Κονγκό: Θανατική ποινή στον πρώην πρόεδρο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας

Στρατοδικείο της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό καταδίκασε σήμερα, Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου, σε θάνατο τον πρώην πρόεδρο της χώρας Ζοζέφ Καμπιλά, κρίνοντάς τον ένοχο για σειρά εγκλημάτων, μεταξύ των οποίων και για εγκλήματα πολέμου.

Ο αντιστράτηγος Ζοζέφ Μουτόμπο Καταλαγί, που προήδρευε του στρατοδικείου στην Κινσάσα, ανακοίνωσε ότι ο πρώην πρόεδρος καταδικάστηκε ερήμην για εγκλήματα όπως προδοσία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ανθρωποκτονία, σεξουαλική επίθεση, βασανιστήρια και ανταρσία.

Ο Καμπιλά παρέμεινε στην εξουσία επί σχεδόν δύο δεκαετίες και παραιτήθηκε μόνο αφού ξέσπασαν βίαιες διαδηλώσεις εναντίον του. Από τα τέλη του 2023 ζει κατά κύριο λόγο στη Νότια Αφρική, αν και εμφανίστηκε τον περασμένο Μάιο στην πόλη Γκόμα του ανατολικού Κονγκό, που ελέγχεται από τους αντάρτες.

Πώς ανέβηκε στην εξουσία

Ο 54χρονος γιος του Λοράν-Ντεζιρέ Καμπιλά, του αντάρτη που ανέτρεψε τον δικτάτορα Μομπούτου Σέσε Σέκο, κληρονόμησε την εξουσία τη ΛΔ του Κονγκό μετά τη δολοφονία του πατέρα του, τον Ιανουάριο του 2001. Τότε ήταν μόλις 29 ετών και, με τη διστακτική φωνή του «έδινε αρχικά την εντύπωση ότι ήταν ασήμαντος», ανέφερε ο Βέλγος ιστορικός Νταβίντ Φαν Ρόιμπρουκ σε ένα βιβλίο αναφοράς για το Κονγκό.

Το 2019, αφού ολοκλήρωσε δύο θητείες, ο Ζοζέφ Καμπιλά παράδωσε την προεδρία στον σημερινό πρόεδρο Φέλιξ Τσισεκέντι, διατηρώντας το αξίωμα του ισόβιου γερουσιαστή και διαθέτοντας κοινοβουλευτική ασυλία. Το 2023 εγκατέλειψε τη χώρα και κατά καιρούς εμφανιζόταν στη Νότια Αφική ή τη Ναμίμπια.

Αφού έμεινε επί αρκετά χρόνια στο περιθώριο, στα τέλη Μαΐου επανεμφανίστηκε στην Γκόμα, πόλη που ελέγχεται από τους αντικυβερνητικούς αντάρτες της οργάνωσης Μ23. Λίγες ημέρες αργότερα, σε μια σπάνια ομιλία του, είπε ότι «η δικτατορία πρέπει να τελειώσει» στη ΛΔ του Κονγκό και ότι ο ίδιος ήταν έτοιμος να αναλάβει τις υποχρεώσεις του.

Αυτή η σύντομη επιστροφή ανησύχησε την Κινσάσα, εν μέσω της αστάθειας λόγω των συγκρούσεων στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Με αίτημα της κυβέρνησης, η ασυλία του άρθηκε και παραπέμφθηκε ερήμην στο στρατοδικείο για εσχάτη προδοσία.

Ποιος είναι ο Ζοζέφ Καμπιλά

Ο Καμπιλά γεννήθηκε το 1971 στο Νότιο Κίβου και ζούσε εξόριστος από την ηλικία των 5 ετών. Σχεδόν όλα τα παιδικά και εφηβικά χρόνια του τα πέρασε στην Τανζανία. Ενώθηκε με τον πατέρα του τον Σεπτέμβριο του 1996, όταν ξέσπασε ο πρώτος πόλεμος στη ΛΔ του Κονγκό. Έφυγε στην Κίνα για να παρακολουθήσει στρατιωτική εκπαίδευση, όμως επέστρεψε πολύ γρήγορα, όταν ξέσπασε ο δεύτερος πόλεμος του Κονγκό, το 1998. Τότε, εντάχθηκε στον στρατό.

Με τον θάνατο του πατέρα του, ο Ζοζέφ Καμπιλά κληρονόμησε μια χώρα σπαρασσόμενη από τον πόλεμο, ο οποίος θα έληγε το 2003. Η κεντρική εξουσία είχε υπό τον έλεγχό της μόνο ένα τμήμα της δυτικής και νότιας ΛΔ του Κονγκό, μιας από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, παρά τους τεράστιους φυσικούς πόρους που διαθέτει.

Ο Ζοζέφ Καμπιλά μιλάει αγγλικά και σουαχίλι, δεν εκφράζεται με άνεση στα γαλλικά, την επίσημη γλώσσα της χώρας, και δεν γνωρίζει τη λινγκάλα, την τοπική διάλεκτο της Κινσάσα. Λόγω αυτού του γλωσσικού χάσματος και του γεγονότος ότι γεννήθηκε στην ανατολική ΛΔ του Κονγκό και μεγάλωσε στην Τανζανία, πολλοί τον θεωρούσαν «ξένο».

Σιγά-σιγά ωστόσο, οι πολιτικές ικανότητές του αιφνιδίασαν τους ξένους διπλωμάτες που τον θεωρούσαν απλό πιόνι στα χέρια της «παλιάς φρουράς» του πατέρα του, την οποία σταδιακά απομάκρυνε. Μετά τη δύσκολη μεταπολεμική, μεταβατική περίοδο, όπου αναγκάστηκε να συνυπάρξει με τέσσερις αντιπροέδρους, εξελέγη πρόεδρος το 2006, στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της χώρας μετά την ανεξαρτησία της από το Βέλγιο το 1960.

Η περίοδος χάριτος δεν κράτησε πολύ. Το 2011, μετά τις εκλογές που σημαδεύτηκαν από μαζικές παρατυπίες, ο Καμπιλά εξασφάλισε μια δεύτερη θητεία, με σχετική πλειοψηφία. Στην Κινσάσα, τη μεγαλούπολη των 17 εκατομμυρίων κατοίκων, η οποία ουδέποτε τον θεώρησε δικό της, συγκέντρωσε ποσοστό μόλις 16,5%.

Η νίκη του αμφισβητήθηκε από το μεγαλύτερο μέρος της αντιπολίτευσης και βύθισε τη χώρα σε πολιτική κρίση. Το 2015, το σχέδιο αλλαγής του εκλογικού νόμου ώστε να παραμείνει στην εξουσία και για τρίτη θητεία, πέραν των δύο που επιτρέπονται από το Σύνταγμα, προκάλεσε ογκώδεις διαδηλώσεις. Δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν στις ταραχές και τελικά ο Καμπιλά δεν έθεσε υποψηφιότητα στις εκλογές του 2018.

Ο μοναχικός και απόμακρος πρώην πρόεδρος δεν ήταν ποτέ άνετος στις επίσημες τελετές. Εμφανιζόταν ευτυχής μόνο όταν οδηγούσε τρακτέρ ή άλλα βαριά μηχανήματα, σε διάφορα εγκαίνια. Σύμφωνα με έναν διπλωμάτη που τον συνάντησε πολλές φορές, φαίνεται ότι αυτό που του αρέσει στην πραγματικότητα είναι τα βιντεοπαιχνίδια και τα αυτοκίνητα.