Όταν οι Financial Times ζητούν... Αριστερή οικονομική πολιτική

«Μια ηλικιωμένη Γερμανίδα μαζεύει μπουκάλια από τον κάδο της ανακύκλωσης, για να συμπληρώσει τη σύνταξή της »: Η λεζάντα κάτω από τη φωτογραφία που δημοσιεύει η γερμανική ιστοσελίδα T-online , μπορεί να προκαλεί έκπληξη σε όλους όσοι πιστεύουν ότι στη Γερμανία δεν υπάρχουν φτωχοί συνταξιούχοι, αλλά η κατάσταση είναι πού διαφορετική. «Για πολλούς ηλικιωμένους, η σύνταξη δεν είναι αρκετή για να ζήσουν». Και αυτό δεν αφορά μόνο τους πρώην μισθωτούς συνταξιούχους ,αλλά και εκείνους που προέρχονται από την μεσαία τάξη», γράφει η T-online και προσθέτει: «Η μεσαία τάξη υποφέρει επίσης από φτώχεια στα γηρατειά»

Έρευνα από το ινστιτούτο YouGov για λογαριασμό της πλατφόρμας Weltsparen έδειξε ότι «περισσότεροι από τους μισούς Γερμανούς σήμερα δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά μια ιδιωτική ασφάλιση γήρατος , γιατί τα εισοδήματά τους αρκούν συχνά μόνο για να πληρώσουν το ενοίκιο και το σούπερ μάρκετ. Το 47% των ερωτηθέντων λέει ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να βάζει στην άκρη κάθε μήνα ούτε ένα ευρώ»!

Ο πολιτικός επιστήμονας και ερευνητής σε θέματα φτώχειας, Κριστόφ Μπουτερβέγκε λέει ότι για πολλούς Γερμανούς, η βασική σύνταξη δεν επαρκεί : «Για τη βασική σύνταξη, οι ηλικιωμένοι πρέπει να έχουν εργαστεί για 35 χρόνια δίνοντας εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Αυτό είναι κάτι που για πολλούς είναι όνειρο θερινής νυκτός. Για παράδειγμα, για εκείνους που έμειναν άνεργοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα», προσθέτει.

Την ίδια ώρα , σύμφωνα με την έρευνα YouGov, μόλις το 11% των Δυτικογερμανών μπορεί να αποταμιεύει περισσότερα από 500 ευρώ το μήνα. Στην ανατολική Γερμανία το ποσοστό είναι μάλιστα σημαντικά χαμηλότερο, καθώς μόνο το 3% μπορεί να αποταμιεύει μηναίως αυτό το ποσό. Ο Κριστόφ Μπουτερβέγκε, το λέει χωρίς περιστροφές: «Η μεσαία τάξη καταρρέει, κυρίως στο πιο κάτω στρώμα της και το ήδη υπάρχον χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών θα διευρυνθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια». Και προσθέτει: «Τα μέλη της κατώτερης μεσαίας τάξης φοβούνται την κοινωνική πτώση. Και αυτός ο φόβος είναι απολύτως δικαιολογημένος. Η φτώχεια έχει φτάσει στα μεσαία στρώματα της κοινωνίας. Όσοι δεν έχουν αποταμιεύσεις , γονατίζουν». Αποτέλεσμα; Ο ένας στους 10 συνταξιούχους θέλει να συνεχίσει να εργάζεται , γιατί, διαφορετικά, δεν θα έχει αρκετά χρήματα. «Η τάση είναι ξεκάθαρη και θυμίζει την πρώιμη βιομηχανική εποχή: όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα εργάζονται μέχρι τα βαθιά γεράματα», προειδοποιεί ο Γερμανός ειδικός.

Καταστροφή η ιδιωτική ασφάλιση

Ο Γάλλος οικονομολόγος και συγγραφέας, Σαρλ Γκαβ υποστηρίζει μάλιστα ότι δεν είναι λύση η ιδιωτικοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά συνταγή καταστροφής. Σε άρθρο του με τίτλο «Εθνικοποίηση των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών συστημάτων στην Ευρωζώνη», ο Γάλλος οικονομολόγος εκτιμά ότι «η κερδοφορία των μακροπρόθεσμων αποταμιεύσεων στην Ευρώπη θα καταρρεύσει τα επόμενα δύο χρόνια και ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία θα πρέπει να εθνικοποιηθούν γύρω στο 2027».

Ο Πατρίκ Αρτούς , ουδεμία σχέση με την Αριστερά έχει. Είναι διευθυντής ερευνών και μελετών στην γαλλική επενδυτική τράπεζα Natixis, αλλά επιμένει ότι «χρειαζόμαστε ευρωπαϊκά δημόσια ,συνταξιοδοτικά ταμεία για να μας επιτρέψουν να ελέγξουμε τις εταιρείες». Από την άλλη πλευρά, προσθέτει, πρέπει να αντιμετωπίσουμε συγκεκριμένα προβλήματα για την αύξηση της απασχόλησης. «Ο παγκόσμιος καπιταλισμός κάνει τους υπαλλήλους να αναλαμβάνουν όλο και περισσότερους κινδύνους, χωρίς αποζημίωση» , σημειώνει ο Γάλλος οικονομολόγος και προσθέτει χαρακτηριστικά : «Ζητάμε από τους εργαζόμενους να προσαρμόσουν τους μισθούς τους, τις ώρες τους, τις δουλειές τους. Μια ευέλικτη αγορά εργασίας δεν λειτουργεί όμως καλύτερα. Αλλά εάν θέλουμε πιο ευέλικτες οικονομίες, πρέπει με κάποιο τρόπο να αποζημιώσουμε αυτούς που διατρέχουν περισσότερους κινδύνους. δεν είναι αρχή της Αριστεράς, είναι αρχή της οικονομικής πολιτικής» τονίζει ο Αρτούς, που πρόσφατα μάλιστα ,έγραψε και ένα βιβλίο με τίτλο :«Τι γίνεται αν οι εργαζόμενοι εξεγερθούν;» Ο διευθυντής έρευνας της Natixis πιστεύει ότι «ένας αριθμός εργαζομένων έχει νόμιμη ανάγκη να εξεγερθεί, επειδή ο παγκόσμιος καπιταλισμός τους κάνει να αναλαμβάνουν όλο και περισσότερους κινδύνους, χωρίς αποζημίωση. Ο κόσμος αντιμετωπίζει κάτι νέο: Μια Τέταρτη Βιομηχανική Τεχνολογική Επανάσταση δημιουργεί έναν πολύ μικρό αριθμό θέσεων εργασίας ,εξαιρετικά ειδικευμένων ,με χαμηλή προστιθέμενη αξία και χαμηλή αμοιβή. Ταυτόχρονα, καταστρέφει πολλές θέσεις εργασίας στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και ειδικότερα στην παραδοσιακή βιομηχανία. Μιλάμε για μια στρέβλωση της διάρθρωσης της απασχόλησης στο χαμηλότερο άκρο της αγοράς. Αντιθέτως, δημιουργείται μια αναλογικά μικρή ποσότητα ειδικών και μηχανικών πληροφορικής ,πολύ υψηλού επιπέδου και πολύ καλά αμειβομένων. Ο κόσμος γίνεται μια οικονομία ανθρώπινων υπηρεσιών. Αυτό προφανώς αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες », λέει ο Πατρίκ Αρτούς

«Αποδιοπομπαίος τράγος»

Ο διάσημος Αμερικανός κοινωνιολόγος, Μπάριγκτον Μουρ Τζούνιορ,στο βιβλίο του «Κοινωνική προέλευση της δικτατορίας και της δημοκρατίας» , προειδοποιούσε από το μακρινό 1966 ,ότι «οι δυτικές δημοκρατίες θα απειληθούν γιατί έχουμε δημιουργήσει μια μηχανή αποδιοπομπαίου τράγου, που είναι ο μέσος υπάλληλος, στον οποίο το σύστημα επιρρίπτει τελικά όλα τα βάρη».

Σήμερα, ο μέσος εργαζόμενος , φοβάται ότι θα έλθει η στιγμή που θα αντικατασταθεί από ένα ρομπότ και θα καταλήξει… σερβιτόρος , ενώ τα παιδιά του θα αναγκάζονται να σπουδάζουν όλο και περισσότερο για να βρουν μια χαμαλοδουλειά. «Αυτό δημιουργεί τεράστια απογοήτευση και ανοίγει το δρόμο στον λαϊκισμό και όλες τις κακές ερμηνείες του» , λέει ο Πατρίκ Αρτούς. Γιατί , ο «αποδιοπομπαίος τράγος» σήμερα μπορεί να είναι η παγκοσμιοποίηση, η Κίνα, η Ευρωπαική γραφειοκρατία, αλλά και οι μετανάστες. Και δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι πολλοί συνεχίζουν να ψηφίζουν εκείνους που επινόησαν αυτόν τον «αποδιοπομπαίο τράγο». Αλλά όπως είχε πει ο μεγάλος Αϊνστάιν, « για την επίλυση των προβλημάτων , δεν μπορούμε να βασιζόμαστε σε αυτούς που τα δημιούργησαν».

Ο Αρτούς, στο βιβλίο «Η τελευταία ευκαιρία του καπιταλισμού», που εξέδωσε πρόσφατα με τη δημοσιογράφο Μαρί Πολ Βιράρ , διατυπώνει μάλιστα την άποψη ότι «ο καπιταλισμός ,στην τρέχουσα μορφή του, είναι αναγκασμένος να πεθάνει». Όπως λένε οι συγγραφείς, «δεν ζούμε πλέον σε έναν φιλελεύθερο καπιταλισμό, αλλά σε μια μονοπωλιακή συγκέντρωση του κεφαλαίου σε ελάχιστα χέρια. Ωστόσο, είναι αποδεδειγμένο ότι τα μονοπώλια είναι συνώνυμα με τη χαμηλότερη ανάπτυξη. Οι ψηφιακοί πολυεθνικοί κολοσσοί Google, Amazon, Facebook , Apple (Gafa) αποστειρώνουν την καινοτομία, ιδίως επειδή εξαγοράζουν νεοσύστατες επιχειρήσεις για να τις εξαλείψουν. Οι ανισότητες που έχουν δημιουργηθεί θα μπορούσαν να είναι ανεκτές σε ένα περιβάλλον έντονης ανάπτυξης που θα οδηγούσε σε αύξηση των μισθών. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, το σύστημα δεν δημιουργεί πλέον εισόδημα… Σήμερα, ο καπιταλισμός είναι φιλελεύθερος στην αγορά εργασίας, αφού οι εργαζόμενοι έχουν χάσει τη διαπραγματευτική τους δύναμη. Είναι επίσης φιλελεύθερος στην αγορά αγαθών, καθώς εκεί κυριαρχούν τα μονοπώλια. Όλα αυτά μεγιστοποιούν τα κέρδη. Στην πραγματικότητα, είναι ένας καθαρά καπιταλισμός μετόχων. Που μόνο στόχο έχει να ευνοεί τους μετόχους των εταιρειών».

«Αριστερή οικονομική πολιτική» θέλουν οι FT

Είναι φανερό ότι τα ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του καπιταλισμού έχουν πολλαπλασιαστεί, ιδιαίτερα μέσα στην πανδημία. Αυξάνονται πλέον οι φωνές που λένε οι "μέρες μετά" να μην είναι ποτέ σαν "εκείνες πριν”, όπως λέει ο Ρομπέρ Μπουαγιέ, διευθυντής Ερευνών στο Centre Νational de la Recherche Scientifique (CNRS) και στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales. Αναμφίβολα, θα χρειαστεί χρόνος για να ξεμπλοκαριστεί ο ιστός των ευθυνών και να δημιουργηθούν πιθανές εναλλακτικές λύσεις, καθώς οι χώρες της Δύσης αρχίζουν σιγά σιγά να βγαίνουν από την πανδημία.

Ερευνα που διεξήγαγε το Pew Research Center στις Ηνωμένες Πολιτείες, Γαλλία, Γερμανία και Βρετανία , έδειξε ότι η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών και στις τέσσερις χώρες είναι δυσαρεστημένη με το οικονομικό σύστημα. Στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τη Γερμανία, οι μισοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι απαιτούν «μεγάλες αλλαγές» στο οικονομικό σύστημα, ενώ στη Γαλλία το ποσοστό έφτασε στο 70%.

Το πιο εκπληκτικό συμπέρασμα όμως βγάζουν οι Financial Times, τονίζοντας σε κύριο άρθρο τους ότι « η Αριστερά κερδίζει την μάχη των οικονομικών ιδεών». Γράφει η «ναυαρχίδα» του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος: «Υπάρχει ένα σημαντικό μάθημα εδώ. Το μοντέλο του προ-κορονοϊού καπιταλισμού με τα υψηλά επίπεδα ανισότητας, έχει χάσει τη λαϊκή υποστήριξη. Οι πολίτες τονίζουν την ανάγκη για έναν κόσμο μετά τον COVID με περισσότερη υποστήριξη για τους ευάλωτους και υψηλότερους φόρους για τον μεγάλο πλούτο» .Και καταλήγει το άρθρο των Financial Times : «Το μεγάλο οικονομικό πείραμα του μετα-πανδημικού κόσμου για την αντιμετώπιση των θεμιτών προσδοκιών του κοινού , θα είναι μια αριστερή στροφή στην οικονομική πολιτική χωρίς να υπονομευθούν οι ευκαιρίες για ανάπτυξη». Το καινούριο New Deal του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν, δηλαδή, και η ελπίδα ότι θα ακολουθήσει και η Ευρώπη με μια νέα συμμαχία υπό τους Πράσινους στη γερμανική Καγκελαρία. Τι δεν καταλαβαίνετε;