διαλογισμό ή ύπνωση.

Οι ερευνητές παρατήρησαν πως όσοι είχαν βιώσει εξωσωματικές εμπειρίες είχαν συχνότερα ιστορικό ψυχικών διαταραχών όπως άγχος και κατάθλιψη. Επιπλέον, παρουσίαζαν αυξημένες βαθμολογίες στη Κλίμακα Διάσχισης, που μετρά την αίσθηση αποσύνδεσης από την πραγματικότητα ή το ίδιο το σώμα. Σχεδόν 40% του δείγματος αυτής της ομάδας είχε υψηλές βαθμολογίες, έναντι μόλις 14% στην ομάδα ελέγχου.

Ένα ακόμη σημαντικό εύρημα ήταν η σύνδεση με παιδικά τραύματα. Όσοι είχαν βιώσει σοβαρά τραυματικά γεγονότα στην παιδική ηλικία ήταν πιθανότερο να αναφέρουν εξωσωματικές εμπειρίες αργότερα στη ζωή τους. Αυτό οδήγησε τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι οι εμπειρίες αυτές ίσως να αποτελούν μηχανισμό αντιμετώπισης – ένα είδος ψυχικής «απόδρασης» από τραυματικές ή στρεσογόνες καταστάσεις.

Αντιμετώπιση και ψυχολογική διάσταση

Σύμφωνα με τους ερευνητές πολλοί άνθρωποι φοβούνται να μιλήσουν για αυτές τις εμπειρίες, πιστεύοντας ότι κάτι δεν πάει καλά με την ψυχική τους υγεία. Ωστόσο, οι εμπειρίες αυτές δεν αποτελούν απαραίτητα ένδειξη ψυχικής ασθένειας. Αντιθέτως, ίσως λειτουργούν ως φυσική απόκριση του εγκεφάλου σε δυσκολίες, μια προσπάθεια ανακούφισης από το άγχος ή την εσωτερική πίεση.

Η ερευνητική ομάδα καλεί τους ψυχολόγους να επανεξετάσουν την προσέγγισή τους, αντιμετωπίζοντας τις εξωσωματικές εμπειρίες όχι με καχυποψία, αλλά με ενσυναίσθηση και επιστημονικό ενδιαφέρον. Τονίζει επίσης την ανάγκη για περαιτέρω μελέτες που θα εξετάσουν τα συμφραζόμενα στα οποία εμφανίζονται οι εμπειρίες – είτε πρόκειται για αυθόρμητες στιγμές, είτε για περιπτώσεις που προκαλούνται μέσω διαλογισμού, αισθητηριακής στέρησης ή ψυχεδελικών ουσιών.