Οι ψεύτικες ειδήσεις για την υγεία εξαπλώνονται ταχύτερα - Γιατί συμβαίνει αυτό

Μέσα στον σημερινό ψηφιακό κόσμο, στρεφόμαστε όλο και πιο συχνά στο διαδίκτυο για πληροφορίες σχετικά με την υγεία ή την ιατρική περίθαλψη. Πέρα από την αναζήτηση στο διαδίκτυο, συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με πληροφορίες που αφορούν την υγεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ωστόσο, το ότι τα βλέπουμε στο διαδίκτυο, δεν σημαίνει ότι ισχύουν όλες οι πληροφορίες. Στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος του είναι ανακριβές ή παραπλανητικό, εγείροντας ένα σοβαρό πρόβλημα επικοινωνίας για την υγεία: οι ψεύτικες πληροφορίες για την υγεία - είτε μοιράζονται εν αγνοία και αθώα, είτε σκόπιμα για να παραπλανήσουν ή να προκαλέσουν βλάβη - μπορεί να είναι πολύ πιο γοητευτικές από τις ακριβείς πληροφορίες.

Αυτό καθιστά δύσκολο για τους ανθρώπους να γνωρίζουν ποιες πηγές να εμπιστευτούν και ποιο περιεχόμενο αξίζει να μοιραστούν.

Η «γοητεία» των ψεύτικων πληροφοριών για την υγεία

Οι ψεύτικες πληροφορίες για την υγεία μπορούν να πάρουν πολλές μορφές. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι παραπλανητικό περιεχόμενο που διαστρεβλώνει τα γεγονότα για να θέσει ένα θέμα ή ένα άτομο σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Ή μπορεί να βασίζεται σε ψευδείς συνδέσεις, όπου οι τίτλοι, τα οπτικά στοιχεία ή οι λεζάντες δεν ευθυγραμμίζονται με το περιεχόμενο. Παρά την ποικιλία αυτή, το εν λόγω περιεχόμενο μοιράζεται συχνά μερικά κοινά χαρακτηριστικά που το κάνουν να φαίνεται πιστευτό και να μοιράζεται περισσότερο από τις ειδήσεις.

Αρχικά, οι ψεύτικες πληροφορίες για την υγεία συχνά φαίνονται να είναι αληθινές επειδή αναμειγνύουν μια δόση αλήθειας με παραπλανητικούς ισχυρισμούς.

Για παράδειγμα, στις αρχές της πανδημίας του COVID-19, ψευδείς φήμες υποστήριζαν ότι η κατανάλωση αιθανόλης ή χλωρίνης θα μπορούσε να προστατεύσει τους ανθρώπους από τον ιό. Ενώ η αιθανόλη ή η χλωρίνη μπορεί πράγματι να σκοτώσει τους ιούς σε επιφάνειες όπως οι πάγκοι εργασίας, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη όταν έρχεται σε επαφή με το δέρμα ή εισέρχεται στο εσωτερικό του σώματος.

Μήπως σου λένε αυτό που θέλεις να πιστέψεις;

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των ψεύτικων πληροφοριών για την υγεία είναι ότι παρουσιάζουν ιδέες που είναι απλά πολύ καλές για να είναι αληθινές. Υπάρχει κάτι ελκυστικά αντιφατικό σε ορισμένους τύπους ψεύτικων πληροφοριών για την υγεία που μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι έχουν πρόσβαση σε πολύτιμες ή αποκλειστικές γνώσεις που άλλοι μπορεί να μην γνωρίζουν.

Για παράδειγμα, ένας ισχυρισμός όπως «η σοκολάτα σας βοηθάει να χάσετε βάρος» μπορεί να είναι ιδιαίτερα ελκυστικός επειδή προσφέρει μια αίσθηση άδειας για απόλαυση και αξιοποιεί μια απλή, ευχάριστη λύση σε ένα πολύπλοκο πρόβλημα. Τέτοιες πληροφορίες συχνά διαδίδονται ταχύτερα επειδή ακούγονται τόσο εκπληκτικές όσο και ελπιδοφόρες, επικυρώνοντας αυτό που κάποιοι άνθρωποι θέλουν να πιστεύουν.

Ο εντυπωσιασμός οδηγεί επίσης στη διάδοση ψευδών πληροφοριών για την υγεία. Για παράδειγμα, όταν οι επικριτές ισχυρίστηκαν ψευδώς ότι ο Anthony Fauci, διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων και επικεφαλής ιατρικός σύμβουλος του προέδρου εκείνη την εποχή, ήταν υπεύθυνος για την πανδημία COVID-19, αυτό προκάλεσε μεγάλη δημόσια προσοχή.

Η τάση να μοιράζονται

Το διαδίκτυο έχει δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για τη διάδοση ψεύτικων πληροφοριών για την υγεία. Οι επαγγελματικής εμφάνισης ιστότοποι και οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με παραπλανητικούς τίτλους μπορούν να δελεάσουν τους ανθρώπους να κάνουν κλικ ή να μοιραστούν γρήγορα, γεγονός που οδηγεί όλο και περισσότερους αναγνώστες στο ψεύδος. Οι άνθρωποι τείνουν να μοιράζονται πληροφορίες που πιστεύουν ότι αφορούν τους ίδιους ή τους κοινωνικούς τους κύκλους.

Το 2019, ένα άρθρο με τον ψευδή τίτλο «Το τζίντζερ είναι 10.000 φορές πιο αποτελεσματικό στην εξόντωση του καρκίνου από τη χημειοθεραπεία» κοινοποιήθηκε περισσότερες από 800.000 φορές στο Facebook. Το άρθρο περιείχε διάφορους παράγοντες που κάνουν τους ανθρώπους να νιώθουν την ανάγκη να αντιδράσουν και να μοιραστούν χωρίς να ελέγξουν τα γεγονότα: συναρπαστικά οπτικά στοιχεία, συναισθηματικές ιστορίες, παραπλανητικά γραφήματα, παραθέσεις από ειδικούς με παραλειπόμενο πλαίσιο και ξεπερασμένο περιεχόμενο που ανακυκλώνεται.

Οπτικά στοιχεία όπως τα λογότυπα αξιόπιστων οργανισμών ή φωτογραφίες ανθρώπων που φορούν λευκές ιατρικές ρόμπες προσθέτουν αξιοπιστία σε αυτές τις αναρτήσεις. Αυτού του είδους το περιεχόμενο είναι ιδιαίτερα προσβάσιμο σε κοινή χρήση, φτάνοντας συχνά σε πολύ περισσότερους ανθρώπους από επιστημονικά ακριβείς μελέτες που μπορεί να μην έχουν εντυπωσιακούς τίτλους ή οπτικά στοιχεία, εύληπτες λέξεις ή δραματικές ιστορίες.

Όμως, η κοινοποίηση περιεχομένου χωρίς να έχει πρώτα επαληθευτεί έχει συνέπειες στον πραγματικό κόσμο. Για παράδειγμα, μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι ψευδείς πληροφορίες που σχετίζονται με το COVID-19 μειώνουν την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στην κυβέρνηση και στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να είναι λιγότερο πιθανό να χρησιμοποιήσουν ή να αναζητήσουν υπηρεσίες υγείας.

Οι αβάσιμοι ισχυρισμοί σχετικά με τις παρενέργειες των εμβολίων έχουν οδηγήσει σε μειωμένα ποσοστά εμβολιασμού παγκοσμίως, τροφοδοτώντας την επιστροφή επικίνδυνων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της ιλαράς.

Σοκαριστικές συνέπειες

Η παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως οι ψευδείς ισχυρισμοί ότι η κανέλα αποτελεί θεραπεία για τον καρκίνο, έχει προκαλέσει νοσηλείες και ακόμη και θανάτους. Η εξάπλωση της παραπληροφόρησης για την υγεία έχει μειώσει τη συνεργασία με σημαντικές συστάσεις πρόληψης και θεραπείας, γεγονός που οδηγεί σε μια αυξανόμενη ανάγκη για τους επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου να λαμβάνουν κατάλληλη εκπαίδευση και να αναπτύσσουν δεξιότητες για την αποτελεσματική διάψευση των ψευδών πληροφοριών για την υγεία.

Τρόποι «καταπολέμησης» της παραπληροφόρησης

Στη σημερινή εποχή της υπερφόρτωσης με πληροφορίες, στην οποία ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει και να μοιραστεί περιεχόμενο, η ικανότητα διάκρισης μεταξύ αξιόπιστων και παραπλανητικών πληροφοριών για την υγεία πριν από την κοινοποίηση είναι πιο σημαντική από ποτέ. Ερευνητές και οργανισμοί δημόσιας υγείας έχουν περιγράψει διάφορες στρατηγικές για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να λαμβάνουν αποφάσεις με καλύτερη πληροφόρηση.

Είτε οι καταναλωτές υγειονομικής περίθαλψης συναντούν πληροφορίες για την υγεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μέσω μιας εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων, ακολουθούν τρεις αξιόπιστοι τρόποι για να επαληθεύσουν την ακρίβεια και την αξιοπιστία τους πριν από την κοινοποίησή τους:

• Χρησιμοποιήστε μια μηχανή αναζήτησης για να διασταυρώσετε τους ισχυρισμούς υγείας. Ποτέ μην βασίζεστε σε μία μόνο πηγή. Αντ' αυτού, εισαγάγετε τον ισχυρισμό υγείας σε μια αξιόπιστη μηχανή αναζήτησης όπως η Google και δείτε τι λένε αξιόπιστες πηγές. Δώστε προτεραιότητα σε πληροφορίες από καθιερωμένους οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά ή περιοδικά με αξιολόγηση από ακαδημαϊκούς.  Εάν πολλές αξιόπιστες πηγές συμφωνούν, οι πληροφορίες είναι πιο πιθανό να είναι αξιόπιστες.
• Αξιολογήστε την αξιοπιστία της πηγής. Ένας γρήγορος τρόπος για να αξιολογήσετε την αξιοπιστία ενός ιστότοπου είναι να ελέγξετε τη σελίδα «Σχετικά με εμάς». Αυτή η ενότητα συνήθως εξηγεί ποιος βρίσκεται πίσω από το περιεχόμενο, την αποστολή του και τα διαπιστευτήριά του. Επίσης, αναζητήστε το όνομα του συγγραφέα. Έχουν αναγνωρισμένη τεχνογνωσία ή διασυνδέσεις με αξιόπιστα ιδρύματα;
• Οι αξιόπιστοι ιστότοποι έχουν συχνά τομείς με κατάληξη .gov ή .edu, που υποδηλώνουν κυβερνητικά ή εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τέλος, ελέγξτε την ημερομηνία δημοσίευσης. Οι πληροφορίες στο διαδίκτυο κυκλοφορούν για χρόνια και μπορεί να μην είναι οι πιο ακριβείς ή σχετικές με το παρόν πλαίσιο.
• Αν εξακολουθείτε να μην είστε σίγουροι, μην τις μοιραστείτε. Αν εξακολουθείτε να είστε αβέβαιοι για την ακρίβεια ενός ισχυρισμού, είναι προτιμότερο να τον κρατήσετε για τον εαυτό σας. Η προώθηση ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών μπορεί ακούσια να συμβάλει στη διάδοση της παραπληροφόρησης και ενδεχομένως να προκαλέσει βλάβη, ειδικά όταν πρόκειται για την υγεία.