Μάστιγα η βία στα σχολεία: Η Αρτινοπούλου στο Flash για την κοινωνική εργασία αντί αποβολών

«Δίπλα στα παιδιά, απέναντι στη βία»… Αυτός είναι ο παρονομαστής της Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη της Βίας και την Αντιμετώπιση της Παραβατικότητας Ανηλίκων 2025-2030, την οποία παρουσίασε η κυρία Βάσω Αρτινοπούλου, Καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Πρόεδρος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, στο Μέγαρο Μαξίμου παρουσία του Πρωθυπουργού. Η «κοινωνική εργασία» στο σχολείο αντί αποβολής, πρόταση η οποία δέχθηκε αρκετή κριτική κυρίως από καθηγητές, αλλά και τα τεχνικά γυμνάσια -μεταξύ μιας σειράς άλλων μέτρων- είναι το πλαίσιο που οι αρμόδιοι εκτιμούν ότι θα λειτουργήσει ως «αντίδοτο» στην ανήλικη παραβατικότητα. Η Επικεφαλής της Επιτροπής, μιλά αποκλειστικά στο Flash.gr για τις συγκεκριμένες προτάσεις που αναμένεται να υλοποιηθούν άμεσα, όπως τονίζει, ενώ διευκρινίζει τι σημαίνει «κοινωνική εργασία» στα σχολεία…

-Κυρία Αρτινοπούλου, παρουσιάσατε το νέο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για της Παραβατικότητας Ανηλίκων. Μπορείτε να μας αναφέρετε τα πιο σημαντικά μέτρα, που αναφέρονται σε αυτό το πλαίσιο; Τα πιο ουσιαστικά και τα οποία ελπίζουμε να οδηγήσουν σε κάποια αλλαγή; 

Η Εθνική Στρατηγική δίνει σαφείς κατευθύνσεις προκειμένου οι δράσεις πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας να απαντούν στους άξονες προτεραιότητας και στους στόχους για την προστασία των παιδιών από οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης και από την έκθεσή τους σε βία από τη θέση του δράστη, του θύματος, του μάρτυρα. Περιλαμβάνονται πολιτικές και μέτρα ανά πυλώνα βίας, όπως είναι η ενδοσχολική βία, η ενδοοικογενειακή, διαδικτυακή και κοινοτική βία (οπαδική βία, εξτρεμιστική, ρατσιστική), καθώς και μεταχείρισης του ανήλικου θύματος αλλά και του ανήλικου παραβάτη από τη δικαιοσύνη. Περιλαμβάνονται 69 νέες πολιτικές, εκ των οποίων οι επτά είναι εμβληματικές και οι πέντε οριζόντιες πολιτικές. Οι πολιτικές αυτές περιγράφονται με σαφήνεια, ορίζονται οι στόχοι τους, η τεκμηρίωσή τους και η εναρμόνιση με τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ 2030.

«Δεν αμφισβητείται ούτε καταργείται το μέτρο της αποβολής»

-Γίνεται ιδιαίτερος λόγος για την «κοινωνική εργασία». Μια πρόταση, η οποία έχει δεχθεί αρκετή κριτική. Μπορείτε να μας διευκρινίσετε τη συγκεκριμένη πρόταση; Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο, τι προβλέπει; 

«Η εφαρμογή της αποβολής στους/στις μαθητές/ ριες που παραβιάζουν τους κανόνες παρουσιάζει προβλήματα, όπως είναι η αδυναμία εποπτείας του αποβληθέντα μαθητή από κάποιον ενήλικα κατά τις ώρες απομάκρυνσής του από το σχολείο, οπότε μπορεί και να αυξάνεται η πιθανότητα εκδήλωσης της ίδιας ή άλλης ανεπιθύμητης συμπεριφοράς (π.χ. διαδικτυακός εκφοβισμός).
Για τους παραπάνω λόγους και για τη συνειδητοποίηση εκ μέρους του/της μαθητή/ριας ότι αποδοκιμάζεται η ανεπιθύμητη συμπεριφορά, η οποία μάλιστα είναι αναστρέψιμη, και όχι ο/η ίδιος/α, προτείνεται ο εμπλουτισμός των παιδαγωγικών μέτρων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, προτείνεται η αναστολή παρακολούθησης της μαθησιακής διαδικασίας να συνοδεύεται από υποχρεωτική παρακολούθηση μαθημάτων πολιτειακής εκπαίδευσης με βιωματικό χαρακτήρα εντός του σχολείου. Παράλληλα, προτείνεται ο/η Διευθυντής/ρια της σχολικής μονάδας να εισηγείται στον Σύλλογο Διδασκόντων να χρησιμοποιήσει/ αξιοποιήσει όλους τους διαθέσιμους τρόπους, ιδίως συμβουλευτικές συναντήσεις με τις υποστηρικτικές εκπαιδευτικές δομές, διαδικασία διαμεσολάβησης για τη βελτίωση της συμπεριφοράς του/της μαθητή/τριας, ενίσχυση της ατομικής υπευθυνότητας και αντιμετώπιση κάθε αποκλίνουσας συμπεριφοράς.
Οι συμβουλευτικές συναντήσεις υλοποιούνται εκτός της αίθουσας διδασκαλίας και εντός της σχολικής μονάδας.»
Επομένως,

1. Δεν αμφισβητείται ούτε καταργείται το μέτρο της αποβολής
2. Η αποβολή μέσα από τις προτάσεις μας νοηματοδοτείται και παίρνει σαφές παιδαγωγικό περιεχόμενο.
3. Η «κοινωνική εργασία» είναι σε εισαγωγικά ακριβώς για να υποδηλώσει ότι δεν αναφερόμαστε επιστημολογικά στην επιστήμη ή το πεδίο της κοινωνικής εργασίας, αλλά ουσιαστικά εννοούμε την κοινωφελή- εθελοντική εργασία. Απλά δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «κοινωφελή» γιατί αποτελεί αναμορφωτικό μέτρο που επιβάλλεται από το δικαστήριο ανηλίκων. Ούτε το εθελοντική εργασία μπορούμε γιατί είναι αντιφατικό με τον υποχρεωτικό χαρακτήρα του μέτρου. Ουσιαστικά πρόκειται για το μοντέλο service learning, ότι πιο σύγχρονο στην παιδαγωγική επιστήμη.

-Τι πιστεύετε ότι έχει πάει λάθος και έχουμε τόσο συχνή καταγραφή φαινομένων ανήλικης παραβατικότητας και μάλιστα με περιστατικά ιδιαίτερης αγριότητας; Ακόμα και σε πολύ μικρές ηλικίες…
Ακριβώς όπως διατυπώνετε την ερώτηση: πρόκειται για καταγραφή της αυξητικής τάσης και συγκεκριμένα η μεγάλη αύξηση των περιστατικών παραβατικότητας ανηλίκων προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας. Σε επίπεδο ερευνών δεν έχουμε long scale ερευνητικά δεδομένα για να παρακολουθήσουμε την αποτύπωση και την εξέλιξη του φαινομένου. Όμως, σε επίπεδο σύγκρισης με άλλες χώρες, κράτη μέλη της ΕΕ, διαπιστώνουμε από τα στοιχεία της Eurostat ότι η χώρα μας είναι στο μέσον ή λίγο πάνω από το μέσο των κρατών μελών. Η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται στην πρώτη δεκάδα των χωρών που έχουν αυξημένο πρόβλημα, ούτε αποτελεί μια δυστοπία.

«Η πρώτη Αντεγκληματική Πολιτική της χώρας»

-Θεωρείτε πως ο στραβός δρόμος που βλέπουμε να έχουν πάρει κάποια νέα παιδιά, είναι ένας δρόμος χωρίς επιστροφή; Τα αντανακλαστικά μας ως κοινωνία αλλά και των αρμοδίων, θα λέγατε πως είναι "αργά" ή υπάρχουν τρόποι ν' αντιδράσουμε και να ανακόψουμε την καθοδική πορεία, όπως για παράδειγμα μέσα από αυτό το σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής;

Η Εθνική Στρατηγική εστιάζει τόσο στην πρόληψη της βίας, όσο και την αποτελεσματική αντιμετώπιση της παραβατικότητας ανηλίκων μέσα από την εφαρμογή της ουσιαστικής φιλικής προς το παιδί δικαιοσύνης. Αποτελεσματικές πολιτικές πρόληψης αποδίδουν στο χώρο και τον χρόνο. Η φιλική προς το παιδί δικαιοσύνη εγγυάται ότι ο ανήλικος (θύμα ή θύτης) θα αντιμετωπισθεί από τη δικαιοσύνη αποτελεσματικά και αποφεύγοντας τη δευτερογενή θυματοποίηση (για τα θύματα) και εστιάζοντας στην κοινωνική επανένταξη (για τους ανήλικους παραβάτες). Ποτέ δεν είναι αργά για οποιαδήποτε παρέμβαση, απλά ο στόχος είναι η πρόληψη του προβλήματος για να μη χρειαστεί η αντιμετώπιση. Ουσιαστικά, η Εθνική Στρατηγική αποτελεί και την πρώτη Αντεγκληματική Πολιτική της χώρας.

-Γνωρίζετε από πότε θα τεθούν σε ισχύ οι συγκεκριμένες προτάσεις; 

Ήδη αρκετοί υπουργοί της κυβέρνησης εξήγγειλαν την άμεση εφαρμογή κάποιων προτάσεων μας κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου και αμέσως μετά την παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής προς τον Πρωθυπουργό. Εμείς στο κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής έχουμε προτείνει πέραν των νέων πολιτικών, άλλα 23 πρόσθετα -βελτιωτικά μέτρα στο πλαίσιο υλοποίησης των υφιστάμενων πολιτικών. Με δεδομένο ότι οι προτάσεις μας εκτείνονται σε βάθος πενταετίας υπάρχουν συγκεκριμένες προτάσεις για το τρέχον έτος και φυσικά τα επόμενα. Ελπίζω στην άμεση εφαρμογή τους.

«Τα τεχνικά γυμνάσια δεν ισοδυναμούν με τη δημιουργία χαμηλότερου status δομών»

-Υπάρχουν κάποιες αντιδράσεις από την πλευρά των καθηγητών, της ΟΛΜΕ. Όχι μόνο για την πρόταση της «κοινωνικής εργασίας», αλλά και για τα τεχνικά γυμνάσια. Θεωρούν πως θα οδηγήσουν όχι απλώς σε μαθητές δύο ταχυτήτων, αλλά σε διαχωρισμό των παιδιών. Ότι κατά κάποιον τρόπο, είναι λες και διαχωρίζουμε έτσι την ήρα από το στάρι…
Για την πρότασή μας που αφορά την θεσμοθέτηση και πιλοτική λειτουργία 10 τεχνικών γυμνασίων παραπέμπω στη σελ. 72 της έκθεσης. «Πρόκειται για μία πιο εξειδικευμένη εκπαίδευση μετά το Δημοτικό σχολείο ή μία δεύτερη γυμνασιακή κατεύθυνση, την οποία θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν μαθητές ηλικίας 12-15 ετών και να συνεχίσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση σε έναν νέο τύπο σχολικής βαθμίδας, που θα τους προσφέρει μαζί με τις βασικές ακαδημαϊκές γνώσεις και πρακτικές δεξιότητες. Οι απόφοιτοι θα μπορούν να συνεχίσουν τη φοίτησή τους στα ΕΠΑΛ ή ακόμη και στα Γενικά Λύκεια. Επίσης, με τις δεξιότητες που θα έχουν αποκτήσει θα έχουν τη δυνατότητα να απορροφηθούν στην αγορά εργασίας.
Η παραπάνω δομή σε καμία περίπτωση δεν ισοδυναμεί με τη δημιουργία χαμηλότερου status δομών ή κατευθύνσεων, αλλά με την προώθηση της ισότιμης πρόσβασης όλων ανεξαιρέτως των μαθητών/ριών στο εκπαιδευτικό αγαθό, σύμφωνα με τα ισχύοντα προβλεπόμενα.
Ειδικότερα, θα δοθεί η δυνατότητα στους/στις μαθητές/ριες:

• Να ανακαλύψουν και να αναπτύξουν τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους σε πρώιμο στάδιο,
• Να μαθαίνουν μέσα από την πράξη (learning by doing),
• Να αναπτύξουν θετικές διαπροσωπικές σχέσεις σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μάθησης,
• Να καλλιεργήσουν κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες,
•  Να ενταχθούν στην κοινωνία και να μην τεθούν στο περιθώριο στην ευαίσθητη αυτή ηλικία».

«Είναι εύκολο να γίνεις γονιός, είναι δύσκολο όμως να είσαι γονιός»

-Αν σας ζητούσα να δίνατε μια συμβουλή ως επιστήμονας, στα παιδιά που κατά καιρούς μας έχουν απασχολήσει με τις πράξεις τους και την παραβατική συμπεριφορά τους, ποια θα ήταν αυτή; Στους γονείς τους;

Για τα παιδιά που έχουν απασχολήσει με τις πράξεις τους και την παραβατική συμπεριφορά τους θα τους πρότεινα να αρπάξουν μια ευκαιρία και να μετουσιώσουν θετικά τα όποια αρνητικά συναισθήματά τους σε έμπνευση και δημιουργία. Για τους γονείς να προσπαθήσουν να κατανοήσουν ότι ‘είναι εύκολο να γίνεις γονιός, είναι δύσκολο όμως να είσαι γονιός’.