Ντικ Τσέινι: Ο αρχιτέκτονας του πολέμου κατά της τρομοκρατίας
Λένε ότι μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 ο κόσμος δεν ήταν ποτέ πια ίδιος. Το φονικό χτύπημα της ισλαμιστικής τρομοκρατίας βαθιά μέσα «στην καρδιά» της Αμερικής υπήρξε ένα γεγονός-τομή όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά εν γένει για τη σχέση της Δύσης με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και για την παγκόσμια αρχιτεκτονική της ασφάλειας.
Αυτός πάντως που σίγουρα άλλαξε τελείως μετά από εκείνη τη μέρα είναι ο Ντικ Τσέινι. Όταν είδε το δεύτερο αεροπλάνο να συντρίβεται στον ουρανοξύστη του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στη Νέα Υόρκη το πρωινό της 11ης Σεπτεμβρίου, «ήμουν πλέον ένας άλλος άνθρωπος», θα δήλωνε ο Τσέινι αργότερα, ο οποίος έφυγε από τη ζωή την Δευτέρα 3 Νοεμβρίου σε ηλικία 84 ετών.
Αμέσως μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους -και καθώς ο τότε πρόεδρος Μπους δεν βρισκόταν στον Λευκό Οίκο- ήταν ο Ντικ Τσέινι που έδωσε την έκτακτη εντολή για κατάρριψη οποιουδήποτε άλλου αεροσκάφους είχε υποστεί αεροπειρατεία και κατευθυνόταν ενδεχομένως στον Λευκό Οίκο ή στο κτίριο του Καπιτωλίου.
Όμως ο Τσέινι δεν είχε το «πρόσταγμα» μόνο εκείνη την ημέρα. Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, ήταν εκείνος που κατεύθυνε την αντίδραση ενός έθνους σε σοκ μετά τις επιθέσεις στο World Trade Center, ενός έθνους που είχε μπει αιφνίδια σε κατάσταση πολέμου.
Η σκιά πίσω από τον πρόεδρο
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ο Ντικ Τσέινι διένυε την καριέρα του στον ιδιωτικό τομέα ως ηγετικό στέλεχος του πετρελαϊκού κολοσσού Halliburton, όταν -σύμφωνα με το CNN- ο Τζορτζ Μπους Τζούνιορ του ανέθεσε τον έλεγχο των πιθανών υποψηφιοτήτων του για την αντιπροεδρία.
Η αναζήτηση έληξε με τον ίδιο τον Τσέινι να ορκίζεται αντιπρόεδρος τον Γενάρη του 2000, ρίχνοντας «βαριά» την σκιά του σε έναν «άχαρο», κατά πολλούς, πρόεδρο, που δεν φημιζόταν για την αυτοπεποίθησή του ούτε για την ανάληψη πρωτοβουλιών.
Βέβαια, ο Ντικ Τσέινι δεν εμπλεκόταν για πρώτη φορά στην πολιτική. Κουβαλούσε εμπειρία και μια πλούσια πολιτική διαδρομή από τα νεανικά του χρόνια. Έχοντας αποκτήσει πτυχίο και μεταπτυχιακό στις πολιτικές επιστήμες από το Πανεπιστήμιο του Ουαϊόμινγκ, στην ιδιαίτερη πατρίδα του, ο Τσέινι ξεκίνησε την σταδιοδρομία του το 1969, ως συνεργάτης του βουλευτή των Ρεπουμπλικάνων, Γουίλιαμ Στάιγκερ.
Γρήγορα όμως κατάφερε να μπει στον Λευκό Οίκο, στον οποίο υπηρέτησε σε επιτελικές θέσεις κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεων των προέδρων Νίξον και Φορντ. Μάλιστα, το 1975, επί Φορντ, ο Τσέινι έγινε προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, θέση που διατήρησε έως το 1977. Από το 1978 μέχρι το 1989, υπηρέτησε ως βουλευτής του Ουαϊόμινγκ στο Κογκρέσο μέχρι να ενταχθεί στην κυβέρνηση του πατέρα Μπους.
Στη συνέχεια συμμετείχε στην κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου, έχοντας τη θέση του Υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ και κινώντας τα νήματα πίσω από τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991, την πρώτη μεγάλη σύγκρουση της Αμερικής με τον Σαντάμ Χουσεΐν, η οποία έληξε με ολοκληρωτική ήττα των Ιρακινών.
Το 1993, ο Ντικ Τσέινι αποχώρησε από την πολιτική και πέρασε στον ιδιωτικό τομέα μέχρι να επιστρέψει δριμύτερος στην «αυγή» του 20ού αιώνα, στο πλευρό του υιού Μπους.
Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας
«Εκείνη τη στιγμή, ήξερες ότι επρόκειτο για μια σκόπιμη πράξη. Ήταν τρομοκρατική πράξη», σημείωνε ο Τσέινι, ενθυμούμενος πώς ένιωσε όταν είδε το δεύτερο αεροπλάνο να συντρίβεται στους Δίδυμους Πύργους, προκαλώντας τον όλεθρο στη Νέα Υόρκη.
Αποφάσισε ότι θα εκδικηθεί για τις επιθέσεις που ενορχηστρώθηκαν από την Αλ Κάιντα και θα επιβάλει την ισχύ των ΗΠΑ σε όλη την Μέση Ανατολή, όπως θα έλεγε ο ίδιος σε μια συνέντευξή του στον Τζον Κινγκ του CNN το 2002.
Φυσικά, το αφήγημα του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που υπήρξε το πλαίσιο στο οποίο οργανώθηκε η εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν αλλά και -σε μεγάλο βαθμό- η βάση για τον πόλεμο στο Ιράκ, ήταν μια πολιτική και ιδεολογική επιλογή της αμερικανικής ελίτ συνολικά εκείνη την περίοδο. Δεν είναι υπερβολή όμως να πούμε ότι ένας από τους βασικούς εμπνευστές αυτής της ρητορικής ήταν ο ίδιος ο αντιπρόεδρος Τσέινι.
Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου έφεραν λίγο αργότερα τη στρατιωτική επιχείρηση των ΗΠΑ εναντίον του Αφγανιστάν με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος των Ταλιμπάν. Το καθεστώς κατηγορήθηκε ότι φιλοξενούσε την Αλ Κάιντα και τον Οσάμα Μπιν Λάντεν, υπεύθυνο της επίθεσης στους Δίδυμους Πύργους.
Σύντομα, τα επόμενα χρόνια, ο Τσέινι άρχισε να υποστηρίζει την επέκταση της αμερικανικής επίθεσης στο Ιράκ και τον ηγέτη του, Σαντάμ Χουσεΐν, με τον οποίο είχε ήδη «λογαριασμούς» από το 1991.
Ψέματα έγιναν σφαίρες για έναν πόλεμο
Οι επιθετικές προειδοποιήσεις του Αμερικανού αντιπροέδρου σχετικά με τα υποτιθέμενα προγράμματα όπλων μαζικής καταστροφής του Ιράκ, τις φερόμενες διασυνδέσεις του Σαντάμ με την Αλ Κάιντα και την πρόθεση να προμηθεύσει τρομοκράτες με θανατηφόρα όπλα για να επιτεθούν στις ΗΠΑ, ήταν το κεντρικό αφήγημα που δικαιολόγησε την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003.
Οι εκθέσεις του Κογκρέσου και άλλες μεταπολεμικές έρευνες έδειξαν αργότερα ότι ο Τσέινι και άλλοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης υπερέβαλαν, διαστρέβλωσαν ή δεν παρουσίασαν σωστά τις (εσφαλμένες) πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα όπλων μαζικής καταστροφής που όπως αποδείχθηκε, το Ιράκ τελικά δεν διέθετε.
Ένας από τους πιο διαβόητους ισχυρισμούς του Τσέινι, ότι ο επικεφαλής αεροπειρατής της 11ης Σεπτεμβρίου, Μοχάμεντ Άτα, συναντήθηκε με ιρακινούς αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών στην Πράγα, δεν τεκμηριώθηκε ποτέ, ούτε από την ανεξάρτητη επιτροπή για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.
Ωστόσο, ο Τσέινι επέμενε -ερωτηθείς ξανά το 2005- ότι αυτός και άλλοι κορυφαίοι αξιωματούχοι ενεργούσαν με βάση «τις καλύτερες διαθέσιμες πληροφορίες» εκείνη την εποχή.
Παραδέχτηκε βέβαια ότι τα προβλήματα στις πληροφορίες έγιναν εμφανή εκ των υστέρων, τονίζοντας ότι οποιοσδήποτε ισχυρισμός πως τα δεδομένα ήταν «διαστρεβλωμένα, υπερφίαλα ή κατασκευασμένα» ήταν «εντελώς ψευδής».
Βασανιστήρια και φυλάκιση χωρίς δίκη
Οι συγκρούσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν οδήγησαν τις ΗΠΑ σε ένα σκοτεινό νομικό και ηθικό μονοπάτι, όχι μόνο στη Μέση Ανατολή. Αιχμάλωτοι πολέμου κατηγορούμενοι για τρομοκρατία, μεταφέρονταν ως κρατούμενοι στις διαβόητες φυλακές του Γκουαντάναμο, στην αμερικανική βάση στην Κούβα.
Εκεί, υπό τη σφραγίδα και του Τσέινι, υποβάλλονταν σε «ενισχυμένες ανακρίσεις», οι οποίες περιλάμβαναν διαφόρων ειδών βασανιστήρια.
Ο Τσέινι, ο οποίος βρισκόταν στο επίκεντρο κάθε πτυχής του παγκόσμιου πολέμου κατά της τρομοκρατίας, επέμεινε ότι μέθοδοι όπως ο εικονικός πνιγμός ήταν απολύτως αποδεκτές. Ήταν επίσης ένθερμος υποστηρικτής της κράτησης υπόπτων για τρομοκρατία χωρίς δίκη στο Γκουαντάναμο, μια πρακτική που χαρακτηρίστηκε προσβολή στις βασικές αμερικανικές αξίες -η οποία βέβαια συνεχίστηκε σε επόμενες ηγεσίες στον Λευκό Οίκο.
«Ήταν το σωστό που έπρεπε να γίνει»
Για πολλούς -και μάλλον όχι μόνο στο στρατόπεδο των Δημοκρατικών- ο Τσέινι έγινε σύμβολο των υπερβολών των αντιτρομοκρατικών εκστρατειών, των ψευδών υποθέσεων και του κακού σχεδιασμού που μετέτρεψαν την αρχικά επιτυχημένη εισβολή στο Ιράκ σε ένα αιματηρό τέλμα. Ο Τσέινι έφυγε από το αξίωμα καταδικασμένος από τους Δημοκρατικούς και με ποσοστό αποδοχής 31%, σύμφωνα με το Pew Research Center.
Μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Τσέινι δεν προχώρησε σε καμία αυτοκριτική για όλα αυτά, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι απλώς έκανε ό,τι ήταν απαραίτητο για να ανταποκριθεί σε μια άνευ προηγουμένου επίθεση στις ΗΠΑ που σκότωσε σχεδόν 3.000 ανθρώπους και οδήγησε σε σχεδόν δύο δεκαετίες ξένων πολέμων που σημάδεψαν ολόκληρο τον πλανήτη.
«Θα το έκανα ξανά σε ένα λεπτό», είπε ο Τσέινι, όταν αντιμετώπισε μια έκθεση της Επιτροπής Πληροφοριών της Γερουσίας το 2014, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι «ενισχυμένες» μέθοδοι ανάκρισης ήταν βάναυσες και αναποτελεσματικές και υπεύθυνες για την καταστροφή της εικόνας των ΗΠΑ σε διεθνές επίπεδο.
Όσον αφορά τον τον πόλεμο στο Ιράκ, ο Τσέινι δήλωσε στο CNN το 2015: «Ήταν το σωστό που έπρεπε να γίνει τότε. Το πίστεψα τότε και το πιστεύω και τώρα».
«Ο Τραμπ είναι δειλός»
Οι πολιτικές του Ντικ Τσέινι βασίζονταν στην ισχυρή πεποίθηση ότι η εκτελεστική εξουσία έπρεπε να κυριαρχεί σε βάρος του Κογκρέσου, υποστηρίζοντας έκτακτου χαρακτήρα υπερεξουσίες και μέτρα ανάγκης.
Θα περίμενε κανείς ότι ο ίδιος θα ήταν υπέρμαχος ενός ανθρώπου που στηρίζει την προεδρία του σε μια ακόμα πιο ισχυρή άποψη για τις εξουσίες που πρέπει να έχει ο ένοικος του Λευκού Οίκου. Αντίθετα, ο Τσέινι δεν τα πήγε καλά με τον Τραμπ.
Αρχικά, ο Τσέινι υποστήριξε τον πρωτοεμφανιζόμενο τότε, το 2016, στον στίβο της πολιτικής Τραμπ, παρά την κριτική του τελευταίου στην περίοδο Μπους. Ωστόσο, στο τέλος της πρώτης θητείας Τραμπ, όταν η άρνηση του τότε προέδρου να αποδεχτεί την εκλογική του ήττα το 2020 οδήγησε στην εξέγερση της 6ης Ιανουαρίου, ο Τσέινι μίλησε δημόσια με έναν τρόπο που δεν είχε ξαναμιλήσει.
Η κόρη του πρώην αντιπροέδρου, τότε βουλευτής του Ουαϊόμινγκ, Λιζ Τσέινι, εν τω μεταξύ, θυσίασε μια πολλά υποσχόμενη καριέρα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα για να αντιταχθεί στον Τραμπ μετά την προσπάθειά του να ανατρέψει τις προεδρικές εκλογές του 2020 και μετά την εξέγερση στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου 2021.
Σε μια διαφήμιση για την -ανεπιτυχή τελικά- εκστρατεία της κόρης του, ο Ντικ Τσέινι, ο οποίος μέχρι τότε σπάνια εμφανιζόταν δημόσια, κοίταξε απευθείας στην κάμερα κάτω από ένα καουμπόικο καπέλο με πλατύ γείσο και έστειλε ένα εξαιρετικό άμεσο μήνυμα.
«Στην 246χρονη ιστορία του έθνους μας, δεν υπήρξε ποτέ άτομο που να αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία μας από τον Ντόναλντ Τραμπ», είπε ο Τσέινι. «Είναι δειλός. Ένας πραγματικός άντρας δεν θα έλεγε ψέματα στους υποστηρικτές του. Έχασε τις εκλογές και μάλιστα με μεγάλη ήττα. Το ξέρω. Το ξέρει, και βαθιά μέσα του, νομίζω ότι οι περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι το γνωρίζουν», τόνισε ο Τσέινι.
Ο Τσέινι συνέχισε την κριτική του προς τον Τραμπ τα επόμενα χρόνια και έφτασε στο σημείο να υποστηρίξει την Δημοκρατική Καμάλα Χάρις στην κούρσα για την αμερικανική προεδρία το 2024.
Όπως είπε, θα ψήφιζε την Χάρις λόγω του «καθήκοντος να θέσω τη χώρα πάνω από τον κομματισμό για να υπερασπιστώ το Σύνταγμά μας». Ο Τσέινι τόνισε την περιφρόνησή του για τον Τραμπ εκείνη την εποχή και προειδοποίησε ότι «δεν μπορεί ποτέ ξανά να του εμπιστευτεί κανείς την εξουσία», αν και ο Τραμπ θα κέρδιζε την προεδρία μερικούς μήνες αργότερα.
Την τελευταία περίοδο της ζωής του ο Τσέινι μιλούσε και εμφανιζόταν όλο και πιο σπάνια δημόσια, αφήνοντας την τελευταία του πνοή στη βόρεια Βιρτζίνια το βράδυ της 3ης Νοεμβρίου 2025.
Ο θάνατός του προήλθε από επιπλοκές που σχετίζονταν με πνευμονία και αγγειακά προβλήματα ενώ είναι γνωστό ότι υπέφερε από χρόνια προβλήματα υγείας.
«Η αγαπημένη του σύζυγος, Λιν, με την οποία ήταν παντρεμένος 61 χρόνια, οι κόρες του, Λιζ και Μαίρη, και άλλα μέλη της οικογένειάς του ήταν μαζί του όταν απεβίωσε», ανέφερε η οικογένεια, σε ανακοίνωσή της, και πρόσθεσε:
«Ο Ντικ Τσέινι ήταν ένας σπουδαίος και καλός άνθρωπος που δίδαξε στα παιδιά και τα εγγόνια του να αγαπούν την πατρίδα μας και να ζουν μια ζωή με θάρρος, τιμή, αγάπη, καλοσύνη και ψάρεμα».
