Αλγόριθμος λύνει ένα μυστήριο αιώνων
Το έργο του Ραφαήλ, Ιταλού ζωγράφου της πρώιμης Αναγέννησης, Μadonna della Rosa ήταν για αιώνες το πεδίο αντιπαράθεσης των ειδικών τέχνης. Ο αριστουργηματικός πίνακας εκτίθεται στο μουσείο Πράδο της Μαδρίτης και το πέπλο μυστηρίου που το περιέβαλλε λύθηκε χάρη σ' έναν αλγόριθμο Τεχνητής Νοημοσύνης.
Το καθηλωτικό έργο αναπαριστά τη Μαρία, τον Ιωσήφ και τον Ιησού μωρό, μαζί με τον μικρό Ιωάννη τον Βαπτιστή και θεωρούνταν καθ' ολοκληρίαν έργο του Ραφαήλ. Τον 19ο αιώνα, όμως, η βεβαιότητα αυτή αμφισβητήθηκε. Οι ιστορικοί τέχνης υποστηρίζουν πως, λόγω διαφορετικής τεχνοτροπίας στην αποτύπωση των προσώπων, στη φιλοτέχνησή του συμμετείχαν και άλλοι, πιθανότατα τεχνίτες του εργαστηρίου του.
Κάποιοι στηρίζουν τη θεωρεία τους πως η μορφή του Ιωσήφ μοιάζει με κατοπινή προσθήκη και δεν θα μπορούσε να είναι από το χέρι του Ραφαήλ. Αλλοι θεωρούν πως το κάτω τμήμα, με το τριαντάφυλλο, έχει φιλοτεχνηθεί από κάποιον άλλο. Προκειμένου να ταυτοποιηθεί ο δημιουργός του, το έργο ελέγχθηκε από τεχνητή νοημοσύνη που ανέπτυξε ο Χασάν Ουγκάιλ, καθηγητής Οπτικής Υπολογιστικής του Πανεπιστημίου του Μπράντφορντ. Το συμπέρασμά του ανέτρεψε τους ισχυρισμούς των Ισπανών υπευθύνων του Πράδο, αφού το μεγαλύτερο μέρος του πίνακα είναι έργο του Ραφήλ, ωστόσο, το πρόσωπο του Ιωσήφ έχει φιλοτεχνηθεί από διαφορετικό καλλιτέχνη. Επιπροσθέτως, το αμφιλεγόμενο τριαντάφυλλο αποτελεί και αυτό δημιουργία του Ραφαήλ.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Ουγκάιλ, ο αλγόριθμος αναπτύχθηκε με βάση τη μελέτη με «εξαιρετική εμβρίθεια» 49 αδιαμβισβήτητων έργων του Ραφαήλ. Ως αποτέλεσμα, το πρόγραμμα μπορεί να αναγνωρίζει τα αυθεντικά έργα του καλλιτέχνη με ακρίβεια 98%.
«Ο υπολογιστής μελετά με εξαιρετική λεπτομέρεια τον πίνακα. Οχι μόνο το πρόσωπο, αλλά όλα τα μέρη του και μαθαίνει για την παλέτα των χρωμάτων, τις αποχρώσεις, τις τονικές διακυμάνσεις και τις πινελιές. Κατανοεί τον πίνακα με σχεδόν μικροσκοπικό τρόπο μαθαίνοντας όλα τα βασικά χαρακτηριστικά του χεριού του Ραφαήλ» αναλύει εξηγώντας το μοντέλο της AI ο Ουγκάιλ.
Στην περίπτωση της Μαντόνα, ο αρχικός έλεγχος έδειξε πως πρόκειται κατά 60% έργο του Ραφαήλ. Επειτα, ο πίνακας εξετάστηκε ανά τμήμα και ο αλγόριθμος κατέληξε πως το πρόσωπο του Ιωσήφ δεν ήταν από τον Ραφαήλ.
«Η ανάλυση του έργου από το πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης έδειξε οριστικά οι τρεις μορφές, της Παναγίας, του Ιησού και του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, είναι αναμφισβήτητα του Ραφαήλ. Όμως, εκείνη του Ιωσήφ δεν είναι και έχει μάλιστα ζωγραφιστεί από κάποιον άλλον», επισημαίνει ο Χάουελ Εντουαρντς, ομότιμος καθηγητής μοριακής φασματοσκοπίας στο Μπράντφορντ και συνεπικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύτηκε σήμερα στο επιστημονικό περιοδικό Heritage Science Journal.
Ο Ουγκάιλ παραδέχεται σαφώς πως δεν γνωρίζει τίποτα για την τέχνη, εκτιμώντας πως τα ευρήματα του αλγορίθμου δεν θα τύχουν της θερμότερης υποδοχής από ιστορικούς και ειδικούς: «Νομίζω ότι υπάρχει φόβος και νομίζουν επίσης ότι είμαστε αφελείς, ότι δεν ξέρουμε τι κάνουμε», σημειώνει ο καθηγητής.
Ωστόσο εκτιμά πως τελικά οι ιστορικοί τέχνης θα εκτιμήσουν την τεχνητή νοημοσύνη ως έναν επιπλέον τρόπο πιστοποίησης της αυθεντικότητας της μεγάλης τέχνης.
«Η διαδικασία πιστοποίησης της αυθεντικότητας ενός έργου περιλαμβάνει την εξέταση πολλών παραμέτρων, όπως την προέλευσή του, τις χρωστικές ουσίες, την κατάστασή του... Αυτού του είδους το λογισμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα εργαλείο για να βοηθήσει σε τέτοιους είδους διαδικασίες», υπογραμμίζει ο Ουγκάιλ, καταλήγοντας πως δεν θεωρεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα υποκαταστήσει τον άνθρωπο.
