Ratfish: Ο καρχαρίας - φάντασμα με τα δόντια στο κεφάλι

Στα βάθη του Ειρηνικού ωκεανού ζει ένα από τα πιο αλλόκοτα πλάσματα της φύσης: ο καρχαρίας-φάντασμα. Πρόκειται για συγγενικό με τους καρχαρίες είδος, το οποίο όμως διαθέτει ένα χαρακτηριστικό που δεν συναντάται πουθενά αλλού: δόντια στο μέτωπο. Η ιδιαιτερότητα αυτή το κάνει μοναδικό, καθώς πρόκειται για δομές αποκλειστικά προσαρμοσμένες στο στόμα.

Ένα παράξενο όπλο για την αναπαραγωγή

Όπως διαβάζουμε στο IFL Science, στα αρσενικά άτομα εμφανίζεται ως μια προεξοχή ανάμεσα στα μάτια, το λεγόμενο tenaculum, που σε κατάσταση ηρεμίας μοιάζει με ένα λευκό εξόγκωμα. Όταν όμως ενεργοποιείται, αποκαλύπτει σειρές από δόντια με γαμψά άκρα. Το tenaculum χρησιμοποιείται για να αποθαρρύνει ανταγωνιστές, αλλά και ως «άγκιστρο» που βοηθά το αρσενικό να κρατήσει τα πτερύγια του θηλυκού κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής. Μάλιστα, τα δόντια αυτά μπορούν να λυγίζουν και να υποχωρούν, αφήνοντας συχνά σημάδια στο σώμα των θηλυκών.

Σε αντίθεση με τα δόντια των καρχαριών, τα δόντια στο ψάρι-φάντασμα δεν διαθέτουν κανονικό σμάλτο, αλλά μια οδοντική πλάκα από οδοντίνη, τον σκληρό ιστό που σχηματίζει το μεγαλύτερο μέρος κάθε δοντιού.

Αρχαία απολιθώματα δίνουν την απάντηση

Το ερώτημα ωστόσο ήταν αν το tenaculum προέρχεται από στοματικά δόντια ή από τις δερματικές οδοντωτές πλάκες που συναντώνται σε πολλά ψάρια. Η απάντηση ήρθε μέσα από ένα απολίθωμα ηλικίας 315 εκατομμυρίων ετών, το οποίο αποκάλυψε ότι το εν λόγω εξάρτημα ήταν αρχικά συνδεδεμένο με τη γνάθο και έφερε κανονικά δόντια, όπως αυτά που συναντάμε στο στόμα. Γενετικές αναλύσεις έδειξαν ότι τα σύγχρονα ratfish διαθέτουν την ίδια διαδικασία ανάπτυξης δοντιών στο κεφάλι τους με αυτή που έχουν οι καρχαρίες μέσα στο στόμα. Αυτό σημαίνει ότι η ικανότητα παραγωγής δοντιών μεταφέρθηκε στο μέτωπο, διατηρώντας τα βασικά χαρακτηριστικά των στοματικών δοντιών.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αξονικές τομογραφίες και πραγματοποίησαν αναλύσεις DNA, καταλήγοντας ότι τα δόντια του tenaculum ακολουθούν παρόμοια μοριακά μοτίβα με αυτά των καρχαριών, ενώ δεν μοιάζουν με τις οδοντώσεις της επιδερμίδας τους. Αυτό δείχνει πως η εξέλιξη των δοντιών δεν περιορίστηκε ποτέ μόνο στο στόμα, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί σε απρόσμενα σημεία του σώματος.

Η ανακάλυψη αυτή ανατρέπει τη μέχρι τώρα βεβαιότητα ότι τα δόντια αποτελούν αποκλειστικά στοματική δομή. Στην πραγματικότητα, αποκαλύπτει πόσο ευέλικτος είναι ο μηχανισμός ανάπτυξής τους. Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι τα βάθη της θάλασσας εξακολουθούν να κρύβουν μυστικά και ότι η φύση έχει την ικανότητα να ξαφνιάζει με τρόπους που συχνά υπερβαίνουν τη φαντασία.

Η φύση κρύβει ακόμη εκπλήξεις

Η μελέτη αυτή, η οποία δημοσιεύεται στο PNAS, όχι μόνο εμπλουτίζει τις γνώσεις για την εξέλιξη των ψαριών και των καρχαριών, αλλά ανοίγει και νέους δρόμους για την κατανόηση της βιολογίας των δοντιών. Το ψάρι-φάντασμα, με το παράξενο «οπλισμένο» μέτωπό του, αποδεικνύεται ότι είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα σπάνιο θαλάσσιο πλάσμα: είναι ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς η εξέλιξη μπορεί να πειραματίζεται, δημιουργώντας λύσεις που φαίνονται εξωπραγματικές.