Λιώνουμε από την ζέστη: Η κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα αυξάνει την θερμική καταπόνηση

Καθώς πληθαίνουν τα επιστημονικά δεδομένα για τη συνεχή άνοδο της θερμοκρασίας, η μονάδα ΜΕΤΕΟ/meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α) πραγματοποίησε μελέτη η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science of the Total Environment για την εκτίμηση της επίδρασης της ανόδου της θερμοκρασίας στη θερμική καταπόνηση. Εκτιμήθηκαν, βάσει του UTCI (Universal Thermal Climate Index, ◦C), οι μεταβολές στη θερμική καταπόνηση που προβλέπεται να σημειωθούν στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2031–2060, σε σύγκριση με την πρόσφατη παρελθοντική περίοδο 1991–2020.

Τι είναι η θερμική καταπόνηση;

Η θερμική καταπόνηση, ή αλλιώς θερμικό στρες, αναφέρεται στην αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού σε ακραίες θερμοκρασίες περιβάλλοντος, είτε αυτές είναι πολύ υψηλές (ζέστη) είτε πολύ χαμηλές (κρύο). Ουσιαστικά, είναι η κατάσταση κατά την οποία το σώμα δυσκολεύεται να διατηρήσει την εσωτερική του θερμοκρασία σε φυσιολογικά επίπεδα (περίπου 36-37°C), επειδή οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι ιδιαίτερα απαιτητικές.

Σύμφωνα με τους ειδικούς υπάρχουν διάφορες κατηγορίες θερμικής καταπόνησης.

Θερμική καταπόνηση λόγω ζέστης: Συμβαίνει όταν το σώμα δεν μπορεί να αποβάλει επαρκώς την πλεονάζουσα θερμότητα που παράγει ή απορροφά από το περιβάλλον. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη εφίδρωση, αφυδάτωση, ζάλη, κόπωση, ακόμη και σε σοβαρότερες καταστάσεις όπως θερμοπληξία, η οποία είναι επικίνδυνη για τη ζωή. Παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι η υψηλή θερμοκρασία αέρα, η υγρασία, η έλλειψη αέρα (άπνοια) και η άμεση ηλιακή ακτινοβολία.

Θερμική καταπόνηση λόγω κρύου: Συμβαίνει όταν το σώμα χάνει θερμότητα πιο γρήγορα από ό,τι μπορεί να παράγει, με αποτέλεσμα να πέφτει η εσωτερική του θερμοκρασία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποθερμία, κρυοπαγήματα και άλλες παθήσεις που σχετίζονται με το κρύο. Παράγοντες που συμβάλλουν είναι η χαμηλή θερμοκρασία αέρα, ο δυνατός άνεμος (ψυχρός αέρας), και η υγρασία.

Ζέστη, υγρασία και ακτινοβολία

Ο δείκτης UTCI (Universal Thermal Climate Index) είναι ένα παράδειγμα του πώς οι επιστήμονες εκτιμούν αυτή τη θερμική καταπόνηση. Λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τη θερμοκρασία του αέρα, αλλά και άλλες σημαντικές παραμέτρους όπως η υγρασία, η ταχύτητα του ανέμου και η ακτινοβολία, καθώς και την ανθρώπινη φυσιολογία, για να δώσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του πώς "αισθάνεται" το σώμα το θερμικό περιβάλλον.

Η θερμική καταπόνηση είναι ένα σημαντικό θέμα για τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια, ειδικά ενόψει της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης των ακραίων καιρικών φαινομένων.

Ο UTCI είναι ένας ευρέως και διεθνώς χρησιμοποιούμενος δείκτης ο οποίος εκτιμά τη θερμική καταπόνηση (στρες) που υφίσταται το ανθρώπινο σώμα. Πιο συγκεκριμένα, ο UTCI εκτιμά το πώς αισθάνεται το σώμα μας το θερμικό του περιβάλλον δίνοντας μια πιο ρεαλιστική εικόνα αφού λαμβάνει υπόψη μετεωρολογικές παραμέτρους (επιπλέον της θερμοκρασίας του αέρα), όπως η υγρασία, ο άνεμος και η ακτινοβολία, μαζί με την ανθρώπινη φυσιολογία. Για παράδειγμα, όταν η θερμοκρασία UTCI κυμαίνεται μεταξύ 26 °C και 32 °C, θεωρείται ότι προκαλείται «μέτρια» θερμική καταπόνηση λόγω ζέστης. Σε υψηλότερες τιμές, από 32 °C έως 38 °C, η καταπόνηση είναι «ισχυρή», ενώ μεταξύ 38 °C και 46 °C γίνεται «πολύ ισχυρή». Πάνω από τους 46 °C, η καταπόνηση είναι «ακραία» και η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά επικίνδυνη για την υγεία.

Πώς θα εξελιχθεί η θερμική καταπόνηση

Στη μελέτη για την εκτίμηση της θερμικής καταπόνησης στις επόμενες δεκαετίες, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα υψηλής ανάλυσης της βάσης δεδομένων EURO-CORDEX για τις μεσημεριανές ώρες, βασισμένα σε δύο σενάρια εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου: ένα μετριοπαθές (RCP 4.5) και ένα πιο απαισιόδοξο (RCP 8.5), τα οποία αντανακλούν διαφορετικές πορείες εξέλιξης των παγκόσμιων εκπομπών τις επόμενες δεκαετίες.

Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν σαφή αύξηση της θερμικής καταπόνησης σε ολόκληρη την Ελλάδα. Συγκεκριμένα:

Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας UTCI την περίοδο 2031-2060 σε ολόκληρη τη χώρα κυμαίνεται από 1 °C έως 1,5 °C στο σενάριο RCP4.5 και από 1,4 °C έως 2 °C στο σενάριο RCP8.5 (Εικόνα 1),

Η μεγαλύτερη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας UTCI αναμένεται στις βόρειες περιοχές της χώρας, στις δυτικές ορεινές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, καθώς και στα νησιά του Ιονίου και του ανατολικού Αιγαίου (Εικόνα 1),

Η μέγιστη εποχική αύξηση της μέσης θερμοκρασίας UTCI βρέθηκε το καλοκαίρι όπου η μέση τιμή για ολόκληρη τη χώρα εκτιμήθηκε 1,6 °C σύμφωνα με το σενάριο RCP4.5 και 2 °C, σύμφωνα με το σενάριο RCP8.5.

Κατά τη διάρκεια του έτους, ο αριθμός των ημερών με:

«ισχυρή» θερμική καταπόνηση αναμένεται να αυξηθεί από 6 έως 21 ημέρες σύμφωνα με το σενάριο RCP4.5 και από 7 έως 27 ημέρες σύμφωνα με το σενάριο RCP8.5.

«πολύ ισχυρή» θερμική καταπόνηση αναμένεται να αυξηθεί μέχρι 22 ημέρες σύμφωνα με το σενάριο RCP4.5 και μέχρι 28 ημέρες σύμφωνα με το σενάριο RCP8.5. Η αύξηση αυτή είναι ιδιαίτερα αισθητή στη δυτική Ελλάδα και Πελοπόννησο (Εικόνα 2) καθώς και σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Αττικής (Εικόνα 2β).